ਕੋਨਾਰਕ
ਕੋਨਾਰਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੁਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਤੋਂ 65 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਤੱਟ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।[1] ਇਹ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਲੈਕ ਪਗੋਡਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਰਸਿੰਘਦੇਵ-1 ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਕਾਲੇ ਗਰੇਨਾਈਟ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੰਦਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਥਾਨ ਹੈ।[2] ਮੰਦਰ ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੰਡਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੋਨਾਰਕ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਨ੍ਰਿਤ ਉਤਸਵ ਦਾ ਘਰ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਕੋਨਾਰਕ ਡਾਂਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਓਡੀਸ਼ਾ, ਉੜੀਸੀ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਸਮੇਤ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਨਾਚ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।[3] ਫਰਵਰੀ 2019 ਵਿੱਚ, ਕੋਨਾਰਕ ਡਾਂਸ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਹੁਣ ਕੋਨਾਰਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਡਾਂਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਇਸਦੇ 33ਵੇਂ ਸੰਸਕਰਨ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰੇਗਾ। ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਕੋਨਾਰਕ ਦੇ ਚੰਦਰਭਾਗਾ ਬੀਚ 'ਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਕੋਨਾਰਕ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੈਂਡ ਆਰਟ ਫੈਸਟੀਵਲ[4] ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
16 ਫਰਵਰੀ 1980 ਨੂੰ, ਕੋਨਾਰਕ ਪੂਰਨ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਪਿਆ ਸੀ।[5][6][7]
ਵ੍ਯੁਪਦੇਸ਼[ਸੋਧੋ]
ਕੋਨਾਰਕਾ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕੋਨਾ (ਭਾਵ ਕੋਣ ) ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਅਰਕਾ (ਭਾਵ ਸੂਰਜ ) ਤੋਂ ਉਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ।[8]
ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ[ਸੋਧੋ]
ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰੱਥ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਘੋੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਸਜਾਵਟੀ ਪਹੀਏ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਜੋੜੇ ਸਨ। ਕੁਝ ਪਹੀਏ 3 ਮੀਟਰ ਚੌੜੇ ਹਨ। ਸੱਤ ਘੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਅੱਜ ਵੀ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ।[9] 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜਦੂਤ ਦੁਆਰਾ ਮੰਦਰ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮੰਦਰ ਅਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[10]
ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀਰਾ ਸੀ ਜੋ ਲੰਘਦੀਆਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ। 1627 ਵਿੱਚ, ਖੁਰਦਾ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਕੋਨਾਰਕ ਤੋਂ ਪੁਰੀ ਦੇ ਜਗਨਨਾਥ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ। ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਭਾਰਤੀ ਮੰਦਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਕਲਿੰਗਨ ਸਕੂਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਪੂਰਬ-ਪੱਛਮ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨ ਜਾਂ ਵਿਮਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁਰਜ ਜਾਂ ਸ਼ਿਕਾਰਾ ਦੁਆਰਾ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਰਸ਼ਕ ਹਾਲ ਜਾਂ ਜਗਮੋਹਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਡਾਂਸ ਹਾਲ ਜਾਂ ਨਾਟਮੰਦਿਰ ਦੀ ਛੱਤ ਡਿੱਗ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਖੰਡਰ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚੇ ਹੋਏ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।[11]
ਤਸਵੀਰਾਂ[ਸੋਧੋ]
-
ਮੂਲ ਰਚਨਾਤਰ. ਢਾਂਚਾ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। -
ਘੋੜੇ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਚੜ੍ਹੇ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦਾ ਸਮਾਂ -
ਮੰਦਰ ਕਲਾ -
ਮੰਦਰ ਕਲਾ -
-
-
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Konark, Official Website (Approach)". Archived from the original on 12 May 2013. Retrieved 25 October 2012.
- ↑ UNESCO (1984). "World Heritage List: Sun Temple, Konârak". Archived from the original on 3 April 2015.
- ↑ "Konark Dance & Music Festival". konarkfestival.com.
- ↑ "Konark Festival and International Sand Art Festival".
- ↑ "Solar Eclipse". New Scientist. 13 August 1981. Retrieved 25 October 2012.[permanent dead link]
- ↑ Kapoor, R. C. "Some Total Solar Eclipses Observed from India". Indian Institute of Astrophysics. Archived from the original on 28 November 2012. Retrieved 25 October 2012.
In that sense the Feb 16, 1980 eclipse was a great awakener post Independence that created an unprecedented excitement among persons from all walks of life. The path of totality fell over places in India such as Hubli, Raichur, Nalgonda and Konark etc.
- ↑ Parkinson, John (24 April 1980). "What's wrong with the Sun?". New Scientist. 86 (1204): 200–204.
- ↑ Konârka is a combination of two words, kona (corner) and arka (Sun). UNESCO 1984
- ↑ It is a monumental representation of the chariot of Surya pulled by a team of seven horses (six of which still exist and are placed on either side of the stairway leading to the sanctuary). UNESCO 1984
- ↑ The temple fell into disuse in the early 17th century after it was desecrated by an envoy of the Mughal Emperor Jahangir. UNESCO 1984
- ↑ Further to the east, the natmandir (dance hall), today unroofed, rises on a high platform. UNESCO 1984