ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਖਰਜੀ
ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਖਰਜੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 14 ਨਵੰਬਰ 1917 ਬਾਰਾਨਗਰ, ਕਲਕੱਤਾ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 15 ਨਵੰਬਰ 2015 (ਉਮਰ 98) |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਸਿੱਖਿਆ | Msc (Anthropology) and PhD |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ, ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ. |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮੁਖਰਜੀ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਸਵਾਮੀ ਪ੍ਰਣਾਵਨਾਦ ਅਵਾਰਡ, ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਵਾਰਡ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸਿਜ਼, ਏਸ਼ੀਆਟਿਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ, ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਸੋਲੋਜੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ |
| ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ | |
| ਖੇਤਰ | ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਅੰਕੜੇ |
| ਅਦਾਰੇ | ਇੰਡੀਅਨ ਸਟੈਟਿਸਟਿਕਲ ਇੰਸਟੀਚਿ,ਟ, ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਸ਼ਲੋਲੋਜੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ |
| Influences | ਪ੍ਰਸਾਂਤ ਚੰਦਰ ਮਹਾਂਲੋਬਿਸ |
ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਖਰਜੀ (14 ਨਵੰਬਰ 1917 - 15 ਨਵੰਬਰ 2015) ਭਾਰਤੀ ਅੰਕੜਾ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ,[1] ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਸ਼ਲੋਜੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ (1973–75) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ 2005 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਸ਼ਲੋਜੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸਨ।[2]
ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਉਸਦੀ ਦਵੰਦਵਾਦੀ ਢੰਗ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ' ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3]
ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਕੋਲਕਾਤਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੱਧ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਸਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਇੰਡੀਅਨ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਨ। ਉਸਨੇ 1941 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮਐਸਸੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1948 ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 1941 ਤੋਂ 1944 ਤੱਕ ਉਹ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮਰ ਰਿਹਾ।[1] ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਨੇ ਆਈਐਸਆਈ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਪ੍ਰਸਾਂਤ ਚੰਦਰ ਮਹਾਂਲੋਬਿਸ ਤੋਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਸਬਕ ਲਿਆ।[4]
ਕਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]1948 ਅਤੇ 1949 ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰਵੇਖਣ, ਲੰਡਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੋਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ ਅਤੇ 1949 ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1953 ਤੋਂ 1957 ਤੱਕ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਬਰਲਿਨ ਦੀ ਹੰਬੋਲਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟੀਊਟ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਹ 1977 ਤੋਂ 1989 ਤੱਕ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਵਿੱਚ ਬਿੰਗਹੈਮਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਡਜੈਕਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਹੇ। ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 1944 ਤੋਂ 1979 ਦੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤਕ, ਭਾਰਤੀ ਅੰਕੜਾ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿਤਾਈ।[1][5]
ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਡੀ ਪੀ ਮੁਖਰਜੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹਨਾ ਨੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸੋਸ਼ਲਿਓਲੋਜੀਕਲ ਕਾਨਫਰੰਸ (ਏ ਆਈ ਐਸ ਸੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[2][6] ਉਹਨਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ 1960 ਅਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਦਵੰਦਵਾਦੀ ਮਾਡਲ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਡਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ। ਇਸਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਰਾਈਜ਼ ਐਂਡ ਫਾਲ ਆਫ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ (1958) ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਸੰਸਥਾਕਰਨ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।[7][8] ਉਸਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਕ ਵਿਧੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[9] ਉਸਦੇ ਖੋਜ ਹਿੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ, ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੂਚਕ ਖੋਜ[10] ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ, ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਬੰਧ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਅਤੇ ਯੂਗਾਂਡਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਮੂਨੇ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।[11]
ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
[ਸੋਧੋ]- ਏਸ਼ੀਆਟਿਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ (1981)
- ਨੈਸ਼ਨਲ ਫੈਲੋ, ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸ ਰਿਸਰਚ 1992 ਤੋਂ 1994 ਤੱਕ
- ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਲਈ ਸਵਾਮੀ ਪ੍ਰਣਵਾਨੰਦ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡ | ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, (1985)[1]
- "Pandit Jawaharla Nehru National Award Social Science" (PDF). 1986. Archived from the original (PDF) on 2019-05-03. Retrieved 2020-06-17.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ਮੈਂਬਰ-ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ | (ਆਈਐਸਏ) (1976)[12]
ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਪ੍ਰਭਾਸ ਮੁਖਰਜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ 2008 ਵਿੱਚ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਸਨ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ।[1]
ਨੋਟ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Munshi, Surendra (2016). "Life and works of Ramkrishna Mukherjee". Sociological Bulletin. 65 (2): 263. doi:10.1177/0038022920160207.
- ↑ 2.0 2.1 "Office Bearers over the Years". Indian Sociological Society. Archived from the original on 2020-03-10. Retrieved 2020-06-17.
- ↑ DNDhanagre- Practising Sociology through History Economic and Political Weekly August 2007
- ↑ Munshi, Surendra (2016). "Social change in India Reconsidering Ramkrishna Mukherjee". Economic and Political Weekly. 51 (39): 40.
- ↑ "Ramkrishna Mukherjee". Library of Congress Name Authority File.
- ↑ Patel, S. (2002). "The Profession and Its Association-Five Decades of the Indian Sociological Society". International Sociology. 17 (2): 269–284. doi:10.1177/0268580902017002008.
- ↑ "Contribution of Ramkrishna Mukherjee to Indian Sociology". Your Article Library. 2014-04-11.
- ↑ In his later works Ramkrishna Mukherjee had changed from dialectical - historical to a probabilistic nomological approach to the study of social reality
- ↑ Bose, Pradip Kumar (1997). "Problems and Paradoxes of Inductive Social Science- A Critique of Ramkrishna Mukherjee". Sociological Bulletin. 46 (2): 153–171. doi:10.1177/0038022919970201. JSTOR 23619587.
- ↑ "Contribution of Ramkrishna Mukherjee to Indian Sociology". Your Article Library. 2014-04-11.
- ↑ Lindberg, Staffan (2016). "Some Unity in Diversity:Analysing Inequality, Change and Mobility in Rural South India". Lund University.
- ↑ "ISA Executive Committee Members -1976" (PDF). ISA Bulletin11.