ਜਵਾਰ (ਫ਼ਸਲ)
| colspan=2 style="text-align: centerਜਵਾਰ (ਫ਼ਸਲ) | |
|---|---|
| |
| ਦੋ-ਰੰਗੀ ਜਵਾਰ | |
| colspan=2 style="text-align: centerਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਰਗੀਕਰਨ | |
| ਜਗਤ: | ਪੌਦਾ |
| (unranked): | ਫੁਲਦਾਰ ਬੀਜਾਂ ਵਾਲਾਂ |
| (unranked): | Monocots |
| (unranked): | Commelinids |
| ਤਬਕਾ: | Poales |
| ਪਰਿਵਾਰ: | Poaceae |
| ਉੱਪ-ਪਰਿਵਾਰ: | Panicoideae |
| Tribe: | Andropogoneae |
| ਜਿਣਸ: | ਜ਼ਵਾਰ Moench 1794, conserved name not Sorgum Adanson 1763 |
| ਜਾਤੀ | |
| ਦੋ-ਰੰਗੀ ਜਵਾਰ (L.) Moench | |
| Synonyms[1] | |
ਜਵਾਰ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Sorghum vulgare ; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਯਵਨਾਲ, ਯਵਾਕਾਰ ਜਾਂ ਜੂਰਣ) ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫਸਲ ਹੈ। ਜਵਾਰ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਵਾਰ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫਸਲ ਲੱਗਪਗ ਸਵਾ ਚਾਰ ਕਰੋੜ ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਰੀਫ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫਸਲਾਂਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਘਾਹ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਸਿੱਟੇ ਦੇ ਦਾਣੇ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ[ਸੋਧੋ]
ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂ ਵਰਖਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਵਰਖਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਚਾਈ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਬੀਜ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਫਸਲ ਜਲਦੀ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਵਰਖਾ ਜਦੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਚਾਰਾ ਪਸ਼ੁਆਂ ਨੂੰ ਖਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਓਂਕੀ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਜ਼ਹਿਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਸ਼ੁਆਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਭੈੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਵਰਖਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜਵਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼[ਸੋਧੋ]
ਜਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪਿਤਰੀ ਕਿਸਮਾਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ, ਮੇਸੋਂਅਮੇਰਿਕਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[2][3][4][5][6][7]
ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ[ਸੋਧੋ]
ਜਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ "ਦੋ - ਰੰਗੀ" ਕਿਸਮ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀ ਪਿਤਰੀ ਕਿਸਮ ਹੈ[8] ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਕਈ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ,[9] ਜਵਾਰ ਦੀਆਂ ਜਿਆਦਾ ਕਿਸਮਾਂ ਘਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਨਾਜ ਵਜੋਂ ਖਾਣੇ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੋ-ਰੰਗੀ ਜ਼ਵਾਰ ਦਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਅਤੇ ਦਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਅਨਾਜ ਫਸਲ, ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇ ਦਰਜੇ ਤੇ ਬੀਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਹੈ।[10]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- Species Profile- Johnsongrass (Sorghum halepense) Archived 2009-05-07 at the Wayback Machine., National।nvasive Species।nformation Center, United States National Agricultural Library. Lists general information and resources for Johnsongrass.
- FAO Report (1995) "Sorghum and millets in human nutrition" Archived 2018-10-01 at the Wayback Machine.
- Sorghum on US Grains Council Web Site
- National Sweet Sorghum Producers and Processors Association
- Sweet Sorghum Ethanol Association, organization for the promotion and development of sweet Sorghum as a source for biofuels, especially ethanol
- Milo, Grain Sorghum
- Cyanide (prussic acid) and nitrate in sorghum crops - managing the risks Archived 2012-03-19 at the Wayback Machine.
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ Moench, Conrad. 1794. Methodus Plantas Horti Botanici et Agri Marburgensis: a staminum situ describendi page 207 in Latin
- ↑ Tropicos, Sorghum Moench
- ↑ Flora of China Vol. 22 Page 600 高粱属 gao liang shu Sorghum Moench, Methodus. 207. 1794
- ↑ Flora of Pakistan, Sorghum Moench., Meth. Bot. 207. 1794
- ↑ "Altervista Flora।taliana, genere Sorghum". Archived from the original on 2015-02-01. Retrieved 2015-06-18.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ "Atlas of Living Australia". Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2015-06-18.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ Mutegi, Evans (2010-02-01). "Ecogeographical distribution of wild, weedy and cultivated Sorghum bicolor (L.) Moench in Kenya: implications for conservation and crop-to-wild gene flow". Genetic Resources and Crop Evolution. 57 (2): 243–253. doi:10.1007/s10722-009-9466-7.
{{cite journal}}:|access-date=requires|url=(help); Unknown parameter|coauthors=ignored (help) - ↑ http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200026333
- ↑ Sorghum, U.S. Grains Council.