ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ
ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਅਲੈਂਗਿਕ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਾ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਇੱਕ ਗੇਮੇਟ (ਅੰਡਾ ਜਾਂ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ) ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੇਮੇਟ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਦੇ ਫਿਊਜ਼ਿੰਗ) ਨਾਲ ਸੰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇੱਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਜੀਵ ਨਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਤਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬੂਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਬੂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਰ ਤੋਂ ਇਕੱਲੇ ਮਾਦਾ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ (Parthenogenesis) ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੱਪ, ਪੰਛੀਆਂ, ਕਿਰਲੀਆਂ, ਕੱਛੂਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਰਕਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਮਗਰਮੱਛ ਵੀ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। [1] ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਅਣਪਛਾਤੇ ਅੰਡੇ ਸੈੱਲ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਐਪੋਮਿਕਸਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹਾ ਪਰ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਜੀਵ ਮਾਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਲਗੀ ਵਿੱਚ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅੰਡੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਰੂਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। [1]
ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਪੌਦਿਆਂ, ਐਲਗੀ, ਅਵਰਟੀਬ੍ਰੇਟ ਜਾਨਵਰਾਂ ( ਨੇਮਾਟੋਡਸ, ਕੁਝ ਟਾਰਡੀਗ੍ਰੇਡ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਪਿੱਸੂ, ਕੁਝ ਬਿੱਛੂ, ਐਫੀਡਜ਼, ਕੁਝ ਕੀਟ, ਕੁਝ ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ, ਕੁਝ ਫਾਸਮੈਟੋਡੀਆ ਅਤੇ ਪਰਜੀਵੀ ਭੇਡੂਆਂ ) ਅਤੇ ਕੁਝ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ (ਕੁਝ ਮੱਛੀਆਂ [2] ਉਭੀਵੀਆਂ, ਰੀਂਗਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ [3] [4] [5] ਅਤੇ ਪੰਛੀ [6] [7] [8] )। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਨੂੰ ਮੱਛੀ, ਉਭੀਬੀਆਂ ਅਤੇ ਚੂਹਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [9] [10]
ਸਧਾਰਣ ਅੰਡੇ ਦੇ ਸੈੱਲ ਮੀਓਸਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੈਪਲੋਇਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅੱਧੇ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੈਪਲੋਇਡ ਵਿਅਕਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਵਿਵਹਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਾਰਥੀਨੋਜੈਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਪਲੋਇਡ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਨੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮਜ਼ ਦੀ ਡਿਪਲੋਇਡ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵਿਧੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਮਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਤੇ ਅੱਧੇ ਐਲੀਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਕਲੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਕਲੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਕਲੋਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੀਓਸਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮੀਓਸਿਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੇ ਐਲੀਲਾਂ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਡੀਐਨਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਮੀਓਸਿਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰਿਵਰਤਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
XY ਜਾਂ X0 ਲਿੰਗ-ਨਿਰਧਾਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਥੀਨੋਜੈਨੇਟਿਕ ਔਲਾਦ ਦੇ ਦੋ X ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ZW ਲਿੰਗ-ਨਿਰਧਾਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਜਾਂ ਤਾਂ ਦੋ Z ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ (ਪੁਰਸ਼) ਜਾਂ ਦੋ W ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੈਰ-ਵਿਹਾਰਕ ਪਰ ਘੱਟ ਹੀ ਇੱਕ ਮਾਦਾ), ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ Z ਅਤੇ ਇੱਕ W ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ (ਮਾਦਾ) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਆਈਸੋਗੈਮਸ ਸਪੀਸੀਜ਼ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। [11]
ਅਧਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਬੂਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਔਲਾਦ ਬਹੁਤ ਬਿਮਾਰ ਜਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬਚਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਜੀਵ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਨਹੀ ਬਚਦੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਬੱਚੇ ਬਚਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਔਲਾਦ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਡੀਐਨਏ ਨੂੰ ਮਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਔਲਾਦ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਕਲੋਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਤਾਨਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਔਲਾਦ ਦੋਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਜਣਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਲਿੰਗੀ ਤੇ ਅਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰਜਣਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕੇਵਲ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੁਣਸੂਤਰਾਂ( ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ) ਅਤੇ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੀਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਜਨਨ ਮਨੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਜਨਣ ਲਈ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜੀਨੋਮਿਕ ਛਾਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਲਈ ਪੁਰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਜੀਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਦੁਆਰਾ ਜੀਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਮੂਹ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਇੱਕ ਭਰੂਣ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਹ ਕਿਰਿਆ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਭਾਵੇਂ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪਾਰਥੀਨੋਜੇਨੇਸਿਸ ਦੁਆਰਾ ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਜੀਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਜੀਨਾਂ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਵਰਗੀ ਔਖੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪਿਆ।
ਉਦਾਹਰਣ[ਸੋਧੋ]
ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੁਆਰੀ ਮਾਂ ਮਗਰਮੱਛ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੋਕਿਟਾ ਨਾਮ ਦੀ ਮਾਦਾ ਮਗਰਮੱਛ 2018 ਵਿੱਚ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 16 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰਕੇ ਰੀਪਟੀਲੈਂਡੀਆ ਨਾਮਕ ਕੋਸਟਾ ਰਿਕਨ ਚਿੜੀਆਘਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੀ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਰ ਮਗਰਮੱਛਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ 14 ਆਂਡਿਆ ਵਿੱਚੋਂ 7 ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਟੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸੇਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੋ ਰੰਗ ਨਾ ਲਿਆ ਸਕੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੰਡੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਮਗਰਮੱਛ ਦਾ ਭਰੂਣ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਿਸਦਾ 99.9 % ਡੀ. ਐੱਨ. ਏ ਮਾਦਾ ਮਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਰ ਦਾ ਕੋਈ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।[12]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Heesch, Svenja; Serrano‐Serrano, Martha; Barrera‐Redondo, Josué; Luthringer, Rémy; Peters, Akira F.; Destombe, Christophe; Cock, J. Mark; Valero, Myriam; Roze, Denis (July 2021). "Evolution of life cycles and reproductive traits: Insights from the brown algae". Journal of Evolutionary Biology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 34 (7): 992–1009. doi:10.1111/jeb.13880. ISSN 1010-061X. PMID 34096650.
- ↑ "Female Sharks Can Reproduce Alone, Researchers Find", The Washington Post, May 23, 2007; p.
- ↑ Halliday, Tim R. (1986). Kraig Adler (ed.). Reptiles & Amphibians. Torstar Books. p. 101. ISBN 978-0-920269-81-7.
- ↑ Walker, Brian (2010-11-11). "Scientists discover unknown lizard species at lunch buffet". CNN. Retrieved 2010-11-11.
- ↑ Allen, L.; Sanders, K. L.; Thomson, V. A. (February 2018). "Molecular evidence for the first records of facultative parthenogenesis in elapid snakes". Royal Society Open Science (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 5 (2): 171901. Bibcode:2018RSOS....571901A. doi:10.1098/rsos.171901. ISSN 2054-5703. PMC 5830781. PMID 29515892.
- ↑ Savage, Thomas F. (September 12, 2005). "A Guide to the Recognition of Parthenogenesis in Incubated Turkey Eggs". Oregon State University. Retrieved 2006-10-11.
- ↑ "Facultative Parthenogenesis in California Condors". Journal of Heredity. 112 (7): 569–574. October 28, 2021. doi:10.1093/jhered/esab052. PMC 8683835. PMID 34718632.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Ramachandran, R.; Nascimento dos Santos, M.; Parker, H.M.; McDaniel, C.D. (September 2018). "Parental sex effect of parthenogenesis on progeny production and performance of Chinese Painted Quail (Coturnix chinensis)". Theriogenology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 118: 96–102. doi:10.1016/j.theriogenology.2018.05.027. PMID 29886358.
- ↑ Booth, W.; Johnson, D. H.; Moore, S.; Schal, C.; Vargo, E. L. (2010). "Evidence for viable, non-clonal but fatherless Boa constrictors". Biology Letters. 7 (2): 253–256. doi:10.1098/rsbl.2010.0793. PMC 3061174. PMID 21047849.
- ↑ "Viable offspring derived from single unfertilized mammalian oocytes". PNAS. 119 (12): e2115248119. March 7, 2022. Bibcode:2022PNAS..11915248W. doi:10.1073/pnas.2115248119. PMC 8944925. PMID 35254875.
{{cite journal}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Smith, John Maynard (1978). The Evolution of Sex (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). CUP Archive. p. 42. ISBN 978-0-521-21887-0.
- ↑ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਗਰੁੱਪ