ਦੁਧਕਲ
| ਦੁਧਕਲ | |
|---|---|
| |
| Sonchus oleraceus |
ਦੁਧਕਲ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Sonchus oleraceus), ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ, ਐਸਟੇਰੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਿਕੋਰੀਏਏ ਗੋਤ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਮ ਨਾਮ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮਨ ਸੋਥਿਸਟਲ, ਸੋ ਥਿਸਟਲ,[1] ਸਮੂਥ ਸੋ ਥਿਸਟਲ, ਸਲਾਨਾ ਸੋ ਥਿਸਟਲ, ਖਰਗੋਸ਼ ਕੋਲਵਰਟ, ਖਰਗੋਸ਼ ਥਿਸਟਲ, ਮਿਲਕੀ ਟੈਸਲ, ਮਿਲਕ ਥਿਸਟਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2]
ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੌਦਾ, ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਦੀਨ ਵਜੋਂ ਉੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਮਲਾਵਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][4] ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਆਮ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਹਮਲਾਵਰ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ।[5]
ਇਸ ਦੇ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸਬਜ਼ੀਆਂ/ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ"।[6][7] ਆਮ ਨਾਮ 'ਸੋ ਥਿਸਟਲ' ਸੂਰਾਂ ਲਈ ਇਸਦੀ ਆਕਰਸ਼ਕਤਾ, ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਥਿਸਟਲ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਪੱਤੇ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਨਾਮ 'ਖਰਗੋਸ਼ ਥਿਸਟਲ' ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦੇ ਕਥਿਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[8]
ਵਰਣਨ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਸਾਲਾਨਾ ਪੌਦੇ ਵਿੱਚ 30 to 100 centimetres (12 to 39 in) ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਇੱਕ ਖੋਖਲਾ, ਸਿੱਧਾ ਤਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[9] ਇਹ ਪੂਰੀ ਧੁੱਪ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲ ਹਰਮਾਫ੍ਰੋਡਾਈਟਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਮ ਪਰਾਗਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੱਖੀਆਂ ਅਤੇ ਮੱਖੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[10] ਇਹ ਹਵਾ ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਜਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਬੀਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।
ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਗੁਣ[ਸੋਧੋ]
ਪੋਸ਼ਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 30 - 40 mg ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀਪ੍ਰਤੀ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਪੌਦੇ, 1.2% ਪ੍ਰੋਟੀਨ, 0.3% ਚਰਬੀ, 2.4% ਕਾਬੋਹਾਈਡਰੇਟ। 100 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਫ ਸੁੱਕੇ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ (ਵਧਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ) ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ: 45 ਗ੍ਰਾਮ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ, 28 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, 22 ਗ੍ਰਾਮ ਸੁਆਹ, 5.9 ਗ੍ਰਾਮ ਫਾਈਬਰ, 4.5 ਗ੍ਰਾਮ ਚਰਬੀ; ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, 265 ਕੈਲੋਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖਣਿਜ
- ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ: 1500 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਫਾਸਫੋਰਸ: 500 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਆਇਰਨ: 45.6 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ: 0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਸੋਡੀਅਮ: 0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ: 0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਜ਼ਿੰਕ: 0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- A: 35 mg
- ਥਾਈਮਾਈਨ (ਬੀ1): 1.5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਰਿਬੋਫਲੇਵਿਨ (B2): 5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- ਨਿਆਸੀਨ: 5 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
- B6: 0 mg
- C: 60 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਕੰਟਰੋਲ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਕਟਾਈ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੜ੍ਹ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਉੱਗਦਾ।[4] ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ ਦੁਆਰਾ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਹੋਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ, ਕੁਝ ਵਾਤਾਵਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।[11]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Sonchus oleraceus at Plants For A Future
- ↑ International Environmental Weed Foundation, retrieved 24 December 2015
- ↑ Sonchus oleraceus Archived 2007-04-28 at the Wayback Machine. at Center for Aquatic and Invasive Plants Archived 2007-03-25 at the Wayback Machine.
- ↑ 4.0 4.1 Sonchus oleraceus L., Asteraceae Archived 2020-02-02 at the Wayback Machine., Pacific Island Ecosystems at Risk (PIER)
- ↑ "Common sowthistle Sonchus oleraceus". Weeds Australia. Archived from the original on 28 ਮਾਰਚ 2015. Retrieved 25 September 2014.
- ↑ Parker, Peter (2018). A Little Book of Latin for Gardeners. Little Brown Book Group. p. 328. ISBN 978-1-4087-0615-2.
oleraceus, holeraceus = relating to vegetables or kitchen garden
- ↑ Whitney, William Dwight (1899). The Century Dictionary and Cyclopedia. Century Co. p. 2856.
L. holeraceus, prop. oleraceus, herb-like, holus, prop. olus (oler-), herbs, vegetables
- ↑ "A Modern Herbal | Sow-Thistles". Botanical.com. Retrieved 2014-07-12.
- ↑ Tanaka, Yoshitaka; Van Ke, Nguyen (2007). Edible Wild Plants of Vietnam: The Bountiful Garden. Thailand: Orchid Press. p. 52. ISBN 978-9745240896.
- ↑ "Sonchus oleraceus Sow Thistle, Common sowthistle PFAF Plant Database".
- ↑ "Management of common sowthistle | Agriculture, Fisheries & Forestry | Queensland Government". Dpi.qld.gov.au. 2012-08-16. Archived from the original on 2012-02-29. Retrieved 2013-01-16.