ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ

ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਕ ਉਤਪਾਦਕ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ।

ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਚਾਵਲ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਉਤਪਾਦਨ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 1980 ਵਿੱਚ 53.6 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਸਾਲ 1990 ਵਿੱਚ 74.6 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ 39 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1992 ਤਕ, ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 181.9 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 182 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ ਸੀ। 1950 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਾਧਾ 350 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਧਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ; ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ 0 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ ਹੈ। ਵਿੱਤ ਸਾਲ 1980 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 1,336 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 1990 ਵਿੱਚ 1,751 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਹੋ ਗਈ। ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਝਾੜ 1950 ਅਤੇ 1992 ਵਿਚਾਲੇ 262 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਵਧਿਆ।

ਸਾਲ 2009-10 ਦੇ ਫਸਲੀ ਸਾਲ (ਜੁਲਾਈ-ਜੂਨ) ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਘਟ ਕੇ 89.14 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਰਿਕਾਰਡ 99.18 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਹਤਰ ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਭਾਰਤ 2010-11 ਫਸਲੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 100 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਝੋਨੇ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਸਨ। ਸਾਲ 2011-2012 ਦੇ ਫਸਲੀ ਸਾਲ (ਜੁਲਾਈ-ਜੂਨ) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 104.32 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।

ਚਾਵਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਨਾਜ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਧੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰਕਬਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਦੀ ਫਸਲ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫਸਲ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਸ ਫਸਲ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਚਾਵਲ ਮੁੱਢਲੀ ਭੋਜਨ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਰਮ ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਗਰਮ ਅਤੇ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੌਲ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਸਲਾਨਾ ਬਾਰਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ 25 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਉਪਰ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ 100 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਰਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਰਾਹੀਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਘੱਟ ਬਾਰਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਾਵਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੈ। ਸਾਲ 2009-10 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਲ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 89.13 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਰਿਹਾ ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ (99.18 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ) ਸੀ।

ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ

ਸਰੋਤ: http://drdpat.bih.nic.in/HS-B-Table-01.htm .

ਐਸ.ਐਲ.	ਸਾਲ	ਖੇਤਰਫਲ (ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ)	ਉਤਪਾਦਨ (ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ)	ਉਪਜ (ਝਾੜ)(ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ / ਹੈਕਟੇਅਰ)
1.	1950-51	30.81	20.58	668
2.	1951-52	29.83	21.30	714
3.	1952-53	29.97	22.90	764
4.	1953-54	31.29	28.21	902
5.	1954-55	30.77	25.22	820
6.	1955-56	31.52	27.56	874
7.	1956-57	32.28	29.04	900
8.	1957-58	32.30	25.53	790
9.	1958-59	33.17	30.85	930
10.	1959-60	33.82	31.68	937
11.	1960-61	34.13	34.58	1,013
12.	1961-62	34.69	35.66	1,028
13.	1962-63	35.69	33.21	931
14.	1963-64	35.81	37.00	1,033
15.	1964-65	36.46	39.31	1,078
16.	1965-66	35.47	30.59	862
17.	1966-67	35.25	30.44	863
18.	1967-68	36.44	37.61	1,032
19.	1968-69	36.97	39.76	1,076
20	1969-70	37.68	40.43	1,073
21.	1970-71	37.59	42.22	1,123
22.	1971-72	37.76	43.07	1,141
23.	1972-73	36.69	39.24	1,070
24	1973-74	38.29	44.05	1,151
25.	1974-75	37.89	39.58	1,045
26.	1975-76	39.48	48.74	1,235
27.	1976-77	38.51	41.92	1,088
28.	1977-78	40.28	52.67	1,308
29.	1978-79	40.48	53.77	1,328
30	1979-80	39.42	42.33	1,074
31.	1980-81	40.15	53.63	1,336
32.	1981-82	40.71	53.25	1,308
33.	1982-83	38.26	47.12	1,231
34.	1983-84	41.24	60.10	1,457
35.	1984-85	41.16	58.34	1,417
36.	1985-86	41.14	63.83	1,552
37.	1986-87	41.17	60.56	1,471
38.	1987-88	38.81	56.86	1,465
39.	1988-89	41.73	70.49	1,689
40	1989-90	42.17	73.57	1,745
41.	1990-91	42.69	74.29	1,740
42.	1991-92	42.5	74.68	1,751
43.	1992-93	41.78	72.86	1,744
44.	1993-94	42.54	80.30	1,888
45.	1994-95	42.81	81.81	1,911
46.	1995-96	42.84	76.98	1,797
47.	1996-97	43.43	81.74	1,882
48.	1997-98	43.45	82.53	1,900
49	1998-99	44.80	86.03	1,920
50	1999-00	44.97	89.48	1,990

ਰਾਜਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ

ਇੰਡੀਅਨ ਸਟੇਟਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ

ਰਾਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ (ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ)

ਰਾਜ	ਰੈਂਕ (2014-15)	ਅਸਲ ਉਤਪਾਦਨ (2014-15)	ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ % (2014-15)	ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਸੰਚਤ % (2014-15)	ਔਸਤਨ ਉਤਪਾਦਨ (2010-11 ਤੋਂ 2014-15)	ਅਨੁਮਾਨ (2015-16)
ਭਾਰਤ	-	103.73	100.0%	100%	105.48	103.61
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ	1	14.68	13.9%	14%	14.54	16.10
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	2	12.17	11.5%	25%	13.45	12.51
ਪੰਜਾਬ	3	11.11	10.5%	36%	11.03	11.64
ਓਡੀਸ਼ਾ	4	8.30	7.9%	44%	7.17	5.80
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	5	7.23	6.9%	51%	7.34	6.94
ਬਿਹਾਰ	6	6.36	6.0%	57%	5.93	6.11
ਛੱਤੀਸਗੜ	7	6.32	6.0%	63%	6.37	6.29
ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ	8	5.73	5.4%	68%	5.68	5.72
ਅਸਾਮ	9	5.22	4.9%	73%	4.91	5.12
ਤੇਲੰਗਾਨਾ	10	4.44	4.2%	77%	5.31	4.19
ਹਰਿਆਣੇ	11	4.01	3.8%	81%	3.84	4.18
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	12	3.63	3.4%	85%	2.65	3.49
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ	15	2.95	2.8%	94%	2.93	2.61
ਗੁਜਰਾਤ	16	1.83	1.7%	96%	1.66	1.56
ਉਤਰਾਖੰਡ	17	0.60	0.6%	96%	0.58	0.63
ਕੇਰਲ	18	0.56	0.5%	97%	0.53	0.70
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ	19	0.52	0.5%	97%	0.60	0.42
ਰਾਜਸਥਾਨ	20	0.37	0.4%	98%	0.28	0.35
ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	21	0.13	0.1%	98%	0.13	0.10
ਹੋਰ	-	2.44	2.3%	100%	2.37	2.31