ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਸਮਾਜਕ ਰੁਤਬਾ ਸਮਾਜਕ ਮੁੱਲ ਦਾ ਮਾਪ ਹੈ।[1][2] ਵਧੇਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ, ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਨਮਾਨ, ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ "ਰੁਤਬਾ" ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿੰਗ, ਸਮਾਜਕ ਵਰਗ, ਜਾਤੀ, ਅਪਰਾਧਿਕ ਦੋਸ਼ੀ ਹੋਣਾ, ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋਣਾ ਆਦਿ)।[3] ਸਥਿਤੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਂ ਘੱਟ ਸਮਾਜਕ ਮੁੱਲ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।[4] ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਲੋਕ ਸਰੋਤਾਂ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਹੁਦਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਲੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਇਹ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀਆਂ ਅਸਮਾਨ ਵੰਡਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[5] ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਲਾਭ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਹਤਰ ਸਿਹਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ, ਸਰੋਤ, ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ।

ਸਥਿਤੀ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ' ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿੰਨਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।[6] ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵੱਕਾਰੀ ਡਿਗਰੀ ਹੋਣਾ। ਦੂਜੇ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਧਨ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਖਪਤ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[7] ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਿਯੰਤਰਣ ਯੋਗ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦ੍ਰਿੜ ਭਾਸ਼ਣ, ਆਸਣ,[8] ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ।[9]

ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

[ਸੋਧੋ]

ਸਟੈਨਲੀ Wasserman ਅਤੇ ਕੈਥਰੀਨ ਫੌਸਟ ਦਾ ਸਟੈਨਲੀ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ " ਸਬੰਧਿਤ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਤਭੇਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦਾ, ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾ।" ਉਹ ਨੋਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ " [ਰਾਲਫ਼] ਲਿੰਟਨ 'ਸਥਿਤੀ' ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ" ਸਥਿਤੀ "ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।[10]

ਨਿਰਣਾ

[ਸੋਧੋ]

ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਤਰਲ ਪੱਖਾਂ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਣ ਸਮਾਜਿਕ ਇਨਾਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਲਗਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[11] ਨਿਰਧਾਰਤ ਰੁਤਬੇ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀਆਂ, ਨਸਲ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਹਰੇਕ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰਾਂ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ: ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਸਟਰ ਸਟੇਟਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[12][13]

ਹੋਰ ਪਰਿਪੇਖ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਥਿਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ, ਇੱਕ ਮਾਸਟਰ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ (ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਗੁਣ ਦੇ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਆਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)।[14] ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਦੱਸਤਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ ਯੋਗਤਾ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇੱਕ ਕਾਲੀ ਔਰਤ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹੈ) ਹੈ।[15] ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਲਿੰਗ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਟੈਸਟਾਂ ਨੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਸਬੂਤ ਲੱਭੇ ਹਨ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਸਿਰਫ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਚਿਤ ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ.[16][17][18] ਹੋਰ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਆਪਸੀ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੁਨਰਮੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਛੜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ, ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ ਸਦੱਸਤਾ ਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ, ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜੋ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਟ੍ਰਾਂਸ-ਸਿਥਤੀ ਮਾਸਟਰ ਰੁਤਬੇ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵੀ ਰੁਤਬੇ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਕਈ ਅਧਿਐਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ[19] ਜਾਂ ਹਾਣੀਆਂ ਉੱਤੇ ਦਬਦਬਾ ਦਿਖਾਉਣਾ[20] ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਰਮਾਂ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗਠਨ ਮਾਰਕੀਟ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।[1]

ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਵੇਂ ਰਸਮੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਰਸਮੀ, ਸਟੇਟਸ ਲੜੀ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।[2] ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਅਨੁਸਾਰੀ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਣ) ਦੇ ਨਾਲ ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਥਿਤੀ ਕਈ ਵਾਰ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਡਿਉਟੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰੁਤਬੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਨਿਰਧਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਸਦੱਸਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਮਾਨਤਾ (ਜਿਵੇਂ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ, ਧਰਮ, ਲਿੰਗ, ਸਵੈਇੱਛਤ ਸੰਗਠਨਾਂ, ਫੈਨਡਮ, ਸ਼ੌਕ) ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[21][22] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸਥਿਤੀ, ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਟਰੈਟੀਕੇਸ਼ਨ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਕਸਤ ਸਮਾਜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸਿੱਖਿਆ, ਕਿੱਤੇ ਅਤੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਥਿਤੀ ਦੁਆਰਾ। ਸਟਰੇਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਕਲ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਬਾਰੇ ਨਿਰਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪੂਰਵ-ਆਧੁਨਿਕ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਭਿੰਨਤਾ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਸਖਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ। ਹੋਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਰੁਤਬਾ ਬਿਨਾਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਹੰਟਰ-ਗੈਥੀਰ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੋਇਸਨ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੇਸੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਥਿਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਬੰਧਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਖੋਇਸਨ ਆਦਮੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਇੱਕ ਗੈਰ ਮਜ਼ਾਕ ਵਾਲਾ ਸੰਬੰਧ), ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੱਸ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜਵਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਖਾਸ "ਰੁਤਬਾ" ਨਹੀਂ ਹੈ - ਅਤੇਕੇਵਲ ਤਾਂ ਹੀ ਖਾਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਸਥਿਤੀ ਸਮਾਜਕ ਪੱਧਰ ' ਤੇ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਮੂਲੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਅਣਉਚਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਠਲੇ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਾ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧਤਾ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਭਾਵ, ਉੱਚ ਰੁਤਬਾ ਹੈ), ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਲੋਕ ਵਧੇਰੇ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।[23] ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,[24] ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਸਮਕਾਲੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਮਾਜ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਮਾਜਿਕ -ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਜਾਂ ਐਸਈਐਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਆਮਦਨੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਿੱਤਾਮੱਤੀ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਸਧਾਰਨ ਸੂਚਕਾਂਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਗੈਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ

[ਸੋਧੋ]

ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਬਾਂਦਰਾਂ,[25] ਬਾਬੂਆਂ,[26] ਬਘਿਆੜ,[27] ਗਾਵਾਂ / ਬਲਦ,[28] ਕੁਕੜੀਆਂ,[29] ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੱਛੀ,[30] ਅਤੇ ਕੀੜੀਆਂ।[31] ਕੁਦਰਤੀ ਚੋਣ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਸੰਜੀਦਾ ਲਾਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।[32] ਅਜਿਹੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੇ ਅਵਸਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ,[33] ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਦੀ ਬਚਾਅ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।[34] ਨਿਰੋਕਲਮੀਕਲਜ਼, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸੇਰੋਟੋਨਿਨ,[35] ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਦਬਾ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਦਬਾ ਲੜੀਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਬਚਾਅ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ।

ਸਥਿਤੀ ਅਸੰਗਤਤਾ

[ਸੋਧੋ]

ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਅਸੰਗਤਤਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮਾਜਿਕ ਚਿੱਤਰ (ਆਦਰ, ਵੱਕਾਰ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਥੋੜਾ ਪੈਸਾ ਕਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਹਾਸਲ

[ਸੋਧੋ]
ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਕਸਰ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੇ ਨਾਲ ਫੋਰਮੈਨ ਦੀ ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਉੱਚ ਟੋਪੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰੋ। ਚਿੱਤਰ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਚਿਲੀ ਦਾ।

ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਨਮੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਜਿਵੇਂ ਜਾਤੀ ਜਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਨੂੰ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਲੰਕ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਰੀਰਕ ਵਿਗਾੜ ਜਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ) ਵੀ ਇੱਕ ਗੁਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਕਲੰਕ ਵੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।[3] ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਾਂ, ਕਲੰਕ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨੀਵੇਂ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[14]

ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ

[ਸੋਧੋ]

ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਟਰੈਟੀਗੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਦਮ ਉੱਪਰ ਵੱਲ (ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ), ਜਾਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ (ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਉਹਨਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲਿਖਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ

[ਸੋਧੋ]

ਸਮਾਜਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਜਾਂ ਢਾਚੇ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਕੁਝ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਪ-ਸੱਭਿਆਚਾਰ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੱਟ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਜਕ ਪੱਧਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਜਾਂ ਨੀਵੇਂ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।[36] ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਆਮ ਅਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

  • ਦੌਲਤ / ਆਮਦਨੀ (ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ): ਇਕੋ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਬੰਧ
  • ਲਿੰਗ: ਸਮਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀਅਤ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ
  • ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰੁਤਬਾ: ਇਕੋ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ / ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ
  • ਧਰਮ: ਇਕੋ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਬੰਧ
  • ਰੇਸ / ਨਸਲ: ਇੱਕੋ ਜਾਤੀ / ਨਸਲੀ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ
  • ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ: ਇਕੋ ਆਰਥਿਕ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਬੰਧ
  • ਸ਼ੀਤਤਾ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸੰਬੰਧ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੱਧਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ

ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਦੇ ਸਟ੍ਰੈਟੀਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਾਪ

[ਸੋਧੋ]

ਜਰਮਨ ਦੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਨੇ ਇੱਕ ਥਿਓਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸਟਰੇਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਤਿੰਨ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਜੋ "ਸਟਰੈਟੀਕਰਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ: ਜਾਇਦਾਦ, ਵੱਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ। ਉਸਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਧਨ ਦੌਲਤ (ਸ਼੍ਰੇਣੀ), ਵੱਕਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ (ਜਾਂ ਜਰਮਨ ਸਟੈਂਡ ਵਿਚ) ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ (ਪਾਰਟੀ) ਦੀ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।[37]

  • ਸਟਰੈਟੀਗੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਥਾਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਕਾਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਕ ਹੈ। ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ, ਪਰ ਅਕਸਰ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਘੱਟ ਜਾਇਦਾਦ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹੈ।
  • ਜਾਇਦਾਦ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸੰੰਪੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੂਜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਾਭ ਲਈ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹੈ।
  • ਸ਼ਕਤੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ। (ਦਬਦਬਾ, ਇੱਕ ਨੇੜਿਓਂ ਸਬੰਧਤ ਸੰਕਲਪ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ)। ਇਹ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਕਮਾਉਂਦੇ।

ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਰੀਕੇ ਸਮਾਜਕ ਰੁਤਬਾ, ਜਮਾਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹਨ।

  • ਕਲਾਸ ਪਾਵਰ: ਇਹ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਅਸਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੋੜਵੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ।
  • ਸੋਸ਼ਲ ਸਟੇਟਸ (ਸੋਸ਼ਲ ਪਾਵਰ): ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਤਮ ਸਮਝਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਤਾਕਤ ਰੱਖੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਤੂਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
  • ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ: ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਲੜੀਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵੇਬਰ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸ਼ਰਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।[38]

ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹ

[ਸੋਧੋ]

ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਨੇ "ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹ" ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਜਰਮਨ ਸਟੈਂਡ (pl) ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ। ਸਟੈਂਡ)। ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹ ਉਹ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮਾਣ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੋੜਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ, ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂ ਬਾਹਰ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਥਿਤੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇ, ਕਲੱਬ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਜਾਤੀ, ਨਸਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਲਈ ਪੈਟਰਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ।[39]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ 1.0 1.1 Sauder, Michael; Lynn, Freda; Podolny, Joel (2012). "Status: Insights from Organizational Sociology". Annual Review of Sociology. 38: 267–283. doi:10.1146/annurev-soc-071811-145503.
  2. ↑ 2.0 2.1 Anderson, Cameron; Hildreth, John; Howland, Laura (2015). "Is the Desire for Status a Fundamental Human Motive? A Review of the Empirical Literature". Psychological Bulletin. 141 (3): 574–601. doi:10.1037/a0038781. PMID 25774679.
  3. ↑ 3.0 3.1 Pescosolido, Bernice; Martin, Jack (2015). "The Stigma Complex". Annual Review of Sociology. 41: 87–116. doi:10.1146/annurev-soc-071312-145702. PMC 4737963. PMID 26855471.
  4. ↑ Sedikides, C.; Guinote, A. (2018). ""How Status Shapes Social Cognition: Introduction to the Special Issue,"The Status of Status: Vistas from Social Cognition". Social Cognition. 36 (1): 1–3. doi:10.1521/soco.2018.36.1.1.
  5. ↑ Ridgeway, Cecilia L.; Correll, Shelley (2006). "Consensus and the Creation of Status Beliefs". Social Forces. 85: 431–453. doi:10.1353/sof.2006.0139.
  6. ↑ Mazur, Allan (2015). "A Biosocial Model of Status in Face-To-Face Groups". Evolutionary Perspectives on Social Psychology. Evolutionary Psychology: 303–315. doi:10.1007/978-3-319-12697-5_24. ISBN 978-3-319-12696-8.
  7. ↑ Veblen, Thornstein (1899). The Theory of the Leisure Class: An Economic Study of Institutions. MacMillan.
  8. ↑ Mazur, Allan (2015), "A Biosocial Model of Status in Face-To-Face Groups", Evolutionary Perspectives on Social Psychology, Evolutionary Psychology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ), Springer International Publishing, pp. 303–315, doi:10.1007/978-3-319-12697-5_24, ISBN 9783319126968
  9. ↑ Tiedens, Larissa Z. (2001). "Anger and advancement versus sadness and subjugation: The effect of negative emotion expressions on social status conferral". Journal of Personality and Social Psychology. 80 (1): 86–94. CiteSeerX 10.1.1.333.5115. doi:10.1037/0022-3514.80.1.86. ISSN 0022-3514. PMID 11195894.
  10. ↑ Stanley Wasserman; Katherine Faust; Stanley (University of Illinois Wasserman, Urbana-Champaign) (25 November 1994). Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge University Press. p. 348. ISBN 978-0-521-38707-1.
  11. ↑ Linton, Ralph (1936). The Study of Man. Appleton Century Crofts.
  12. ↑ Robert Brym; John Lie (11 June 2009). Sociology: Your Compass for a New World, Brief Edition: Enhanced Edition. Cengage Learning. p. 88. ISBN 978-0-495-59893-0.
  13. ↑ Ferris, Kelly, and Jill Stein. "The Self and Interaction." Chapter 4 of The Real World: An Introduction to Sociology. W. W. Norton & Company Inc, Dec. 2011. Accessed 20 September 2014.
  14. ↑ 14.0 14.1 Lucas, Jeffrey; Phelan, Jo (2012). "Stigma and Status: The Interrelation of Two Theoretical Perspectives". Social Psychology Quarterly. 75 (4): 310–333. doi:10.1177/0190272512459968. PMC 4248597. PMID 25473142.[permanent dead link]
  15. ↑ Berger, Joseph; Norman, Robert Z.; Balkwell, James W.; Smith, Roy F. (1992). "Status Inconsistency in Task Situations: A Test of Four Status Processing Principles". American Sociological Review. 57 (6): 843–855. doi:10.2307/2096127. ISSN 0003-1224. JSTOR 2096127.
  16. ↑ Johnson, Cathryn (1993). "Gender and Formal Authority". Social Psychology Quarterly. 56 (3): 193–210. doi:10.2307/2786778. JSTOR 2786778.
  17. ↑ Johnson, Cathryn (1994). "Gender, Legitimate Authority, and Leader-Subordinate Conversations". American Sociological Review. 59 (1): 122–135. doi:10.2307/2096136. JSTOR 2096136.
  18. ↑ Johnson, Cathryn; Clay-Warner, Jody; Funk, Stephanie (1996). "Effects of Authority Structures and Gender on Interaction in Same-Sex Task Groups". Social Psychology Quarterly. 59 (3): 221–236. doi:10.2307/2787020. JSTOR 2787020.
  19. ↑ Lynn, Freda; Simpson, Brent; Walker, Mark; Peterson, Colin (2016). "Why is the Pack Persuasive? The Effect of Choice Status on Perceptions of Quality". Sociological Science. 3: 239–263. doi:10.15195/v3.a12.
  20. ↑ Faris, Robert (2012-06-01). "Aggression, Exclusivity, and Status Attainment in Interpersonal Networks". Social Forces (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 90 (4): 1207–1235. doi:10.1093/sf/sos074. ISSN 0037-7732.
  21. ↑ "Archived copy". Archived from the original on 2007-10-27. Retrieved 2007-04-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  22. ↑ Eder, Donna; Kinney, David A. (1995-03-01). "The Effect of Middle School Extra Curricular Activities on Adolescents' Popularity and Peer Status – EDER and KINNEY 26 (3): 298 – Youth & Society". Youth & Society. 26 (3): 298–324. doi:10.1177/0044118X95026003002.
  23. ↑ Ridgeway, Cecilia (2014). "Why status matters for inequality" (PDF). American Sociological Review. 79: 1–16. doi:10.1177/0003122413515997.
  24. ↑ Weber, Max. 1946. "Class, Status, Party." pp. 180–95 in From Max Weber: Essays in Sociology, H. H. Gerth and C. Wright Mills (eds.). New York: Oxford University.
  25. ↑ Chimpanzee Politics (1982, 2007) deWaal, Frans, Johns Hopkins University Press
  26. ↑ Sapolsy, R.M. (1992). "Cortisol concentrations and the social significance of rank instability among wild baboons". Journal of Psychoneuroendocrinology. 17 (6): 701–09. doi:10.1016/0306-4530(92)90029-7. PMID 1287688.
  27. ↑ "Accessed 10 September 2012". freewebs.com. Archived from the original on 6 May 2014. Retrieved 8 May 2018.
  28. ↑ Rutberg, Allen T. (2010). "Factors Influencing Dominance Status in American Bison Cows (Bison bison)". Zeitschrift für Tierpsychologie. 63 (2–3): 206–212. doi:10.1111/j.1439-0310.1983.tb00087.x.
  29. ↑ Schjelderup-Ebbe, T. 1922. Beitrage zurSozialpsycholgie des Haushuhns. Zeitschrift Psychologie 88: 225–52. Reprinted in Benchmark Papers in Animal Behaviour/3. Ed. M.W.Schein. 1975
  30. ↑ Natalie Angier (1991-11-12). "In Fish, Social Status Goes Right to the Brain - New York Times". Nytimes.com. Archived from the original on 2014-05-06. Retrieved 2014-05-24.
  31. ↑ Wilson, E.O, The Insect Societies (1971) Belknap Press of Harvard University Press
  32. ↑ Wilson, E.O, Sociobiology (1975, 2000) Belknap Press of Harvard University Press
  33. ↑ Wrangham, R. and Peterson, D. (1996). Demonic males. Boston, MA: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-395-87743-2.
  34. ↑ Smuts, B.B., Cheney, D.L. Seyfarth, R.M., Wrangham, R.W., & Struhsaker, T.T. (Eds.) (1987). Primate Societies. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-76715-9
  35. ↑ Raleigh, Michael J. (1985). "Dominant social status facilitates the behavioral effects of serotonergic agonists". Brain Res. 348 (2): 274–82. doi:10.1016/0006-8993(85)90445-7. PMID 3878181.
  36. ↑ McPherson, Miller; Smith-Lovin, Lynn; Cook, James M (2001-08-01). "Birds of a Feather: Homophily in Social Networks". Annual Review of Sociology. 27 (1): 415–444. doi:10.1146/annurev.soc.27.1.415. ISSN 0360-0572.
  37. ↑ Tony Waters and Dagmar Waters, translators and eds., (2015). Weber's Rationalism and Modern Society. Palgrave Macmillan.
  38. ↑ Waters, Tony and Dagmar Waters 2016 Are the terms "socio-economic status" and "social status" a warped form of reasoning for Max Weber?" Palgrave Communications 2, Article number: 16002 (2016) Waters, Tony; Waters, Dagmar (2016). "Are the terms "socio-economic status" and "class status" a warped form of reasoning for Max Weber?". Palgrave Communications. 2. doi:10.1057/palcomms.2016.2.
  39. ↑ Weber 48-56
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਸਮਾਜਿਕ_ਸਥਿਤੀ&oldid=743595" ਤੋਂ ਲਿਆ