ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰਵੇਖਣ

ਭਾਰਤ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰਵੇਖਣ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਰਵੇਖਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 364 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।^[1] ਸਰਵੇਖਣ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰਜ ਅਬ੍ਰਾਹਮ ਗਰੀਅਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜੋ ਸਤੰਬਰ 1886 ਵਿੱਚ ਵਿਏਨਾ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਸੱਤਵੀਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਉਸਨੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਦ੍ਰਿੜ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਾਜਬ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ 1891 ਵਿੱਚ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰਫ 1894 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰਵੇਖਣ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਨਤੀਜੇ 1928 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ।

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਧੁਨੀ ਪੁਰਾਲੇਖ^[2] ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹਨ ਜੋ ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਨੇ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਫਾਰਮ ਅਤੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਕਸਾਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ। ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ। ਇੰਟਰਵਿਊ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਂ ਆਪਣੀ ਜਾਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰੱਖਣਗੇ।^[3]

ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਨਕਸ਼ੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[3]

ਵਾਲੀਅਮ ਦੀ ਸੂਚੀ[ਸੋਧੋ]

ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਦੁਆਰਾ 1898 ਤੋਂ 1928 ਤੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ:

I. ਭਾਗ I ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

ਭਾਗ II ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ

II ਆਸਟਰੋਏਸ਼ੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
III ਭਾਗ I ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਉੱਤਰੀ ਅਸਾਮ ਸਮੂਹ

ਭਾਗ II ਬੋਡੋ-ਨਾਗਾ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕੋਚਿਨ ਸਮੂਹ

ਭਾਗ III ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਕੁਕੀ-ਚਿਨ ਅਤੇ ਬਰਮਾ ਸਮੂਹ

IV. ਮੁੰਡਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
V. ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, (ਪੂਰਬੀ ਸਮੂਹ)

ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਬੰਗਾਲੀ-ਅਸਾਮੀ

ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਬਿਹਾਰੀ ਅਤੇ ਉੜੀਆ

VI ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਮੀਡੀਏਟ ਗਰੁੱਪ ( ਪੂਰਬੀ ਹਿੰਦੀ )
VII ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਦੱਖਣੀ ਸਮੂਹ ( ਮਰਾਠੀ )
VIII ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਮੂਹ

ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਸਿੰਧੀ ਅਤੇ ਲਹਿੰਦਾ

ਭਾਗ II ਦਰਦਿਕ ਜਾਂ ਪਿਸਾਚਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ( ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਮੇਤ)

IX. ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਕੇਂਦਰੀ ਸਮੂਹ

ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਪੱਛਮੀ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ

ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ

ਭਾਗ ਤੀਜਾ ਭੀਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੰਡੇਸੀ, ਬੰਜਾਰੀ ਜਾਂ ਲਭਣੀ, ਬਹੁਰੂਪੀਆ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਭਾਗ IV ਪਹਾੜੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਜੂਰੀ

X. ਇਰਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ
XI. " ਜਿਪਸੀ " ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

ਤਸਵੀਰਾਂ[ਸੋਧੋ]

ਭਾਰਤ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰਵੇਖਣ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰਵੇਖਣ ਮੁੰਡਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

↑ ""Linguistic Survey of India", Britannica Online". Archived from the original on 2023-08-19. Retrieved 2023-08-19.
↑ See British Library Sound Archive Archived 2010-10-10 at the Wayback Machine.
↑ ^3.0 ^3.1 Pandit, Prabodh B. (1975). "The linguistic survey of India - perspectives on language use". In Ohannessian, Sirarpi; Charles A Ferguson; Edgar C. Polome (eds.). Language surveys in developing nations: papers and reports on sociolinguistic surveys (PDF). Arlington, Va.: Center for Applied Linguistics. pp. 71–85. Archived from the original (PDF) on 2016-08-04. Retrieved 2016-07-24.

[1] ""Linguistic Survey of India", Britannica Online". Archived from the original on 2023-08-19. Retrieved 2023-08-19.

[2] See British Library Sound Archive Archived 2010-10-10 at the Wayback Machine.

[patil-3] 3.0 ^3.1 Pandit, Prabodh B. (1975). "The linguistic survey of India - perspectives on language use". In Ohannessian, Sirarpi; Charles A Ferguson; Edgar C. Polome (eds.). Language surveys in developing nations: papers and reports on sociolinguistic surveys (PDF). Arlington, Va.: Center for Applied Linguistics. pp. 71–85. Archived from the original (PDF) on 2016-08-04. Retrieved 2016-07-24.

[1]

[2]

[3]