ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ
ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੋਆ ਫੈਮਿਲੀ ਲਾਅ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਗੋਆ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1][2] ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਨੂੰ 1869 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਗੋਆ ਅਤੇ ਦਾਮਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਬਸਤੀਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਵਿੰਸੀਆ ਅਲਟਰਾਮਰੀਨਾ ( ਓਵਰਸੀਜ਼ ਕਬਜ਼ਾ ) ਦੇ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਉੱਚਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਡ ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ,[3] ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਿਆਦਾਤਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆਮ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।, ਅਤੇ " ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇ ਚਾਰਟਰ" ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਈ ਸੋਧਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ; (ਜਿਵੇਂ ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪਰਸਨਲ ਲਾਅ ,) ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ। ਗੋਆ ਅਤੇ ਦਮਾਓਂ ਉਸ ਨਿਯਮ ਦਾ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਕੋਡ ਸਾਰੇ ਮੂਲ ਗੋਆ ਅਤੇ ਦਾਮਨ, ਦਿਉ ਅਤੇ ਸਿਲਵਾਸਾ ਦੇ ਮੂਲ ਦਮਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਧਰਮ, ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਣ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ।[4] ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ | ਗੋਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਈ-ਗਜ਼ਟ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ[5]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 1867 ਦੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ( Código Civil Português ) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਜੋ 1870 ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (18 ਨਵੰਬਰ 1869 ਦੇ ਇੱਕ ਫ਼ਰਮਾਨ ਦੁਆਰਾ, 1867 ਦੇ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਨੂੰ ਪੋਰਟੁਗਜ਼ ਦੇ ਓਵਰਸੀਜ਼ ਪ੍ਰੋਵਿੰਸਾਂ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ[6] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਕੋਡ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੋਧਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ:[7]
- 1880 ਦੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਹਿੰਦੂ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਫ਼ਰਮਾਨ ( ਕੋਡਿਗੋ ਡੇ ਯੂਸੋਸ ਈ ਪੋਸ਼ਾਕ ਦੋਸ ਹਿੰਦੂ ਜੈਨਟਿਓਸ ਡੇ ਗੋਆ )
- 1910 ਦੇ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਤਲਾਕ ਬਾਰੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ( Lei do Divórcio: Decreto de 3 de Novembro de 1910 )। ਪਹਿਲੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇਣ ਲਈ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਨੂੰ ਉਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[8]
- 1946 ਦੇ ਕੈਨੋਨੀਕਲ ਵਿਆਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ( ਡੀਕਰੇਟੋ 35.461: ਰੈਗੂਲਾ ਓ ਕੈਸਾਮੈਂਟੋ ਨਾਸ ਕੋਲੋਨਿਆਸ ਪੋਰਟੁਗੁਏਸਾਸ )[9]
1961 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਰਲੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਰਤਗਾਲ ਵਿੱਚ, ਮੂਲ ਕੋਡ ਨੂੰ 1966 ਦੇ ਨਵੇਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1981 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪਰਸਨਲ ਲਾਅ ਕਮੇਟੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੀ ਸੰਘ ਦੇ ਗੈਰ-ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਗੋਆ ਤੱਕ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੋਆ ਮੁਸਲਿਮ ਸ਼ਰੀਆ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਇਸ ਕਦਮ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਥ ਵੈਲਫੇਅਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗੋਆ ਮੁਸਲਿਮ ਮਹਿਲਾ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਖਤ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।[10]
ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲ ਅੰਤਰ[ਸੋਧੋ]
ਕੁਝ ਤਰੀਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਦੂਜੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ:[7]
- ਇੱਕ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੋੜਾ ਸੰਯੁਕਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਦੁਆਰਾ ਮਲਕੀਅਤ (ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ) ਜਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ (ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਤਲਾਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਹਰੇਕ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਸੰਪਤੀ ਦੇ ਅੱਧੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਨੂੰਨ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਤਲਾਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਵੰਡ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇੱਕ ਵਿਆਹੁਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਾਇਦਾਦ ਨਹੀਂ ਵੇਚ ਸਕਦਾ।
- ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗਾੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅੱਧੀ ਜਾਇਦਾਦ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਹ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਸਾਂਝੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਮੁਸਲਿਮ ਮਰਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ, ਬਹੁ-ਵਿਆਹ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਨਾਲ ਹੀ, ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਤਲਾਕ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਕਸਾਰਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਗੋਆ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ:[7][10]
- ਹਿੰਦੂ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਗੋਆ ਦੇ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਸੰਹਿਤਾ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ (ਜੇ ਪਤਨੀ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਜੇ ਉਹ ਉਮਰ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮਰਦ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ) ਵਿੱਚ ਦੱਸੇ ਗਏ ਖਾਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੁਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਦਾ 30) ਦੂਜੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਸਿਵਲ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਤੋਂ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਿਵਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੈਥੋਲਿਕ ਨੂੰ ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਤਲਾਕ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ, ਪਤਨੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਭਚਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਤਲਾਕ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ।
- ਗੋਦ ਲਏ ਅਤੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "SC's example of Goa as a state with a Uniform Civil Code is inconsistent with Article 44". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2019-09-18. Retrieved 2021-12-05.
- ↑ "Goan Civil Code a shining example of Indian democracy". Outlook India. Retrieved 2021-12-05.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑ 3.0 3.1 Mathew, C. K. "Uniform Civil Code: The Importance of an Inclusive and Voluntary Approach". The Hindu Center (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 2021-11-09. Retrieved 2021-12-05.
- ↑ Nandini Chavan; Qutub Jehan Kidwai (2006). Personal Law Reforms and Gender Empowerment: A Debate on Uniform Civil Code. Hope India Publications. p. 245. ISBN 978-81-7871-079-2. Retrieved 17 January 2014.
- ↑ "Translated Portuguese Civil Code published in official gazette", The Navhind Times, 2018-10-24, retrieved 2018-10-24
- ↑ See: Vicente, Dario Moura. The Civil Code in Portugal and Goa: Common Heritage and Future Prospects. — P. 5.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Vivek Jain and Shraddha Gupta (2014-05-15). "Uniform and civil". The Statesman.Vivek Jain and Shraddha Gupta (2014-05-15). "Uniform and civil". The Statesman.
- ↑ Fatima da Silva Gracias (1 January 1996). Kaleidoscope of Women in Goa, 1510-1961. Concept Publishing Company. pp. 90–. ISBN 978-81-7022-591-1.
- ↑ "Decreto 35.461: regula o casamento nas colónias portuguesas" (PDF). Retrieved 2014-09-05.
- ↑ 10.0 10.1 Partha S. Ghosh (23 May 2012). The Politics of Personal Law in South Asia: Identity, Nationalism and the Uniform Civil Code. Routledge. pp. 19–22. ISBN 978-1-136-70511-3.