ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ
.svg) | |
| ਕਿਸਮ | ਜਨਹਿੱਤ ਇਕਾਈ |
|---|---|
| ਉਦਯੋਗ | ਰੇਲ |
| ਸਥਾਪਨਾ | 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1853[1] |
| ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ , ਭਾਰਤ |
| ਸੇਵਾ ਦਾ ਖੇਤਰ | ਭਾਰਤ (ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸੀਮਿਤ ਸੇਵਾ) |
ਮੁੱਖ ਲੋਕ |
|
| ਸੇਵਾਵਾਂ | ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਰੇਲਵੇ ਮਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪਾਰਸਲ ਵਾਹਕ(ਕੈਰੀਅਰ) Catering and ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪਾਰਕਿੰਗ ਲਾਟ operations Other related services |
| ਕਮਾਈ |  ₹1,441.6 billion (US$18 billion) (2013–14)[2] |
| ₹157.8 billion (US$2.0 billion) (2013–14)[2] | |
| ਮਾਲਕ | ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ (100%) |
ਕਰਮਚਾਰੀ | 1.307 million (2013)[3] |
| ਹੋਲਡਿੰਗ ਕੰਪਨੀ | ਰੇਲਵੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਰੇਲਵੇ ਬੋਰਡ (ਭਾਰਤ) |
| Divisions | 17ਰੇਲਵੇ ਖ਼ੇਤਰ |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | www |
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਜ਼ਾਲਕਾਰਜ (ਨੈੱਟਵਰਕ) ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਜ਼ਾਲਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਹ 150 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯਾਤਾਯਾਤ(ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ) ਖੇਤਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਘਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਯੋਕਤਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ 16 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ। ਇਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਜਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਬਿਖਰੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਖੰਡਤਾ ਦਾ ਵੀ ਸੰਵਰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਕਟਕਾਲ ਹਾਲਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੰਕਟ-ਗ੍ਰਸਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਹਤ ਸਮੱਗਰੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਮੋਹਰੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਾਯਾਤ ਦਾ ਰੇਲ ਮੁੱਖ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ। ਇਹ ਊਰਜਾ ਸੁਯੋਗ ਯਾਤਾਯਾਤ ਵਿਧੀ, ਜੋ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਮਰਨਾ-ਜੰਮਣਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਉਪਯੁਕਤ ਹੈ, ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ, ਲਿਜਾਣ ਅਤੇ ਲੰਮੀ ਦੂਰੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੀਵਨ ਧਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਾਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸੁਸਥਾਪਿਤ ਰੇਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਰਤਮ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਮਿਲਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ, ਤੀਰਥ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਫਰੰਟੀਅਰ ਮੇਲ[ਸੋਧੋ]
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1 ਸਤੰਬਰ 1928 ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਸੀ ਟਰੇਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ ਅਤੇ 1934 ਵਿੱਚ ਇਸ ਟਰੇਨ ਵਿੱਚ ਏਸੀ ਕੋਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਫਰੰਟੀਅਰ ਮੇਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕੇਵਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਏਸੀ ਬੋਗੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਏਸੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਬਲਾਕ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਰਸ਼ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਰੇਲਗੱਡੀ 1 ਸਤੰਬਰ 1928 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਬੈਲਾਰਡ ਪੀਅਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਮਾਰਚ 1930 ਵਿੱਚ ਸਹਾਰਨਪੁਰ, ਅੰਬਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਫਰੰਟੀਅਰ ਮੇਲ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1996 ਵਿੱਚ # ਗੋਲਡਨ _ ਟੈਂਪਲ ਮੇਲ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੱਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਫਰੰਟੀਅਰ ਮੇਲ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਭਾਫ਼ ਨਾਲ 60 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਰੇਲਗੱਡੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਟਰਮੀਨਸ (ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਟਰਮੀਨਸ) ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਤੱਕ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ 24 ਬੋਗੀਆਂ ਵਾਲੀ ਇਸ ਟਰੇਨ ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਸਲੀਪਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀਆਂ ਬੋਗੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਏ.ਸੀ. ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਵਨ-ਵੇ ਸਫਰ 1,930 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਲਗੱਡੀ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Times of India". The Times of India. India. 15 April 2010. Archived from the original on 2012-11-04. Retrieved 2014-10-17.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (help) - ↑ 2.0 2.1 "Railways Fiscal Budget 2013" (PDF). Retrieved 15 March 2013.
- ↑ http://www.indianrailways.gov.in/railwayboard/uploads/directorate/stat_econ/IRSB_2012-13/PDF/Facts_Figures_Eng/22.pdf