ਲੱਲੂ ਲਾਲ
ਲੱਲੂ ਲਾਲ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1763 |
| ਮੌਤ | 1835 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤੀ |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਲੱਲੂ ਲਾਲ, ਲੱਲੂਲਾਲ, ਲਾਲੂ ਲਾਲ ਜੀ,ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਜੀ, ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਕਵੀ, ਲੱਲੂ ਲਾਲਾ, |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਅਧਿਆਪਕ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਲੇਖਕ |
| ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ | ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ |
ਲੱਲੂ ਲਾਲ (1763–1835) ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਅਕਾਦਮਿਕ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਸੀ। ਉਹ ਫੋਰਟ ਵਿਲੀਅਮ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। ਉਹ ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਅਜੋਕੀ ਸਾਹਿਤਕ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਆਗਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦਾ ਚੰਗਾ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਉਹ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ 7 ਸਾਲ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਜੌਨ ਗਿਲਕ੍ਰਿਸਟ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਪੈ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਫੋਰਟ ਵਿਲੀਅਮ ਕਾਲਜ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਥੇ ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਨੇ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾਈ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਲੇਖਣ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਇੱਥੇ 24 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1823-24 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਫੋਰਟ ਵਿਲੀਅਮ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ।[1]
ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ (1804–1810) ਹੈ, ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਖੜੀ ਬੋਲੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਵਾਰਤਕ ਲਿਖਤ ਹੈ। ਕਾਜਿਮ ਅਲੀ ਜਵਾਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੱਤੀਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਦਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਮਜ਼ਹਰ ਅਲੀ ਵਿਲਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸ ਨੇਬੈਤਾਲ ਪਚੀਸੀ ਅਤੇ ਮਧੂਨਲ (1805) ਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ।[2]
ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਦੀ ਅਸਲ ਰਚਨਾ ਉਰਦੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਜ-ਭਾਸਾ (1811) ਦਾ ਵਿਆਕਰਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਬਿਹਾਰੀ ਦੀ ਸਤਸਾਈ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਾਲਾ ਚੰਦਰਿਕਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ।[3]
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਲਤਾਈਫ-ਏ-ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਦਿ ਨਿਊ ਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਹਿੰਦੂਸਤਾਨਿਕਾ ਆਫ਼ ਵਿਟ (1810) ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਿਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਲਗਭਗ 100 ਚੁਸਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ।[4]
ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ
[ਸੋਧੋ]ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ (" ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ")[5] ਪਹਿਲੀ ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ 1804 ਅਤੇ 1810 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਚੀ ਗਈ ਸੀ. ਚਤੁਰਭੁਜਾ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੀ ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ, ਇਸ ਦੀ ਕਥਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕਥਾ, ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।[6]
ਮੁ Hindustਲੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਉਰਦੂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਸਨ. ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦ-ਆਰੀਅਨ ਮੂਲ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹਿੰਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ. ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੂਲੇਸ ਬਲੌਚ ਲੱਲੂ ਲਾਲ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ:[7]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000C-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000E-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000F-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ ਲਾਲ, ਲੱਲੂ (1896). "ਪ੍ਰੇਮ ਸਾਗਰ". pa.wikisource.org. ਮੁਨਸ਼ੀ ਗੁਲਾਬਸਿੰਘ ਐਂਡ ਸੰਜ਼. Retrieved 20 january2020.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000012-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000013-QINU`"'</ref>" does not exist.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.