ਫੌਕਸਟੇਲ ਬਾਜਰੇ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

Foxtail millet
Immature seedhead
Scientific classification edit
Missing taxonomy template (fix): Setaria
Species:
Template:Taxonomy/Setariaਗ਼ਲਤੀ: ਅਕਲਪਿਤ < ਚਾਲਕ।
Binomial name
Template:Taxonomy/Setariaਗ਼ਲਤੀ: ਅਕਲਪਿਤ < ਚਾਲਕ।
(L.) P. Beauvois
Synonyms[1]
  • Alopecurus caudatus Thunb.
  • Chaetochloa germanica (Mill.) Smyth
  • Chaetochloa italica (L.) Scribn.
  • Chamaeraphis italica (L.) Kuntze
  • Echinochloa erythrosperma Roem. & Schult.
  • Echinochloa intermedia Roem. & Schult.
  • Ixophorus italicus (L.) Nash
  • Oplismenus intermedius (Hornem.) Kunth
  • Panicum aegyptiacum Roem. & Schult. nom. inval.
  • Panicum asiaticum Schult. & Schult.f. nom. inval.
  • Panicum chinense Trin.
  • Panicum compactum Kit. nom. inval.
  • Panicum elongatum Salisb. nom. illeg.
  • Panicum erythrospermum Vahl ex Hornem.
  • Panicum germanicum Mill.
  • Panicum germanicum Willd. nom. illeg.
  • Panicum globulare (J.Presl) Steud.
  • Panicum glomeratum Moench nom. illeg.
  • Panicum intermedium Vahl ex Hornem.
  • Panicum italicum L.
  • Panicum itieri (Delile) Steud.
  • Panicum macrochaetum (Jacq.) Link
  • Panicum maritimum Lam.
  • Panicum melfrugum Schult. & Schult.f. nom. inval.
  • Panicum miliaceum Blanco nom. illeg.
  • Panicum moharicum (Alef.) E.H.L.Krause
  • Panicum panis (Jess.) Jess.
  • Panicum pumilum Link nom. illeg.
  • Panicum serotinum Trin. nom. inval.
  • Panicum setaceum Trin. nom. inval.
  • Panicum setosum Trin. nom. inval.
  • Panicum sibiricum Roem. & Schult. nom. inval.
  • Panicum vulgare Wallr. nom. illeg.
  • Paspalum germanicum (Mill.) Baumg.
  • Penicillaria italica (L.) Oken
  • Pennisetum erythrospermum (Vahl ex Hornem.) Jacq.
  • Pennisetum germanicum (Mill.) Baumg.
  • Pennisetum italicum (L.) R.Br.
  • Pennisetum macrochaetum J.Jacq.
  • Setaria asiatica Rchb. nom. inval.
  • Setaria californica Kellogg
  • Setaria compacta Schur nom. inval.
  • Setaria erythrosperma (Vahl ex Hornem.) Spreng.
  • Setaria erythrosperma Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setaria flavida Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setaria germanica (Mill.) P.Beauv.
  • Setaria globulare J. Presl
  • Setaria globularis J.Presl
  • Setaria itieri Delile
  • Setaria japonica Pynaert
  • Setaria macrochaeta (Jacq.) Schult.
  • Setaria maritima (Lam.) Roem. & Schult.
  • Setaria melinis Link ex Steud.
  • Setaria moharica Menabde & Erizin
  • Setaria multiseta Dumort.
  • Setaria pachystachya Borbás nom. illeg.
  • Setaria panis Jess.
  • Setaria persica Rchb. nom. inval.
  • Setaria violacea Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setariopsis italica (L.) Samp.
Foxtail millet
Immature seedhead
Scientific classification edit
Kingdom: Plantae
Clade: Tracheophytes
Clade: Angiosperms
Clade: Monocots
Clade: Commelinids
Order: Poales
Family: Poaceae
Genus: Setaria
Species:
S. italica
Binomial name
Setaria italica

(L.) P. Beauvois
Synonyms[2]
  • Alopecurus caudatus Thunb.
  • Chaetochloa germanica (Mill.) Smyth
  • Chaetochloa italica (L.) Scribn.
  • Chamaeraphis italica (L.) Kuntze
  • Echinochloa erythrosperma Roem. & Schult.
  • Echinochloa intermedia Roem. & Schult.
  • Ixophorus italicus (L.) Nash
  • Oplismenus intermedius (Hornem.) Kunth
  • Panicum aegyptiacum Roem. & Schult. nom. inval.
  • Panicum asiaticum Schult. & Schult.f. nom. inval.
  • Panicum chinense Trin.
  • Panicum compactum Kit. nom. inval.
  • Panicum elongatum Salisb. nom. illeg.
  • Panicum erythrospermum Vahl ex Hornem.
  • Panicum germanicum Mill.
  • Panicum germanicum Willd. nom. illeg.
  • Panicum globulare (J.Presl) Steud.
  • Panicum glomeratum Moench nom. illeg.
  • Panicum intermedium Vahl ex Hornem.
  • Panicum italicum L.
  • Panicum itieri (Delile) Steud.
  • Panicum macrochaetum (Jacq.) Link
  • Panicum maritimum Lam.
  • Panicum melfrugum Schult. & Schult.f. nom. inval.
  • Panicum miliaceum Blanco nom. illeg.
  • Panicum moharicum (Alef.) E.H.L.Krause
  • Panicum panis (Jess.) Jess.
  • Panicum pumilum Link nom. illeg.
  • Panicum serotinum Trin. nom. inval.
  • Panicum setaceum Trin. nom. inval.
  • Panicum setosum Trin. nom. inval.
  • Panicum sibiricum Roem. & Schult. nom. inval.
  • Panicum vulgare Wallr. nom. illeg.
  • Paspalum germanicum (Mill.) Baumg.
  • Penicillaria italica (L.) Oken
  • Pennisetum erythrospermum (Vahl ex Hornem.) Jacq.
  • Pennisetum germanicum (Mill.) Baumg.
  • Pennisetum italicum (L.) R.Br.
  • Pennisetum macrochaetum J.Jacq.
  • Setaria asiatica Rchb. nom. inval.
  • Setaria californica Kellogg
  • Setaria compacta Schur nom. inval.
  • Setaria erythrosperma (Vahl ex Hornem.) Spreng.
  • Setaria erythrosperma Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setaria flavida Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setaria germanica (Mill.) P.Beauv.
  • Setaria globulare J. Presl
  • Setaria globularis J.Presl
  • Setaria itieri Delile
  • Setaria japonica Pynaert
  • Setaria macrochaeta (Jacq.) Schult.
  • Setaria maritima (Lam.) Roem. & Schult.
  • Setaria melinis Link ex Steud.
  • Setaria moharica Menabde & Erizin
  • Setaria multiseta Dumort.
  • Setaria pachystachya Borbás nom. illeg.
  • Setaria panis Jess.
  • Setaria persica Rchb. nom. inval.
  • Setaria violacea Hornem. ex Rchb. nom. inval.
  • Setariopsis italica (L.) Samp.

ਫੌਕਸਟੇਲ ਬਾਜਰੇ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ ਸੇਟਾਰੀਆ ਇਟਾਲਿਕਾ (ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਪੈਨਿਕਮ ਇਟਾਲਿਕਮ ਐਲ.), ਮਨੁੱਖੀ ਭੋਜਨ ਲਈ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਘਾਹ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੈਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਜਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਖੋਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 6,000 ਬੀਸੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਪੀਸੀਆ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬੌਨਫ ਸੇਟਾਰੀਆ, ਫੈਕਸਟੇਲ ਬ੍ਰਿਸਟਲ-ਘਾਹ,[3] ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੇਟਰਾਰੀਆ, ਹਰੀ ਫੋਮਟੇਲ, ਇਤਾਲਵੀ ਬਾਜਰੇ, ਜਰਮਨ ਬਾਜਰੇ, ਅਤੇ ਹੰਗਰੀ ਦਾ ਬਾਜਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ

ਵੇਰਵਾ[ਸੋਧੋ]

ਫੌਕਸਟੇਲ ਬਾਜਰੇ

ਫੌਕਸਟੇਲ ਬਾਜਰੇ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਘਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਤਲੇ, ਲੰਬਕਾਰੀ, ਪੱਤੇਦਾਰ ਤੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ 120–200 cm (3.9–6.6 ft) ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ। .

ਬੀਜਾਂ ਵਾਲਾ ਸੰਘਣਾ, ਵਾਲਾਂ ਵਾਲਾ ਕਣਕ 5–30 cm (2.0–11.8 in) ਲੰਮਾ ਹੈ।

ਛੋਟੇ ਬੀਜ, ਲਗਭਗ 2 millimetres (0.079 in) ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਤਲੇ, papery Hull, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਿੱਚ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਚੌਕੌਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਿੜ . ਬੀਜ ਦਾ ਰੰਗ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਨਾਮ[ਸੋਧੋ]

ਫਸਟੇਲ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਨਾਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ:

  • ਬੰਗਾਲੀ: কাওন দানা (kaon dana)
  • ਕੰਨੜ: ನವಣೆ (navane) ਜਾਂ ನವಣಕ್ಕಿ (navanakki)
  • ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ (priyangu) ਜਾਂ कङ्गुः (kangu)[4]
  • ਤੇਲਗੂ (korralu ਜਾਂ korra)[5]
  • ਹਿੰਦੀ:कांगणी
(Kangni) 
  • ਪੰਜਾਬੀ: ਕਂਗਣੀ / ‎ (Kangni)
  • ਗੁਜਰਾਤੀ: ਕੰਗ
  • ਜਾਪਾਨੀ (粟) ਅਵਾ
  • ਜਾਰਜੀਆਈ: Ghomi (ღომი)
  • German: Hirse * German: Surjapuri-Kauni
  • Korean: jo (조). ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਜੋਪਸਾਲ (좁쌀) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਰੀਅਨ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇਪਨ ਜਾਂ ਅਣਗਿਣਤ ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਮੜੀ ਦੇ ਧੱਫੜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ) ਲਈ ਇੱਕ ਅਲੰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
  • Malay Jewawut
  • ਮਲਿਆਲਮ: തിന (thina)
  • ਮੰਦਾਰਿਨ ਚੀਨੀ: su (.). ਇਸ ਨੂੰ Xiǎomǐ (小米) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਨਾਜ ਦੇ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਭੂਰੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ); ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਰਹਿਤ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ੀ (穀子) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ.[6]
  • Marathi ਕਂਗ ਜਾਂ rala (राळं)
  • ਸਿੰਹਾਲਾ: thana haal
  • ਤਮਿਲ਼: தினை (thinai),இறடி,ஏனல்,கங்கு, kavalai, ਜਾਂ kambankorai ; nuvanam (ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਆਟਾ) ਪੁਰਾਣੇ ਤਾਮਿਲਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਬਾਜਰੇ ਤੋਂ ਬਣੇ kali ਨੂੰ kali ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, moddak kali, kuul, ਜਾਂ sangati .
  • Nepali: Kaguno
  • ਗੁਰੰਗ: ਟੋਹਰੋ

ਕਾਸ਼ਤ[ਸੋਧੋ]

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਫੁਟਸੈਲ ਬਾਜਰੇ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਫਸਲ ਹੈ।[7] ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਸੰਗਮ ਕਾਲ ਤੋਂ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਖੁਰਾਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਤਾਮਿਲ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲਾਰਡ ਮੁਰੂਗਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਵਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਚੀਨ ਵਿਚ, ਫੁਆਇਸਟਾਇਲ ਬਾਜਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਬਾਜਰੇ ਅਤੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫਸਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਆਂ ਖਾਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਹਨ। ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ, ਫੁੱਟਟੇਲ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸਦੇ ਸੁੱਕੇ, ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[8]

ਉੱਤਰੀ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿਚ, ਫੁੱਟਟੇਲ ਬਾਜਰੇ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਦ ਤਕ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲਣ ਦੀ ਥਾਂ ਗਿੱਲੇ-ਚੌਲ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਆਲੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।[9]

ਇਹ ਇੱਕ ਨਿੱਘੀ ਮੌਸਮ ਦੀ ਫਸਲ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਸੰਤ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਲਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਉਪਲਬਧ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁੱਕੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਢੁੱਕਵੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਬਾਜਰੇ foxtail ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਪੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ Magnaporthe grisea, smut ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ Ustilago crameri ਹੈ, ਅਤੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਰੇ ਕੰਨ Sclerospora graminicola। ਬੇਜਾਨ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਚੂਹਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Archived from the original on 18 ਮਈ 2019. Retrieved 7 January 2015.
  2. "The Plant List: A Working List of All Plant Species" Archived 2019-05-18 at the Wayback Machine.. Retrieved 7 January 2015.
  3. "BSBI List 2007". Botanical Society of Britain and Ireland. Archived from the original (xls) on 2014-10-23. Retrieved 2014-10-17.
  4. Monier Williams (1899). A Sanskrit-English Dictionary Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages.
  5. Dundoo, Sangeetha Devi (August 18, 2013). "Magic of millets". The Hindu.
  6. Lillian M. Li (2010). Fighting Famine in North China: State, Market, and Environmental Decline, 1690s-1990s. Stanford University Press. pp. 93–94. ISBN 978-0804771818.
  7. Diao, Xianmin; Jia, Guanqing (2017). "Origin and Domestication of Foxtail Millet". In Doust, Andrew; Xianmin Diao (eds.). Genetics and Genomics of Setaria. Plant Genetics and Genomics: Crops and Models. Vol. 19. pp. 61–72. doi:10.1007/978-3-319-45105-3_4. ISBN 978-3-319-45103-9. ISSN 2363-9601.
  8. Castillo, Cristina (2010). "Still too fragmentary and dependent upon chance? Advances in the study of early Southeast Asian archaeobotany". In Bellina, Bérénice (ed.). 50 Years of Archaeology in Southeast Asia. ISBN 978-6167339023.
  9. Sheahan, C.M. "Plant guide for foxtail millet (Setaria italica)" (PDF). USDA-Natural Resources Conservation Service, Cape May Plant Materials Center. Retrieved 9 May 2017.