ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦਰਗਾਹ
| Shrine of Lal Shahbaz Qalandar | |
|---|---|
لال شہباز قلندر مزار | |
 The shrine of Lal Shahbaz Qalandar is one of Pakistan's most important Sufi shrines | |
| ਧਰਮ | |
| ਮਾਨਤਾ | Islam |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | Jamshoro |
| ਸੂਬਾ | Sindh |
| ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ | 1356 C.E. |
| ਟਿਕਾਣਾ | |
| ਟਿਕਾਣਾ | Sehwan Sharif |
| ਦੇਸ਼ | Pakistan  |
| Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Location_map at line 522: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Sindh" does not exist. | |
| ਗੁਣਕ | 26°25′10″N 67°51′34″E / 26.4193143°N 67.8593731°E |
| ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ | |
| ਕਿਸਮ | Mosque and Sufi mausoleum |
| ਸ਼ੈਲੀ | Perso-Islamic |
| ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ | |
| Dome(s) | 1 |
| Dome height (outer) | 110 feet |
| Dome dia. (outer) | 56 feet |
| Minaret(s) | 4 |
ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦਰਗਾਹ (ਉਰਦੂ: لال شہباز قلندر مزار; ਸਿੰਧੀ: لال شهباز قلندرجيممزار) 13 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤ, ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸਹਿਵਨ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਲੱਖ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਫ਼ਿਰੋਜ ਸ਼ਾਹ ਤੁਗ਼ਲਕ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ,[2] ਜਿਸ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸੰਤ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਵਾਨ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ।[3] ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਕੰਪਲੈਕਸ 1356 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,[4] ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[5] ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਨੇ ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[6] 1639 ਵਿੱਚ ਤਰਖਾਨ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[7]
ਇਮਾਰਤ[ਸੋਧੋ]
ਮੂਲ ਅਸਥਾਨ 1356 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਿੱਸੇ ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਫੈਦ ਸੰਗਮਰਮਰ, ਚਮਕਦਾਰ ਟਾਈਲਾਂ, ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਢਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਰਤ ਵਾਲਾ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਪਹਿਲਵੀ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਤ ਦੀ ਕਬਰ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਰੋਸ਼ਨੀ ਛੋਟੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4]
ਸਾਰਥਕਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰਤ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ,[8] ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਲੱਖ ਸਰਧਾਲੂਆਂ ਆਉਂਦੇ ਹੈ।[1] ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਵੀ ਹੈ।[9]
ਸੂਫੀ[ਸੋਧੋ]
ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਮਲੰਗਾਂ ਅਤੇ ਕਲੰਦਰਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸੂਫੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਇਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।[10] ਮਲੰਗਾਂ ਦੇ ਜਟਾਂ ਵਾਲੇ ਵਾਲ ਅਤੇ ਫਟੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ੈਵ ਯੋਗੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਹਿਵਨ ਸ਼ਰੀਫ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੈਵ ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਸੀ।[11]
ਹਿੰਦੂ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ,[12] ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਦੋ ਸੱਜਾਦਾ ਨਸ਼ੀਨਾਂ, ਜਾਂ ਜੱਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ-ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ।[13] ਹਿੰਦੂ ਅਜੇ ਵੀ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਉਰਸ, ਜਾਂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮੇਂ ਮਹਿੰਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[14] 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਨੇੜਲੇ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[15] ਪਾਣੀ ਦੇ ਦੇਵਤਾ, ਝੂਲੇਲਾਲ ਦੇ ਸਿੰਧੀ ਹਿੰਦੂ ਰੂਪ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[16]
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ[ਸੋਧੋ]
ਕਵਾਲੀ ਦਾ ਗੀਤ ਦਮਾ ਦਮ ਮਸਤ ਕਲੰਦਰ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[17] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ,[18] ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਕਸਰ ਦੌਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[18]
ਦਰਗਾਹ ਗਰੀਬ ਜਿਪਸੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਏ-ਵਾਲੀ ਜਾਂ ਲੋਟੇਵਾਲੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਮੂਲੀ ਦਾਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[19] ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਭਗਤੀ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਕੁਝ ਜਿਪਸੀ ਗਾਇਕ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।[17]
ਗੈਲਰੀ[ਸੋਧੋ]
-
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ -
ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਦਰਗਾਹ -
-
ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਸਰਧਾਲੂ -
ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ -
ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਬਾਹਰਲੇ ਸਿੰਧੀ-ਸ਼ੈਲੀ -
ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 "Pakistan's Shias defiant after Islamic State attack on shrine kills 83". Reuters. 17 February 2017. Retrieved 17 February 2017.
- ↑ Chatterjee, Ramananda (1947). The Modern Review, Volume 81. Prabasi Press Private.
- ↑ Darbelevi, Syed Dinal Shah (2006). Hazrat Shahanshah Lal Shahbaz Qalander. S.D.S. Darbelvy. p. 157.
- ↑ 4.0 4.1 Hiro, Dilip (2012). Apocalyptic Realm: Jihadists in South Asia. Yale University Press. p. 19. ISBN 9780300183665.
- ↑ Delage, Remy; Boivin, Michel (2015). Devotional Islam in Contemporary South Asia: Shrines, Journeys and Wanderers. Routledge. ISBN 9781317380009.
- ↑ Pakistan Quarterly, Volumes 16-17. 1969. Retrieved 8 September 2017.
- ↑ Ridgeon, Lloyd, ed. (2014). The Cambridge Companion to Sufism. Cambridge University Press. ISBN 9781316194294.
- ↑ "Pakistan: IS attack on Sufi shrine in Sindh kills dozens". BBC. 17 February 2017. Retrieved 17 February 2017.
- ↑ Lieven, Anatol (2012). Pakistan: A Hard Country. PublicAffairs. p. 147. ISBN 9781610391627.
- ↑ Metcalf, Barbara (1984). Moral Conduct and Authority: The Place of Adab in South Asian Islam. University of California Press. p. 364. ISBN 9780520046603.
- ↑ Albinia, Alice (2010). Empires of the Indus: The Story of a River. W. W. Norton & Company. p. 97. ISBN 9780393338607.
- ↑ Albinia, Alice (2010). Empires of the Indus: The Story of a River. W. W. Norton & Company. p. 97. ISBN 9780393338607.
- ↑ Dalrymple, William (2010). Nine Lives: In Search of the Sacred in Modern India. Knopf Doubleday Publishing Group. p. 113. ISBN 9780307593597.
- ↑ BHAVNANI, NANDITA (2014). THE MAKING OF EXILE: SINDHI HINDUS AND THE PARTITION OF INDIA. Westland. ISBN 9789384030339.
- ↑ Albinia, Alice (2010). Empires of the Indus: The Story of a River. W. W. Norton & Company. p. 97. ISBN 9780393338607.
- ↑ Albinia, Alice (2010). Empires of the Indus: The Story of a River. W. W. Norton & Company. p. 97. ISBN 9780393338607.
- ↑ 17.0 17.1 Abbas, Shemeem Burney (2010). The Female Voice in Sufi Ritual: Devotional Practices of Pakistan and India. University of Texas Press. p. 26. ISBN 9780292784505.
- ↑ 18.0 18.1 Kalia, Ravi, ed. (2012). Pakistan: From the Rhetoric of Democracy to the Rise of Militancy. Routledge. p. 54. ISBN 9781136516405.
- ↑ Abbas, Shemeem Burney (2010). The Female Voice in Sufi Ritual: Devotional Practices of Pakistan and India. University of Texas Press. p. 27. ISBN 9780292784505.