ਸ਼੍ਰੀ (ਕਰਨਾਟਿਕ ਰਾਗ)

  

ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗਮ ਕਰਨਾਟਕੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੀਰਾਗ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਚਡ਼ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ 22ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ, ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਮੇਲਕਾਰਥਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ 5 ਘਾਨਾ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਠਲੇ ਮੱਧਮਮ ਨੂੰ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਸਕੇਲ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ, ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ

ਚਡ਼੍ਹਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਥੇ C ਉੱਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਖਰਹਰ ਪ੍ਰਿਯਾ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਥੇ C ਉੱਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਨਾਲ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ।

ਸ਼੍ਰੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਜਾਂ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਵਕਰਾ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਮਤਲਬ ਪੰਜੂ ਸੁਰ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਕ੍ਰ ਸੁਰ ਮਤਲਬ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਇਸ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ)

• ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣ : ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[b] (ਜਾਂ) ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਪ ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[c]

ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਾਧਨਾ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤਿ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ

ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਨੂੰ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇੱਥੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ।

• ਸਾਮੀ ਨਿੰਨੇਕੋਡ਼ੀ, ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕਰੂਰ ਦੇਵਡੂ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਰਨਮ
• ਅੰਡਾਲ ਦੁਆਰਾ ਮਾਇਆਨਾਈ-5 ਵੀਂ ਥਿਰੁਪਵਈ
• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਪੰਜਵਾਂ ਪੰਚਰਤਨ ਕ੍ਰਿਤੀ ਐਂਡਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾਵੁਲੂ, ਪੰਜ ਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ।
• ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਾ ਕੁਮੁਸੁਮਾਮੁਲਾ, ਯੁਕਟਾਮੂ ਗਾਡੂ
• ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਲਧਾਰਾ ਚੱਕਰ ਵਿਨਾਇਕਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਕਮਲੰਬਿਕੇ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਭਿਆਮਬਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਮ ਭਜੇ, ਤਿਆਗਰਾਜ ਮਹਾਧਵਜਾਰੋਹ ਅਤੇ ਕਾਮੇਸ਼ਵਰਨਾ ਸਮਰਕਸ਼ਿਤੋਹਮ
• ਕਰੂਣਾ ਜੂਡੂ ਨਿੰਨੂ ਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ
• ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਸੁਬਰਾਇਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਵਨਜਾਸਨ ਵਿਨੂਤਾ
• ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਭਵਯਾਮੀ ਨੰਦਾ ਅਤੇ ਰੀਨਾ ਮਦਾਦਰੀਥਾ
• ਵੰਦੇ ਵਾਸੁਦੇਵਮ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀਨਮੂ ਦਵਾਦਸੀ ਨੇਦੂ (ਤੇਲਗੂ ਓ! ਪਵਨਤਮਾਜਾ ਹੇ! ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਘਨੂਦਾ (ਤੇਲਗੂ)
• ਬੰਦਾਨੇ ਰੰਗਾ (9ਵਾਂ ਨਵਰਤਨ ਮਲਿਕੇਆ ਆਦਿ ਵਰਾਹਨਾ) (ਕੰਨਡ਼ ਵਿੱਚ ਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਭਗਵਾਨ ਵਰਾਹ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਰਚਨਾ)
• ਮੰਗਲਮ ਅਰੁਲ ਦੁਆਰਾ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
• ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਇਰਾਇਮਨ ਥੰਪੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰੁਣਾ ਚੇਵਨ ਐਂਥੂ

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ

ਗੀਤ.	ਫ਼ਿਲਮ	ਸਾਲ.	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਦੇਵੀਅਰ ਇਰੂਵਰ	ਕਲਾਈ ਕੋਵਿਲ	1964	ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ-ਰਾਮਮੂਰਤੀ	ਪੀ. ਸੁਸ਼ੀਲਾ
ਉਲਾਗਿਨ ਮੁਦਾਲੀਸਾਈ (ਰਾਗਮ ਪਹਾਡ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਲਾਈਨਾਂ)	ਥਾਵਪੁਧਲਵਨ	1972	ਐਮ. ਐਸ. ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਨ	ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ, ਪੀ. ਬੀ. ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ
ਸੁਗਮਨ ਰਾਗੰਗਲੇ (ਕੇਵਲ ਪੱਲਵੀ)	ਮਿਰੁਤੰਗਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀ	1983		ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਨੀਨਾਈਵਾਲੇ	ਅੰਡੇਮਾਨ ਕਡ਼ਹਾਲੀ	1978		ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਸੁਗਾਰਾਗਮੇ ਯੇਨ (ਰਾਗਮ ਮਣਿਰੰਗੂ)	ਕੰਨੀ ਰਾਸੀ	1985	ਇਲੈਅਰਾਜਾ	ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਸੋਲਮ ਵਿਧਾਕਾਇਲ	16 ਵੈਆਥਿਨਿਲ	1977		ਇਲਯਾਰਾਜਾ
ਸਾਮਕੋਝੀ ਕੂਵੁਧੰਮਾ	ਪੋਨੂ ਉਰੂੱਕੂ ਪੁਧੁਸੂ			ਇਲੈਅਰਾਜਾ, ਐਸ. ਪੀ. ਸੈਲਜਾ
ਕੰਡੇਨ ਇੰਗਮ	ਕੈਟਰੀਨਿਲੇ ਵਰੂਮ ਗੀਤਮ	1978		ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ (ਪਾਠੋਸ)
ਪੂਵਾਨਾ ਏਨਾ ਥੋਟੂ	ਪੋਨਮਾਨਾ ਸੇਲਵਨ	1989		ਮਾਨੋ, ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ
ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦੇਵੀ	ਐਨ ਪਾਦਲ ਉਨਾਕਾਗਾ			ਮਨੋ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਨੀ ਪੋਗਮ ਪਾਤਾਇਲ	ਗ੍ਰਾਮੱਥੂ ਮਿਨਨਾਲ	1987		ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਾਸੁਦੇਵਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਵਾਦੀ ਯੇਨ ਸੇਂਗਮਾਲਮ	ਰਾਸੁਕੁੱਟੀ	1992		ਮਿਨੀਮੀਨੀ
ਪੇਰੀ ਚੋਲਾਵਾ	ਗੁਰੂ ਜੀ।	1980		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਕੋਂਡਾਈ ਸੇਵਾਲ ਕੂਵਮ	ਐਂਗਾ ਚਿੰਨਾ ਰਾਸਾ	1987	ਸ਼ੰਕਰ-ਗਣੇਸ਼
ਥੋਡੂ ਵਾਨਮ ਨਿਜਾਮੱਲਾ	ਕਵਿਤਾਈ ਪਾਡਾ ਨੇਰਾਮਿਲਈ		ਐੱਲ. ਵੈਦਿਆਨਾਥਨ	ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਅੰਧੀ ਮਲਾਈ ਕੋਵਿਲ (ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਐਂਡਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾਵੂਲੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ)	ਅੰਧੀ ਮਲਾਈ (ਐਲਬਮ ਗੀਤ)	1992	ਔਸੇੱਪਚਨ (ਕੀਬੋਰਡ ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ ਦੁਆਰਾ)
ਥੀਨਡਾਈ ਮੇਈ ਥੀਨਡਾਈ	ਐਨ ਸਵਾਸਾ ਕਾਤਰੇ	1999	ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ	ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਸਲਾਈ ਕੱਟਮ	ਕੋਡੀ ਪਰਾਕੁਥੂ	1988	ਹਮਸਲੇਖਾ
ਕਾਕਾਈ ਚਿਰਾਗਿਨੀਲੇ	ਪੁਰਸ਼ ਲਕਸ਼ਣਮ	1993	ਦੇਵਾ
ਪਾਚਾ ਮਾਰੀਕੋਝੁੰਧੂ	ਵੀਰਮ ਵਿਲਾਂਜਾ ਮੰਨੂ	1998		ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਅਨੁਰਾਧਾ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ
ਪ੍ਰਬੰਧਨ	ਨੈਨਜਿਨਲ	1999		ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਕੇ. ਐਸ. ਚਿਤਰਾ
ਕੋਚੀਨ ਮਾਦਾਪੁਰਾ	ਉਨਨੂਦਨ	1998		ਪੀ. ਉਨਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਸਵਰਨਾਲਥਾ
ਸੂਟੀਪੂਵ	ਕੈਵਨਥਾ ਕਲਾਈ	2006	ਦੀਨਾ	ਕਾਰਤਿਕ, ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ
ਸਿੰਥਮਨੀ ਸਿੰਥਮਣੀ	ਆਹਾ ਏਨ੍ਨਾ ਪੋਰੁਥਮ	1997	ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ	ਹਰੀਹਰਨ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਥੋਡੂ ਥੋਡੂ ਵਾ ਮੇਲਾ	ਧਰਮ ਦੇਵਥਾਈ	1986	ਰਵਿੰਦਰਨ	ਕੇ. ਜੇ. ਯੇਸੂਦਾਸ, ਐਸ. ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਓਤੀਆਨਾਮ ਸੇਂਜੂ	ਅਰੁਲ	2004	ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ	ਹਰੀਹਰਨ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀਥਾ
ਅਨਬੇ ਅਨਬੇ	ਈਦੂ ਕਥਿਰਵੇਲਨ ਕਦਲ	2014		ਹਰੀਸ਼ ਰਾਘਵੇਂਦਰ, ਹਰੀਨੀ
ਪੂੰਚੋਲਾਈ ਕਿਲੀਏ	ਅਰਾਨ	2006	ਜੋਸ਼ੁਆ ਸ਼੍ਰੀਧਰ	ਕਾਰਤਿਕ, ਆਸ਼ਾ ਜੀ. ਮੈਨਨ

ਤਮਿਲ ਭਗਤੀ ਗੀਤ

ਗੀਤ.	ਐਲਬਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਆਧਾਰਮ ਨੀਏ	ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਭਗਵਾਨ	ਵੀਰਾਮਣੀ ਕੰਨਨ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ

• ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ) ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
• ਮਣਿਰੰਗੂ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਚਡ਼ਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।