ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
ਸੂਰਜੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਉਹ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡ ਸੰਮਲਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਲੋਂ ਗੁਰੁਤਵਾਕਰਸ਼ਕ ਜ਼ੋਰ ਦੁਆਰਾ ਬੱਝੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗ੍ਰਹਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 166 ਗਿਆਤ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਪੰਜ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਅਰਬਾਂ ਨਿੱਕੇ ਪਿੰਡ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਇਸ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਊਦਰਗ੍ਰਹਿ, ਬਰਫੀਲਾ ਕਾਇਪਰ ਘੇਰੇ ਦੇ ਪਿੰਡ , ਧੂਮਕੇਤੂ , ਉਲਕਾ ਪਿੰਡ, ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਲੀ ਧੂੜ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਸਨਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ , ਚਾਰ ਪਾਰਥਿਵ ( ਸਥਲੀਏ ) ਆਂਤਰਿਕ ਗ੍ਰਹਿ , ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ ,ਣੇ ਬਾਹਰੀ ਗੈਸ ਦਾਨਵ ਗ੍ਰਹਿ , ਕਾਇਪਰ ਘੇਰਾ ਅਤੇ ਪਸਰਿਆ ਚੱਕਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਕਾਲਪਨਿਕ ਔਰਟ ਬੱਦਲ ਵੀ ਸਨਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਲੋਂ ਲੱਗਭੱਗ ਇੱਕ ਹਜਾਰ ਗੁਣਾ ਦੂਰੀ ਵਲੋਂ ਪਰੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਲਾਜਮਾ ਦਾ ਪਰਵਾਹ ( ਸੌਰ ਹਵਾ ) ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਅਭੇਦਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਲਬੁਲਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਹੇਲਿਓਮੰਡਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ , ਜੋ ਇਸਤੋਂ ਬਾਹਰ ਫੈਲ ਕਰ ਬਿਖਰੀ ਹੋਈ ਤਸ਼ਤਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗ੍ਰਹਿ ਹਨ : ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ, ਮੰਗਲ, ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ, ਸ਼ਨੀ, ਯੁਰੇਨਸ (ਗ੍ਰਹਿ) ਅਤੇ ਵਰੁਣ
2008 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੱਕ , ਪੰਜ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਸੀਰੀਸ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ , ਅਤੇ ਵਰੁਣ ਵਲੋਂ ਪਰੇ ਚਾਰ ਸੂਰਜਕਕਸ਼ਾਵਾਂ: ਜਮਰਾਜ ( ਜਿਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ ) , ਹਉਮੇਆ , ਮਾਕੇਮਾਕੇ ਅਤੇ ਏਰਿਸ । ਛੇ ਗਰਹੋ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕੁਦਰਤੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੰਦਰਮੇ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਹੀ ਪੁੱਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਧੂਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਣਾਂ ਵਲੋਂ ਨਿਰਮਿਤ ਛੱਲਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਂਟ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ
[ਸੋਧੋ]ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਕਲਪਨਾ ਜਰਮਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਇਮਾਨੁਅਲ ਕਾਂਟ ਨੇ 1755 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਸਰੋਤ ਧੁੰਦ ਗੁਬਾਰ ਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਅਜੇਹਾ ਬੱਦਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸੁਟਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਿਊੇਟਨ ਆਪਣੇ ਗਰੂਤਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦੁਨੀਆ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਚੁਕਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਕਾਂਟ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਧੁੰਦ ਗੁਬਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਣੂ ਪਰਸਪਰ ਗੁਰੂਤਾ ਕਰਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਟਕਰਾਉਂਣ ਨਾਲ ਇਸ ਸਮੂਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੱਦਲ ਠੰਡਾ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਸੀ। ਵਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੇ ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰੀ ਵਰਗਾ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾ ਘੁਮਾਓ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਨੈਬੂਲੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਇਸ ਤੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀ ਬਲ ਹਾਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਰਿੰਗ ਪਾਸੇ ਹਟਦੇ ਗਏ ਜੋ ਠੰਡੇ ਹੋ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ, ਓਪ ਗ੍ਰਹਿ ਆਦਿ ਬਣੇ।
- ਸੁੰਗਘਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗ੍ਰਹਿਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਵਿਕੇਂਦਰੀ ਬਲ ਨੇ ਮੁੜ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਇਹ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਆਸੇ ਪਾਸਿਉ ਰਿੰਗ ਹੱਟ ਗਏ ਤੇ ਇਹ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣ ਗਏ।
ਸੂਰਜ
[ਸੋਧੋ]
ਸੂਰਜ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦਾ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ੲਿਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ੳੂਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ੲਿਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਅਾਸ 1,3914 ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਜੋ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਅਾਦਾ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ੲਿਸ ਤੋਂ ੲਿਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਾਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
[ਸੋਧੋ]| ਗ੍ਰਿਹ ਦਾ ਨਾਂ | ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੂਰੀ | ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੂਰੀ |
|---|---|---|
| ਬੁੱਧ | 46,001,009 km (28,583,702 mi) | 69,817,445 km (43,382,549 mi) |
| ਸ਼ੁੱਕਰ | 107,476,170 km (66,782,600 mi) | 108,942,780 km (67,693,910 mi) |
| ਧਰਤੀ | 147,098,291 km (91,402,640 mi) | 152,098,233 km (94,509,460 mi) |
| ਮੰਗਲ | 206,655,215 km (128,409,597 mi) | 249,232,432 km (154,865,853 mi) |
| ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ | 740,679,835 km (460,237,112 mi) | 816,001,807 km (507,040,016 mi) |
| ਸ਼ਨੀ | 1,349,823,615 km (838,741,509 mi) | 1,503,509,229 km (934,237,322 mi) |
| ਯੁਰੇਨਸ (ਗ੍ਰਹਿ) | 2,734,998,229 km (1.699449110×109 mi) | 3,006,318,143 km (1.868039489×109 mi) |
| ਵਰੁਣ | 4,459,753,056 km (2.771162073×109 mi) | 4,537,039,826 km (2.819185846×109 mi) |
ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਦੂਰੀ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 0.7 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਮੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ ਦਾ ਅਰਧ ਵਿਆਸ 0.07 ਮਿਲਿਅਨ ਕਿਮੀ।
ਬੁੱਧ
[ਸੋਧੋ]ਬੁੱਧ (0.4 AU) ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਦੇ ਕੋਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਲੂਮ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉਤੇ ਉਲਕਿਆਂ (ਟੁਟੇ ਤਾਰੇ) ਦਿਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਦੇ ਟੋਏ ਅਤੇ ਲੋਬਦਾਰ ਵੱਟਾਂ ਪੈਇਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।[1] ਬੁੱਧ ਦਾ ਬੇਲੋਡ਼ਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ, ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਕੇ ਕਾਰਨ, ਬਲਾਸਟ ਹੋ ਰਹੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[2] ਇਸ ਦਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਰਤ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਬਣ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਉਲਕੇ ਦੀ ਟੁਕਰ ਨਾਲ ਲਿਥ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।[3][4]
ਸ਼ੁੱਕਰ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼ੁੱਕਰ (0.7 AU) ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁ ਜਿਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ (ਧਰਤੀ ਦੇ 0.815 Earth ਆਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਰਾਂ ਇਸ ਦੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਸਿਲਿਕੇਟ ਦੀ ਮੋਟੀ ਬੁਰਕ, ਸਾਰਥਕ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਬੂਤ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੱਕਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵੀ ੯੦ ਗੁਣਾ ਸੰਘਣਾ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੇ ਕੋਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ੪੦੦ ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਚਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮੀ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ।[5]
ਧਰਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਧਰਤੀ (1 AU) ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਅੰਦਰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਧਰਤੀ ਹੀ ਓਹ ਜਾਣੂ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਜੀਵਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਬਾਕੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ੨੧% ਆਕਸੀਜਨ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਚੰਦਰਮਾ।
ਮੰਗਲ
[ਸੋਧੋ]ਮੰਗਲ (1.5 AU) ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ (0.107 ਧਰਤੀ ਦੇ ਭਾਰ) । ਇਸ ਦੇ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਲੋਹਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਜੰਗ ਦੀ ਵਜਾ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਦਿਸਦਾ ਹੈ।[7] ਮੰਗਲ ਦੇ ਦੋ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ, ਡੇਮੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Deimos) ਅਤੇ ਫੋਬੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Phobos)[8]
ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ
[ਸੋਧੋ]ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ ਜਾਂ ਐਸਟਰੌਏਡ ਬਲਟ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦਾ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਸਪਤੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਗਰਹਪਥਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ - ਲੱਖਾਂ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ( ਐਸਟਰੌਏਡ ) ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ੯੫੦ ਕਿਮੀ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਾਲਾ ਸੀਰੀਸ ਨਾਮ ਦਾ ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਗੁਰੁਤਵਾਕਰਸ਼ਕ ਖਿੱਚ ਵਲੋਂ ਗੋਲ ਅਕਾਰ ਪਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਅਤੇ ੪੦੦ ਕਿਮੀ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਲੋਂ ਵੱਡੇ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਪਾਏ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ - ਵਸਟਾ , ਪੈਲਸ ਅਤੇ ਹਾਇਜਿਆ । ਪੂਰੇ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰੇ ਦੇ ਕੁਲ ਦਰਵਿਅਮਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇੰਹੀ ਚਾਰ ਵਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਅਕਾਰ ਭਿੰਨ - ਭਿੰਨ ਹੈ - ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਦਸੀਆਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵੱਡੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਧੂਲ ਦੇ ਕਣ ਸਿਰਫ ਹਨ ।
ਬਾਹਰੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
[ਸੋਧੋ]
ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ
[ਸੋਧੋ]ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ (5.2 AU), ਧਰਤੀ ਤੋਂ 318 ਗੁਣਾਂ ਵੱਡਾ, ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦੇ ਵੀ 2.5 ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲਿਆਮ ਦਾ ਬਣਿਆਂ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ ਦੇ Jupiter has 63 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਵੱਡੇ ਹਨ: ਗੇਨਾਮੀਡ (Ganymede), ਕਲਿਸਟੋ (Callisto), ਆਇਓ (Io), ਅਤੇ ਯੂਰੋਪਾ (Europa) ।[9] ਗੇਨਾਮੀਡ, ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੈ।
ਸ਼ਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਰਣ
[ਸੋਧੋ]ਵਰੁਣ
[ਸੋਧੋ]ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]| ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ |
|---|
 |
| ਸੂਰਜ • ਬੁੱਧ • ਸ਼ੁੱਕਰ • ਪ੍ਰਿਥਵੀ • ਮੰਗਲ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ • ਸ਼ਨੀ • ਯੂਰੇਨਸ • ਵਰੁਣ • ਪਲੂਟੋ • ਸੀਰੀਸ• ਹਉਮੇਆ • ਮਾਕੇਮਾਕੇ • ਐਰਿਸ |
| ਗ੍ਰਹਿ • ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਉਪਗ੍ਰਹਿ - ਚੰਦਰਮਾ • ਮੰਗਲ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਸ਼ਨੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯੂਰੇਨਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਵਰੁਣ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯਮ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਐਰਿਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ |
| ਛੋਟੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ: ਉਲਕਾ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ (ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ ਘੇਰਾ ) • ਕਿੰਨਰ • ਵਰੁਣ-ਪਾਰ ਵਸਤੂਆਂ (ਕਾਈਪਰ ਘੇਰਾ/ਬਿਖਰਿਆ ਚੱਕਰ ) • ਧੂਮਕੇਤੂ (ਔਰਟ ਬੱਦਲ) • ਉੱਡਣ ਤਸ਼ਤਰੀ • ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ • ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ |
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Schenk P., Melosh H.J. (1994), Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere, Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference, 1994LPI....25.1203S
- ↑ Bill Arnett (2006). "Mercury". The Nine Planets. Retrieved 2006-09-14.
- ↑ Benz, W., Slattery, W. L., Cameron, A. G. W. (1988), Collisional stripping of Mercury's mantle, Icarus, v. 74, p. 516–528.
- ↑ Cameron, A. G. W. (1985), The partial volatilization of Mercury, Icarus, v. 64, p. 285–294.
- ↑ Mark Alan Bullock (1997). "The Stability of Climate on Venus" (PDF). Southwest Research Institute. Archived from the original (PDF) on 2007-06-14. Retrieved 2006-12-26.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Anne E. Egger, M.A./M.S. "Earth's Atmosphere: Composition and Structure". VisionLearning.com. Archived from the original on 2007-02-21. Retrieved 2006-12-26.
- ↑ David Noever (2004). "Modern Martian Marvels: Volcanoes?". NASA Astrobiology Magazine. Retrieved 2006-07-23.
- ↑ Scott S. Sheppard, David Jewitt, and Jan Kleyna (2004). "A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness". The Astronomical Journal. Retrieved 2006-12-26.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Pappalardo, R T (1999). "Geology of the Icy Galilean Satellites: A Framework for Compositional Studies". Brown University. Archived from the original on 2007-09-30. Retrieved 2006-01-16.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)
