ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)
| ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦਾ ਪ੍ਰਾਂਤ | |||||||||||||||||||
| 1849–1947 | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ | |||||||||||||||||||
| ਰਾਜਧਾਨੀ | |||||||||||||||||||
| ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮ | ਪੰਜਾਬੀ | ||||||||||||||||||
| ਇਤਿਹਾਸ | |||||||||||||||||||
| ਸਰਕਾਰ | |||||||||||||||||||
| • ਕਿਸਮ | ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ | ||||||||||||||||||
| • ਮਾਟੋ | Crescat e Fluviis "Let it grow from the rivers" | ||||||||||||||||||
| ਗਵਰਨਰ | |||||||||||||||||||
• 1849–1853 | ਹੈਨਰੀ ਲਾਰੈਂਸ (ਪਹਿਲਾ) | ||||||||||||||||||
• 1946–1947 | ਈਵਾਨ ਮੈਰੀਡੀਥ ਜੇਨਕਿੰਸ (ਆਖਰੀ) | ||||||||||||||||||
| ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ | |||||||||||||||||||
• 1937–1942 | ਸਿਕੰਦਰ ਹਯਾਤ ਖਾਨ | ||||||||||||||||||
• 1942–1947 | ਮਲਿਕ ਖਿਜ਼ਰ ਹਿਆਤ ਟਿਵਾਣਾ | ||||||||||||||||||
| ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੌਰ | ਨਵ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ | ||||||||||||||||||
| 29 ਮਾਰਚ 1849 | |||||||||||||||||||
• ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ | 1858 | ||||||||||||||||||
• ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਗਠਨ | 9 ਨਵੰਬਰ 1901 | ||||||||||||||||||
• ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵੱਖ ਕੀਤਾ | 1911 | ||||||||||||||||||
| 14–15 ਅਗਸਤ 1947 | |||||||||||||||||||
| ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬਡਿਵੀਜ਼ਨ |
| ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| ਅੱਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ | ||||||||||||||||||
ਪੰਜਾਬ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦਾ ਸੂਬਾ ਸੀ। 29 ਮਾਰਚ 1849 ਵਿੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ; ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਬਰਤਾਨਵੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ। 1858 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ, ਬਾਕੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਤਾਜ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 358,354.5 ਕਿਮੀ2 ਸੀ।
ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕੁਦਰਤੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ - ਇੰਡੋ-ਗੰਗਾ ਮੈਦਾਨੀ ਪੱਛਮ, ਹਿਮਾਲੀਅਨ, ਉਪ-ਹਿਮਾਲੀਅਨ, ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੁਸ਼ਕ ਖੇਤਰ - ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ - ਦਿੱਲੀ, ਜਲੰਦੂਰ, ਲਾਹੌਰ, ਮੁਲਤਾਨ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ - ਅਤੇ ਕਈ ਰਿਆਸਤਾਂ।[1] 1947 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਨੇ ਸੂਬੇ ਦੀ ਵੰਡ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ।
ਨਿਰੁਕਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਪੰਜਾਬ ਫ਼ਾਰਸੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਪੰਜ ਅਤੇ ਆਬ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਮਤਲਬ ਹਨ, 5 ਅਤੇ ਪਾਣੀ। ਮਤਲਬ ਇੱਥੇ ਵਗਦੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆ, ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਦਰਿਆ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]21 ਫ਼ਰਵਰੀ 1849 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਧੌਖੇ ਨਾਲ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 8 ਅਪਰੈਲ 1849 ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।[2][3]
1901 ਵਿੱਚ ਦਰਿਆ ਸਿੰਧ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑
Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Punjab" Encyclopædia Britannica (11th ed.) Cambridge University Press p. 653
- ↑ ਨਿੱਝਰ, ਬੀ.ਐੱਸ. (1974). Punjab Under The British Rule 1849-1947. ਕੇ.ਬੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ. p. 80.
- ↑ "Sikh Empire". ChiefaCoins.com. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
{{cite web}}: External link in|publisher=
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found