ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਦੇਸ਼ਮੁਖ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਦੇਸ਼ਮੁਖ ( IAST : Dēśamukh), ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ ਜੋ ਕਿ Dēśamukhi ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਪਨਾਮ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।[1]

ਵ੍ਯੁਤਪਤੀ

[ਸੋਧੋ]

ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜ਼ਮੀਨ, ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੁਖੀ ਜਾਂ ਮੁਖੀ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ "ਮੁਖੀ"।[2]

ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਜੋਂ

[ਸੋਧੋ]

ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3][4][5] ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸਮੁਖੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਸੀ। ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਉਸਦਾ ਫਰਜ਼ ਸੀ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸੀ। ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਅਤੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ।[6][1]

1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਮੀਨ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਪਰਿਵਾਰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਰੁਤਬਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ, ਹੋਲਡਓਵਰ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਖੋਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।

ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਅਤੇ ਜਾਗੀਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕਈ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜਗੀਰੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਟੈਕਸਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੰਡਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਨੇ ਵੈਦਿਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵੰਡਦੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਜਾਂ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸਲਤਨਤਾਂ, ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਮਰਾਟਾਂ ( ਛਤਰਪਤੀ ) ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ,[7][8] ਚੰਦਰਸੇਨੀਆ ਕਾਯਸਥ ਪ੍ਰਭੂਸ, ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਲਾਲਸਿੰਗ, ਲਾਲਸਿੰਗ, ਮਰਸਿੰਗ, ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੋਲੀ ਦੇ[9] ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ।[10][11][12]

  • ਗੋਲਕੌਂਡਾ ਦੀਆਂ ਕੁਤਬ-ਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਸਰ-ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਮਾਧਵਾ ਵਰਗ ਦੇ ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਪਰ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਅਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰ ਬਣ ਗਏ।[13]
  • ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗੁੰਟੂਰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਨੇਲੋਰ ਅਤੇ ਕੁਰਨੂਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਦੇਸ਼ਮੁਖ" ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[14][15]
  • ਉੱਤਰੀ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਗਨੇ ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਬੀਜਾਪੁਰ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ।[16]
  • ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਵੇਲਾਮਾ ਅਤੇ ਰੈਡੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦੁਆਰਾ "ਦੇਸ਼ਮੁਖ" ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[17]

ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦਾ ਇਨੁਕੌਂਡਾ ਤਿਰੁਮਾਲੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:[18]

ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਲੀਆ ਕੁਲੈਕਟਰ ਸਨ; ਅਤੇ ਜਦੋਂ (ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ) ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਪਰਗਨਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਏ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ਵਤਨ ਬਣ ਗਿਆ ਭਾਵ, ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਲੀਜ਼। ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਥਾਰਟੀ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਬਚੀ ਰਹੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਜੋਖਮ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਸਥਾਨਕ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਗਠਿਤ 'ਸਮੁਦਾਇਕ' ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਢਾਂਚਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਨੇ 'got sahba' ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਪਰਗਨਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ। ['ਗੋਟ ਸਭਾ'] ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਰਾਸਤ, ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ 'ਤੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਨੂੰ ਉੱਪਰੋਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਜਾੜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਬੈਰੀ ਪਾਵੀਅਰ ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ:[19]

ਇਹ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਪਰਤ ਸਨ। ਉਹ ਹੇਠਲੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ 2,000-3,000 ਏਕੜ ਤੋਂ 160,000 acres (650 km2) ਤੱਕ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ। ਉਪਰਲੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ। ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। 'ਮਾਲੀਆ ਕਿਸਾਨਾਂ' ਨੂੰ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਵਜੋਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਧੀਆ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਦੇਸ਼ਮੁਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਂਡੂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।

ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ, ਬੰਬਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਕੜਾ ਰਿਪੋਰਟਰ ਮੇਜਰ ਡਬਲਯੂ.ਐਚ. ਸਕਾਈਜ਼ ਨੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ:[20]

ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਸਨ, ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਣ, ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੁਕਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ। . ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਲਈ ਸਨ ਜੋ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਲਈ ਇੱਕ ਪਾਟਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀ ਪੂਰੀ ਸਰਕਾਰ ਉੱਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ।

ਮਸ਼ਹੂਰ

[ਸੋਧੋ]
  • ਨਾਨਾਜੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਭਾਰਤੀ ਜਨ ਸੰਘ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ; ਭਾਰਤ ਰਤਨ .
  • ਗੋਪਾਲ ਹਰੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਆਪਣੇ ਲੋਕਹਿੱਤਵਾਦੀ ਸ਼ਤਪਾਤਰੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
  • ਸੀ ਡੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ।
  • ਦੁਰਗਾਬਾਈ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸੀਡੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਮਹਿਲਾ ਸਭਾ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ।
  • ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਖੇਦਕਰ (ਦੇਸ਼ਮੁਖ)। 1900-1970 ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ।
  • ਰਾਮਰਾਓ ਮਾਧਵਰਾਵ ਦੇਸ਼ਮੁਖ (ਮਰਾਠੀ: रामराव माधवराव देशमुख) (1892–1981) ਅਮਰਾਵਤੀ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬੈਰਿਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।
  • ਪੰਜਾਬਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਅਮਰਾਵਤੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰੀ।
  • ਬੀਜੀ ਦੇਸ਼ਮੁਖ (1929-2011), ਸਾਬਕਾ ਕੈਬਨਿਟ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਧਾਨਾਂ (ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ, ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ) ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਕੱਤਰ, 1951 ਬੈਚ ਦਾ ਆਈਏਐਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਈਏਐਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ।
  • ਬੀਐਨ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜਸਟਿਸ
  • ਸ਼ੇਸ਼ਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਪਰਭਾਨੀ
  • ਵਿਲਾਸਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ।
  • ਸ਼ਿਵਾਜੀਰਾਓ ਸ਼ੰਕਰਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਪਰਭਨੀ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ
  • ਦਿਲੀਪਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ (ਜਨਮ 1950), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਹੈ।
  • ਵਿਜੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸੋਲਾਪੁਰ ਤੋਂ।
  • ਅਮਿਤ ਦੇਸ਼ਮੁਖ (ਜਨਮ 1976), ਲਾਤੂਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਹੈ।
  • ਰਿਤੇਸ਼ ਦੇਸ਼ਮੁੱਖ, ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰ; ਵਿਲਾਸ ਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਦਾ ਪੁੱਤਰ
  • ਸ਼ਿਵਾਜੀਰਾਓ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ
  • ਧੀਰਜ ਦੇਸ਼ਮੁਖ (ਜਨਮ 1980), ਮਰਾਠਵਾੜਾ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ।
  • ਅਨਿਲ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, NCP ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਹਨ
  • ਸੁਭਾਸ਼ ਸੁਰੇਸ਼ਚੰਦਰ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਹਨ
  • ਸੰਧਿਆ ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ (ਨੀ ਵਿਜੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ [21] ), ਅਭਿਨੇਤਰੀ
  • ਰੰਜਨਾ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਮਰਾਠੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ
  • ਸੁਨੀਲ ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਵਿਧਾਇਕ ।

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ 1.0 1.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000019-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  2. ↑ J. G. Duff, A history of Mahratta Vol 1, p. 39
  3. ↑ "Liberation of Hyderabad state".
  4. ↑ Kurian, Alka (21 August 2012). "Hyderabad State Administration". ISBN 9781136466717.
  5. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001D-QINU`"'</ref>" does not exist.
  6. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001E-QINU`"'</ref>" does not exist.
  7. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  8. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000020-QINU`"'</ref>" does not exist.
  9. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000021-QINU`"'</ref>" does not exist.
  10. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000022-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000023-QINU`"'</ref>" does not exist.
  12. ↑ Naqvi, S.M. Raza. “APPOINTMENT AND CONFIRMATION OF DESHMUKHS IN THE MUGHAL EMPIRE.” Proceedings of the Indian History Congress, vol. 33, 1971, pp. 223–226., www.jstor.org/stable/44145335. Accessed 28 July 2020.
  13. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000024-QINU`"'</ref>" does not exist.
  14. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000025-QINU`"'</ref>" does not exist.
  15. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000026-QINU`"'</ref>" does not exist.
  16. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000027-QINU`"'</ref>" does not exist.
  17. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000028-QINU`"'</ref>" does not exist.
  18. ↑ Thirumali, pp top47
  19. ↑ Pavier, pp1413
  20. ↑ Report of Land Tenures of the Dekkan, by Major W. H. Skyes, Statistical Reporter to the Government of Bombay, Chapter VII pg9, Parliamentary Papers, Great Britain Parliament, House of Commons, HMSO 1866
  21. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000029-QINU`"'</ref>" does not exist.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

ਬਿਬਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]
  • ਡੋਰਾ ਅਤੇ ਗਾਡੀ: ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ, ਆਈ. ਤਿਰੂਮਲੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ, ਵੋਲ. 27, ਨੰ. 9 (ਫਰਵਰੀ 29, 1992), ਪੀ.ਪੀ. 477-482
  • ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੂਵਮੈਂਟ ਰੀਵਿਜ਼ਿਟਡ, ਕੇ. ਬਾਲਗੋਪਾਲ, ਇਕਨਾਮਿਕ ਐਂਡ ਪੋਲੀਟਿਕਲ ਵੀਕਲੀ, ਵੋਲ. 18, ਨੰ. 18 (ਅਪ੍ਰੈਲ 30, 1983), ਪੀ.ਪੀ. 709-712
  • ਦ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕ੍ਰਾਈਸਿਸ ਇਨ ਦ ਡੇਕਨ, ਜੇ.ਐਫ. ਰਿਚਰਡਸ, ਦ ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਏਸ਼ੀਅਨ ਸਟੱਡੀਜ਼, ਵੋਲ. 35, ਨੰ. 2 (ਫਰਵਰੀ, 1976), ਪੀ.ਪੀ. 237-256
  • ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਆਰਮਡ ਸਟ੍ਰਗਲ, ਬੈਰੀ ਪਾਵੀਅਰ, ਇਕਨਾਮਿਕ ਐਂਡ ਪੋਲੀਟਿਕਲ ਵੀਕਲੀ, ਵੋਲ. 9, ਨੰਬਰ 32/34, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੰਬਰ (ਅਗਸਤ, 1974), ਪੀ.ਪੀ. 1413+1417-1420
  • ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਐਨਾਟੋਮੀ, ਕਲਾਉਡ ਐਮਰਸਨ ਵੇਲਚ, ਸਨੀ ਪ੍ਰੈਸ, 1980  , 
  • ਡੇਕਨ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ, ਮੇਜਰ ਡਬਲਯੂ.ਐਚ. ਸਕਾਈਜ਼ ਦੁਆਰਾ, ਬੰਬਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅੰਕੜਾ ਰਿਪੋਰਟਰ, ਚੈਪਟਰ VII pg9, ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਰੀ ਪੇਪਰਸ, ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ, ਹਾਊਸ ਆਫ ਕਾਮਨਜ਼, HMSO 1866
  • ਇੰਡੀਅਨ ਵਿਲੇਜ, ਐਸ.ਸੀ. ਡੂਬੇ, ਮੌਰਿਸ ਐਡਵਰਡ ਓਪਲਰ, ਰੂਟਲੇਜ, 2003, ਪੀ.ਪੀ. 45
  • ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੈਂਡਡ ਜੈਂਟਰੀ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਐਲੀਟਸ ਵਿੱਚ ਹਿਊਗ ਗ੍ਰੇ, ਐਡਮੰਡ ਲੀਚ ਅਤੇ ਐਸਐਨ ਮੁਖਰਜੀ, ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 1970
  • ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਪੀਪਲਜ਼ ਸਟ੍ਰਗਲ ਐਂਡ ਇਟਸ ਲੈਸਨਜ਼, ਪੀ. ਸੁੰਦਰੈਯਾ, ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਬੁੱਕਸ, 2006
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਦੇਸ਼ਮੁਖ&oldid=637752" ਤੋਂ ਲਿਆ