ਲਹਿੰਦਾ
| ਲਹਿੰਦਾ (ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ) | |
|---|---|
| ਇਲਾਕਾ | ਪੰਜਾਬ, ਹਜ਼ਾਰਾ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ |
ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ
| |
| ਪਰਸੋ-ਅਰਬੀ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਰਣਮਾਲਾ) | |
| ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ | |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2 | lah |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3 | lah |
ਲਹਿੰਦਾ (/ˈlɑːndə/;[1] Punjabi: لہندا, ਸ਼ਾ.ਅ. 'ਪੱਛਮੀ'), ਲਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ,[2] ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ISO 639 ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ "ਮੈਕਰੋਲੈਂਗੂਏਜ" ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਲੜੀ" ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[3][4][lower-alpha 1] ਜੈਨੇਟਿਕ ਗਰੁੱਪਿੰਗ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਵੈਧਤਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।[5] "ਲਹਿੰਦਾ" ਅਤੇ "ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ" ਸ਼ਬਦ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਗਏ ਅਰਥ ਹਨ, ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4]
ਲਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸਰਾਇਕੀ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਹਿੰਦਕੋ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ (ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਲੱਖ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਪਹਾੜੀ/ਪੋਠਵਾੜੀ। (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੋਠੋਹਾਰ ਖੇਤਰ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 3.5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਖੇਤਰਾਣੀ (ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 20,000 ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਅਤੇ ਇੰਕੂ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਭਾਸ਼ਾ)।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਐਥਨੋਲੋਗ ਵੀ ਲਹਿੰਦਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਇਹ "ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ" (ISO 639-3 ਕੋਡ: pnb) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੇਬਲ ਕਰਦਾ ਹੈ - ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 66 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।[3][6]
ਨੋਟ
[ਸੋਧੋ]- ↑ For the difficulties in assigning the labels "language" and "dialect", see Shackle (1979) for Punjabi and Masica (1991, pp. 23–27) for Indo-Aryan generally.
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Lahnda". ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ (Online ed.). Oxford University Press. (Subscription or participating institution membership required.)
- ↑ Zograph, G. A. (2023). "Chapter 3". Languages of South Asia: A Guide (Reprint ed.). Taylor & Francis. p. 52. ISBN 9781000831597.
LAHNDA – Lahnda (Lahndi) or Western Panjabi is the name given to a group of dialects spread over the northern half of Pakistan. In the north, they come into contact with the Dardic languages with which they share some common features, In the east, they turn gradually into Panjabi, and in the south into Sindhi. In the south-east there is a clearly defined boundary between Lahnda and Rajasthani, and in the west a similarly well-marked boundary between it and the Iranian languages Baluchi and Pushtu. The number of people speaking Lahnda can only be guessed at: it is probably in excess of 20 million.
- ↑ 3.0 3.1 ਫਰਮਾ:E26
- ↑ 4.0 4.1 Masica 1991, pp. 17–18.
- ↑ Masica 1991, p. 18.
- ↑ Shackle 1979, p. 198.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- Map of Lahnda dialects from Grierson's early 20th-century Linguistic Survey of India
