ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦਾ ਕੈਂਸਰ
| ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦਾ ਕੈਂਸਰ | |
|---|---|
 | |
| ਜੀਭ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਹੋਏ ਲਿਨਨ ਪਲੈਨਸ ਦੇ ਨਾਲ | |
| ਵਿਸ਼ਸਤਾ | ਓਨਕੋਲੋਜੀ |
| ਲੱਛਣ | ਗੰਢ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗਲੇ ਦਾ ਦਰਦ ਜੋ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਨਿਗਲਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਾਂ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ[1] |
| ਜ਼ੋਖਮ ਕਾਰਕ | ਅਲਕੋਹਲ, ਤਮਾਕੂ, ਸੁਪਾਰੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਪੈਪਿਲੋਮਾਵਾਇਰਸ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਕੁਝ ਕੰਮ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਅਤੇ ਐਪੀਸਟੋਨ-ਬੈਰ ਵਾਇਰਸ[1][2] |
| ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ | ਬਾਇਓਪਸੀ[1] |
| ਬਚਾਅ | ਤਮਾਕੂ ਜਾਂ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਕੇ[2] |
| ਇਲਾਜ | ਸਰਜਰੀ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਥੈਰੇਪੀ, ਕੀਮੋਥੇਰੇਪੀ, ਅਤੇ ਟਾਰਗੇਟਿਕ ਥੈਰੇਪੀ[1] |
| ਅਵਿਰਤੀ | 5.5 ਮਿਲੀਅਨ(affected during 2015)[3] |
| ਮੌਤਾਂ | 379,000 (2015)[4] |
ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਮੂੰਹ, ਨੱਕ, ਗਲੇ, ਘੰਡੀ, ਸਾਇਨਸ, ਜਾਂ ਲਰੀਜੀਰੀ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਢ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗਲੇ ਦਾ ਦਰਦ ਜੋ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਨਿਗਲਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਾਂ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸਾਧਾਰਣ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣਾ, ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਸੋਜ਼ਸ਼ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।[1]
ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ 75% ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਪਾਰੀ, ਕੁੱਝ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪੈਪਿਲੋਮਾਵਾਇਰਸ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ, ਕੁਝ ਕੰਮ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਅਤੇ ਐਪੀਸਟੋਨ-ਬੈਰ ਵਾਇਰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕਵੈਮਕਸ ਸੈੱਲ ਕਾਰਸਿਨੋਮਾ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[2] ਟਿਸ਼ੂ ਬਾਇਓਪਸੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਦਾਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫੈਲਾਅ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਇਮੇਜਿੰਗ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਟੈਸਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਤੰਬਾਕੂ ਜਾਂ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰਕੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।, ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਮ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀ, ਪਰ ਗਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਉੱਚ ਜੋਖਮ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਲਾਜ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਇਸਦਾ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਨਿਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਿਦਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ ਅਕਸਰ ਨਤੀਜੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਸਰਜਰੀ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਥੈਰੇਪੀ, ਕੀਮੋਥੇਰੇਪੀ, ਅਤੇ ਟਾਰਗੇਟਿਕ ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2015 ਵਿੱਚ, ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਦੇ ਕੈਂਸਰਾਂ ਨੇ 5.5 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ (ਮੂੰਹ 2.4 ਮਿਲੀਅਨ, ਗਲੇ 1.7 ਮਿਲੀਅਨ, ਅਤੇ ਲਾਰੀਐਕਸ 1.4 ਮਿਲੀਅਨ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ[3], ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ 379,000 ਮੌਤਾਂ (ਮੂੰਹ 146,000, ਗਲੇ 127,400, ਲੈਰੀਐਕਸ 105,900) ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।[4] ਇਹ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੈਂਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 1% ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪੁਰਸ਼ ਅਕਸਰ ਦੋ ਵਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਿਦਾਨ ਦੀ ਆਮ ਉਮਰ 55 ਅਤੇ 65 ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। ਵਿਕਸਿਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨਿਦਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਔਸਤਨ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਂਦ 42-64% ਹੈ।[5][6]
ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ
[ਸੋਧੋ]ਗਲ਼ੇ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਗਰਦਨ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਲਸਿਕਾ ਨੋਡ, ਗਲ਼ੇ ਦੇ ਦਰਦ ਜਾਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਵਾਜ਼। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਗਲੇ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸ਼ਰਤਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹਿ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਲੇ ਜਾਂ ਗਰਦਨ ਵਿੱਚ ਗੰਢ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਿਗਲਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਾਂ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀਆਂ ਸੰਭਵ ਪਰ ਘੱਟ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਹਰੇ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਸੁੰਨ ਹੋਣ ਜਾਂ ਅਧਰੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮੂੰਹ
[ਸੋਧੋ]ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸਕੁਐਮਸ ਸੈਲ ਕੈਂਸਰ ਆਮ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਬੁੱਲ੍ਹ, ਜੀਭ, ਮੂੰਹ ਦਾ ਫਰਸ਼, ਗਿੰਗਵੀ, ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਤਾਲੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਮੂੰਹ ਦੇ ਕੈਂਸਰਾਂ ਤਮਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਬਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕੈਂਸਰ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਜੀਭ, ਹੋਰ ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਰਜਰੀ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮੌਖਿਕ ਕੈਂਸਰ ਦੀਆਂ ਸਰਜਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਮੈਕਸੀਲੀਕਟੌਮੀ (ਆਰਕਿਥੈਟਿਕ ਐਕਸੈੱਸਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ)
- ਮਡੀਬੁਲੀਕਟੌਮੀ (ਜਬਾੜੇ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ)
- ਗਲੋਸਸੇਕਟੌਮੀ (ਜੀਭ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਕੁੱਲ, ਹੇਮੀ ਜਾਂ ਅੰਸ਼ਕ)
- ਰੈਡੀਕਲ ਗਰਦਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ
- ਮੋਹਸ ਵਿਧੀ
- ਸੰਯੋਜਕ (ਗਲੋਸਸੇਕਟੌਮੀ ਅਤੇ ਲੇਰਿਨਜੈਕਟੋਮੀ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ)
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 "Head and Neck Cancers". NCI. March 29, 2017. Retrieved 17 September 2017.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000017-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 3.0 3.1 GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
{{cite journal}}:|first1=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ 4.0 4.1 GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
{{cite journal}}:|first1=has generic name (help)CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ "SEER Stat Fact Sheets: Oral Cavity and Pharynx Cancer". SEER. April 2016. Archived from the original on 15 November 2016. Retrieved 29 September 2016.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001B-QINU`"'</ref>" does not exist.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਕਸਰ 'ਤੇ MedlinePlus (ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਦਵਾਈ)
- ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਕਸਰ ਦੇ ਇਲਾਜ Archived 2006-11-08 at the Wayback Machine. 'ਤੇ RadiologyInfo
- ਸਿਰ ਅਤੇ ਗਰਦਨ ਕਸਰ 'ਤੇ Cancer.net (ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਖਿਖਗਆਨ)
