ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ
ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ
	ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ (ਭਾਰਤ)
	ਗੁਣਕ: 28°24′25″N 77°50′59″E / 28.40694°N 77.84972°E
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਰਾਜ	ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ	ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ
ਬਾਨੀ	ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਹਿਬਰਨ
ਖੇਤਰ
• ਕੁੱਲ	72 km2 (28 sq mi)
ਉੱਚਾਈ	195 m (640 ft)
ਆਬਾਦੀ (2011)
• ਕੁੱਲ	2,35,310
• ਘਣਤਾ	788/km2 (2,040/sq mi)
ਭਾਸ਼ਾ
• ਅਧਿਕਾਰਤ	ਹਿੰਦੀ
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ	ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (ਆਈਐਸਟੀ)
ਪਿੰਨ ਕੋਡ	203001
ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ	91 (5732)
ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ	UP-13
ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ	1.892 ♂/♀
ਵੈੱਬਸਾਈਟ	bulandshahar.nic.in

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ, ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਰਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਬੋਰਡ ਹੈ।^[3]

ਇਹ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਐੱਨ. ਸੀ. ਆਰ. ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਆਬਾਦੀ, ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤਕਾਂ 'ਤੇ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ' ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।^[4]

ਐਟਮੌਲੋਜੀ

ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕੁਲੈਕਟਰ, ਫਰੈਡਰਿਕ ਸੈਲਮਨ ਗਰੋਸ ਦੁਆਰਾ 1879 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਏਸ਼ੀਆਟਿਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ "ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਐਂਟੀਕੁਇਟੀਜ਼" ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।^[5] ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਰਾਜਾ ਅਹਿਬਰਨ ਦੁਆਰਾ 'ਬਰਨ' ਵਲ੍ਹੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[6]

ਇਤਿਹਾਸ

ਮੁਢਲਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 1200 ਈ. ਪੂ. ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਖੇਤਰ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ-ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਅਤੇ ਹਸਤਿਨਾਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਹਸਤਿਨਾਪੁਰ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਹਰ ਜੋ ਕਿ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਪਾਂਡਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਾਜਾ ਪਰਮਾਲ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਹਿਬਰਨ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਾਰਾਨ (ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਬੁਰਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।^[7]^[8] ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਉੱਚੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਉੱਚੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਜਿਸ ਦਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[9]

ਭਟੋਰਾ ਵੀਰਪੁਰ, ਗਾਲਿਬਪੁਰ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੰਡਰ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਕੇ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਆਦਿ ਲਖਨਊ ਰਾਜ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ।^[10]

ਬਾਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸ਼ਾਇਦ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਡੋਡ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸੀ ਜੋ ਬਾਰਾਂ, ਬਾਰਾਂਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਹੇਠ ਸਨ, ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਵੰਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1192 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜਨਰਲ ਕੁਤੁਬੁਦੀਨ ਐਬਕ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ, ਰਾਜਾ ਚੰਦਰਸੇਨ ਬਰਨ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਐਬਕ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਖਵਾਜਾ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਟੋਰਾ ਵੀਰਪੁਰ, ਗਾਲਿਬਪੁਰ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੰਡਰ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹਨ ਜਿੱਥੋਂ ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਵੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਕੇ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਆਦਿ ਸਟੇਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ।

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ

ਰਾਜਾ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1847 ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਅੰਕੜਾ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਚਲੇ ਗਏ।^[11]^[12]

1857 ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ

ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗੁੱਜਰ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਾਸਕਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੀਂਦਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ 21 ਮਈ 1857 ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।^[13] ਗੁੱਜਰਾਂ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰਾਬਾਦ ਵਰਗੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕ ਬੰਗਲੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤੇ, ਬਾਗੀ ਨਵਾਬ, ਵਾਲਿਦਾਦ ਖਾਨ ਵੀ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਨਵਾਬ ਵਲੀਦਾਦ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਧਰੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।^[14]

ਵਾਲਿਦਾਦ ਖਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜੋ ਅਨਿਯਮਿਤ ਘੋੜਸਵਾਰ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਕਿਨਰ ਦਾ ਘੋੜਾ।^[15]^[16]

ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਅੰਨਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਹੈ
1840 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ

1857 ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੇਰਠ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।^[17] 20 ਮਈ 1857 ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ 9ਵੀਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਨੇ ਬੁਲੰਦਗੜ੍ਹ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਸਰ ਅਲਫਰੈਡ ਕੋਮੀਨ ਲਾਇਲ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,

ਪਾਰਕ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 1837 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਬਾਬੂ ਪਾਰਕ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1901 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਉੱਥੇ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਾਰਕ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ 'ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੇਰੀਆ ਪਾਰਕ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[18]

ਫਰੈਡਰਿਕ ਗਰੋਸ ਅਧੀਨ ਵਿਕਾਸ

ਗਰੋਸ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਅਤੇ 1876 ਤੋਂ 1884 ਤੱਕ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੁਲੈਕਟਰ, ਕੁਲੈਕਟਰ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।^[19] ਸੰਨ 1884 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾਂ ਸਕੈਚਜ਼ ਆਫ਼ ਐਨ ਇੰਡੀਅਨ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਸਮਾਜਿਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।^[20]

ਗੰਗਾ ਭਾਸ਼ਾਸੰਨ1880 ਵਿੱਚ 'ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ'^[19]
ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼... ਪਾਠਕ੍ਰਮ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) [1]^[19]
ਪੂਰਾਨਾ ਕੌਲਿੱਕਟੋਰ ਹਵਾਸ (1886) [1]^[19]
ਕਾਲੀ ਨਾਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ^[21]

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 'ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਪਾਰਕ' ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਸਿਵਲ ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਰ ਦੇ ਮਿਊਂਸਪਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਜੇਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਸਕਸੈਨਾ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ 'ਰਾਜਾ ਬਾਬੂ ਪਾਰਕ' ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1969 ਵਿੱਚ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਭੂਗੋਲ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰੀ 68 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ।^[22] ਇਹ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ, ਮੇਰਠ, ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ, ਬਦਾਯੂੰ ਅਤੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।^[17]

ਜਨਸੰਖਿਆ

2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 235,310 ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਰਸ਼ 125,549 ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 111,761 ਸਨ। 0 ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30,886 ਸੀ। ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 160,203 ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 90,761 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 69,442 ਔਰਤਾਂ ਸਨ। 7 + ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 78.37% ਸੀ।^[1]

ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਬੁਲੰਦਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੱਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਉਪ-ਮੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।^[3]

ਇਮਾਰਤਾਂ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਚਾਰ ਗੇਟ ਹਨ-ਬੰਫੋਰਡ ਕਲੱਬ ਗੇਟ, ਫਤਿਹਗੰਜ ਗੇਟ, ਗਰੋਸਗੰਜ ਗੇਟਵੇ ਅਤੇ ਮੋਤੀ ਬਾਗ ਗੇਟ।^[18]

ਘਟਨਾਵਾਂ

ਸ਼ਹਿਰ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਨੁਮੈਸ਼' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[23]

ਆਕਰਸ਼ਣ

ਕਲਾਕ ਟਾਵਰ ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਯੁੱਗ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ ਜੋ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਬਾਬੂ ਪਾਰਕ ਜਾਂ ਮਲਕਾ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ 1837 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1901 ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਦਾ ਨਾਮ 'ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੇਰੀਆ ਪਾਰਕ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ 'ਰਾਜਾ ਬਾਬੂ ਪਾਰਕ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 1969 ਵਿੱਚ, ਟਾਵਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[24]^[25]

ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ^[26]

ਕੁਚੇਸਰ ਕਿਲ੍ਹਾ

ਕੁਚੇਸਰ ਕਿਲ੍ਹਾ, (ਬਦਲਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 'ਰਾਓ ਰਾਜ ਵਿਲਾਸ ਕੁਚੇਸਰ ਫੋਰਟ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕੁਚੇਸਰ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 84 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (52 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਹੈ।^[27]^[28]

ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਾਟ ਰਾਜ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਸੀਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।^[29]

ਖੋਜਕਰਤਾ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ^[30]

ਮਿਗ-27 ਲਡ਼ਾਕੂ ਜਹਾਜ਼

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ ਵੈਟਰਨਜ਼ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਪਰਸੋਨਿਕ ਸਵਿੰਗ-ਵਿੰਗ ਜੰਗੀ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਕੋਯਾਨ ਮਿਗ-27 ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਮਿਗ-27 ਹੈ।^[31]^[32]

ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਫੌਜੀ ਨੇ ਪੀਵੀਐਸ ਜਗਨ ਮੋਹਨ ਦੁਆਰਾ 'ਵਾਰਬਰਡਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ' 'ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਵਾਈ ਜੰਗ ਲਿਖੀ ਸੀ।^[31]^[33]

ਰੂਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ-27^[31]

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ

ਕੈਪਟਨ ਅੱਬਾਸ ਅਲੀ^[34]
ਅਹਿਬਰਨ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਸਥਾਪਕ
ਜ਼ਿਆਉਦੀਨ ਬਰਾਨੀ, ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ
ਕੇ ਬੈਕਸਟਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ
ਅਮਿਤ ਭਡਾਨਾ, ਯੂਟਿਊਬਰ ਅਤੇ ਕਾਮੇਡੀਅਨ
ਆਸ਼ਿਕ ਇਲਾਹੀ ਬੁਲੰਦਸ਼ਾਹੀ, ਭਾਰਤੀ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਦਵਾਨ
ਸੋਨਲ ਚੌਹਾਨ^[35]
ਬਨਾਰਸੀ ਦਾਸ^[36]
ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗੌਡ਼^[37]
ਸਲੋਨੀ ਗੌਰ
ਆਰਿਫ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ^[38]
ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਕੁਮਾਰ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਦਾ ਤੇਜ਼ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ ਹੈ।
ਸਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ^[39]
ਹਿਤੇਸ਼ ਕੁਮਾਰੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਦੇਬਾਈ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹਨ।
ਗਜੇਂਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਰਾਘਵ, ਬਾਇਓਇਨਫਰਮੈਟਿਕਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮਾਹਰ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਵਰੂਪ ਭਟਨਾਗਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੇਤੂਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਵਰੂਪ ਭਟਨਾਗਰ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਲੱਖਣ ਰਾਵਤ, ਕ੍ਰਿਕਟਰ
ਆਰਫ਼ਾ ਖ਼ਾਨਮ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ, ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰ
ਕੁਸ਼ਲ ਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਡਿਵੈਲਪਰ, ਡੀ. ਐੱਲ. ਐੱਫ. ਲਿਮਟਿਡ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ. ਹਨ।
ਨੀਰਾ ਯਾਦਵ, ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੇਵਾ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਕਾਰੀ।
ਯੋਗੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ, ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ।

ਗੈਲਰੀ

ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਖੋਜ ਸੰਸਕਰਣ 2012
ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਮਾਂ ਰੌਡੀ, ਡਬਲ ਸਟੂਡੀਓ
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਵਪਾਰ

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Provisional Population Totals, Census of India 2011. Retrieved 7 July 2012.
↑ "52nd Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India" (PDF). nclm.nic.in. Ministry of Minority Affairs. Archived from the original (PDF) on 25 May 2017. Retrieved 21 December 2018.
↑ ^3.0 ^3.1 "District-Profile | District Bulandshahr, Government of Uttar Pradesh | India". Archived from the original on 19 January 2021. Retrieved 17 April 2021. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "BulProfile" defined multiple times with different content
↑ "List of Minority Concentration Districts (Category 'A' & 'B')" (PDF). minorityaffairs.gov.in. Retrieved 25 February 2019.
↑ Growse, F. S. (1879). "Bulandshahr Antiquities". Journal of the Asiatic Society of Bengal: 270–276.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004C-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004D-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004E-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "About District | District Bulandshahr, Government of Uttar Pradesh | India" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2024-04-04.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000050-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000051-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000052-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Tewari, J. P. (1966). "The Revolt of 1857 in Bulandshahr District". Proceedings of the Indian History Congress. 28: 365–376. ISSN 2249-1937. JSTOR 44140455.
↑ Heehs, Peter (29 August 1991), "British Rule and Indian Revolt", India's Freedom Struggle 1857-1947, Oxford University Press, pp. 18–31, doi:10.1093/acprof:oso/9780195627985.003.0003, ISBN 978-0-19-562798-5, retrieved 9 November 2021
↑ Stokes, Eric (1967). "Nawab Walidad Khan and the 1857 Struggle in the Bulandshahr District". Bengal, Past & Present: Journal of the Calcutta Historical Society. 86. Calcutta Historical Society: 47.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000056-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ ^17.0 ^17.1 Tewari, J. P. (1966). "The revolt of 1857 in Bulandshahr District". Proceedings of the Indian History Congress. 28: 365–376. ISSN 2249-1937. JSTOR 44140455. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Tewari1966" defined multiple times with different content
↑ ^18.0 ^18.1 "Census of India 2011: Bulandshahr village and town directory". Series 10, PART XII-A.
↑ ^19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 "Indian Architecture of To-day as Exemplified in the New Buildings of Bulandshahr District, Part II · Highlights from the Digital Content Library". dcl.dash.umn.edu. Archived from the original on 16 April 2021. Retrieved 17 April 2021. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "today" defined multiple times with different content
↑ "Obituary Notice: Frederic Salmon Growse". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 46: 650–652. July 1893. doi:10.1017/S0035869X0014359X. JSTOR 25197161.
↑ Growse, F.Bulandshahr; or, Sketches of an Indian district; social, historical and architectural. Benares: Medical Hall Press, 1884. p. 67
↑ "Bulandshahr, Uttar Pradesh to New Delhi, Delhi route by Road via NE 3". maps.google.com. Retrieved 8 June 2022.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000005B-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "District Bulandshahr". bulandshahar.nic.in.
↑ "Bulandshahr" (PDF). CensusIndia.
↑ "District Bulandshahr". bulandshahar.nic.in.
↑ "Rao Raj Vilas Kuchesar". kuchesarfort.com. Retrieved 5 May 2020.
↑ "Mud Fort". bulandshahar.nic.in.
↑ "Mud Fort". Rao Raj Vilas Kuchesar Fort. Retrieved 23 November 2020.
↑ "Kuchesar Mud Fort, as a Heritage Hotel". worldarchitecture.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2018-06-06.
↑ ^31.0 ^31.1 ^31.2 Mohan, PVS Jagan (29 May 2023). "MiG 27 ML [TS517] at Veteran's Air Force School Bulandshahr". Warbirds of India. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "promo" defined multiple times with different content
↑ "AerialVisuals". www.aerialvisuals.ca.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000065-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Freedom fighter Abbas Ali to support Arvind Kejriwal". The Hindu (in Indian English). 31 March 2014. Archived from the original on 9 July 2014. Retrieved 12 April 2021.
↑ "All you want to know about #SonalChauhan". FilmiBeat (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 7 February 2018. Retrieved 13 April 2021.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000068-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000069-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Shri. Arif Mohammed Khan | Kerala Agricultural University". www.kau.edu. Retrieved 13 April 2021.
↑ "History-maker Satish Kumar at the nation's service". Olympic Channel. Archived from the original on 26 November 2020. Retrieved 13 April 2021.

ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ: ਜਾਂ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਕੈਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ। ਫਰੈਡਰਿਕ ਸੈਮਨ ਗਰੋਸ, ਬਨਾਰਸ (1844)

[CoI_2011-1] 1.0 ^1.1 "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Provisional Population Totals, Census of India 2011. Retrieved 7 July 2012.

[langoff-2] "52nd Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India" (PDF). nclm.nic.in. Ministry of Minority Affairs. Archived from the original (PDF) on 25 May 2017. Retrieved 21 December 2018.

[BulProfile-3] 3.0 ^3.1 "District-Profile | District Bulandshahr, Government of Uttar Pradesh | India". Archived from the original on 19 January 2021. Retrieved 17 April 2021. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "BulProfile" defined multiple times with different content

[4] "List of Minority Concentration Districts (Category 'A' & 'B')" (PDF). minorityaffairs.gov.in. Retrieved 25 February 2019.

[Growse1879-5] Growse, F. S. (1879). "Bulandshahr Antiquities". Journal of the Asiatic Society of Bengal: 270–276.

[Provinces-6] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004C-QINU`"'</ref>" does not exist.

[7] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004D-QINU`"'</ref>" does not exist.

[8] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004E-QINU`"'</ref>" does not exist.

[9] "About District | District Bulandshahr, Government of Uttar Pradesh | India" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2024-04-04.

[Nevill1922-10] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000050-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Buckland-11] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000051-QINU`"'</ref>" does not exist.

[GrowsePreface-12] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000052-QINU`"'</ref>" does not exist.

[13] Tewari, J. P. (1966). "The Revolt of 1857 in Bulandshahr District". Proceedings of the Indian History Congress. 28: 365–376. ISSN 2249-1937. JSTOR 44140455.

[14] Heehs, Peter (29 August 1991), "British Rule and Indian Revolt", India's Freedom Struggle 1857-1947, Oxford University Press, pp. 18–31, doi:10.1093/acprof:oso/9780195627985.003.0003, ISBN 978-0-19-562798-5, retrieved 9 November 2021

[15] Stokes, Eric (1967). "Nawab Walidad Khan and the 1857 Struggle in the Bulandshahr District". Bengal, Past & Present: Journal of the Calcutta Historical Society. 86. Calcutta Historical Society: 47.

[16] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000056-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Tewari1966-17] 17.0 ^17.1 Tewari, J. P. (1966). "The revolt of 1857 in Bulandshahr District". Proceedings of the Indian History Congress. 28: 365–376. ISSN 2249-1937. JSTOR 44140455. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Tewari1966" defined multiple times with different content

[2011CensusBulandshahr-18] 18.0 ^18.1 "Census of India 2011: Bulandshahr village and town directory". Series 10, PART XII-A.

[today-19] 19.0 ^19.1 ^19.2 ^19.3 "Indian Architecture of To-day as Exemplified in the New Buildings of Bulandshahr District, Part II · Highlights from the Digital Content Library". dcl.dash.umn.edu. Archived from the original on 16 April 2021. Retrieved 17 April 2021. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "today" defined multiple times with different content

[JRAS1893-20] "Obituary Notice: Frederic Salmon Growse". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 46: 650–652. July 1893. doi:10.1017/S0035869X0014359X. JSTOR 25197161.

[21] Growse, F.Bulandshahr; or, Sketches of an Indian district; social, historical and architectural. Benares: Medical Hall Press, 1884. p. 67

[Map-22] "Bulandshahr, Uttar Pradesh to New Delhi, Delhi route by Road via NE 3". maps.google.com. Retrieved 8 June 2022.

[23] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000005B-QINU`"'</ref>" does not exist.

[24] "District Bulandshahr". bulandshahar.nic.in.

[25] "Bulandshahr" (PDF). CensusIndia.

[26] "District Bulandshahr". bulandshahar.nic.in.

[27] "Rao Raj Vilas Kuchesar". kuchesarfort.com. Retrieved 5 May 2020.

[28] "Mud Fort". bulandshahar.nic.in.

[Rao_Raj_Vilas_Kuchesar_Fort-29] "Mud Fort". Rao Raj Vilas Kuchesar Fort. Retrieved 23 November 2020.

[30] "Kuchesar Mud Fort, as a Heritage Hotel". worldarchitecture.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2018-06-06.

[promo-31] 31.0 ^31.1 ^31.2 Mohan, PVS Jagan (29 May 2023). "MiG 27 ML [TS517] at Veteran's Air Force School Bulandshahr". Warbirds of India. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "promo" defined multiple times with different content

[32] "AerialVisuals". www.aerialvisuals.ca.

[33] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000065-QINU`"'</ref>" does not exist.

[TH2014-34] "Freedom fighter Abbas Ali to support Arvind Kejriwal". The Hindu (in Indian English). 31 March 2014. Archived from the original on 9 July 2014. Retrieved 12 April 2021.

[Chauhan-35] "All you want to know about #SonalChauhan". FilmiBeat (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 7 February 2018. Retrieved 13 April 2021.

[Das-36] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000068-QINU`"'</ref>" does not exist.

[37] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000069-QINU`"'</ref>" does not exist.

[38] "Shri. Arif Mohammed Khan | Kerala Agricultural University". www.kau.edu. Retrieved 13 April 2021.

[Kumar-39] "History-maker Satish Kumar at the nation's service". Olympic Channel. Archived from the original on 26 November 2020. Retrieved 13 April 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]