ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ (ਮੌਤ 1765) 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ। ਦਲ ਖਾਲਸਾ (ਸਿੱਖ ਫੌਜ) ਦੇ ਗਠਨ ਸਮੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਰੁਣਾ ਦਲ ਦਾ ਆਗੂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦੇ ਬਾਨੀ ਭੂਮਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਅਤੇ ਗੋਦ ਲਿਆ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਭੂਪ ਸਿੰਘ ਬਧਣੀ (ਹੁਣ ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਨੇੜੇ ਪੱਤੋ ਦਾ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਸੀ। ਭੂਮਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਫੌਜੀ ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
ਉਸਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਗਿਲਵਾਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਬਣਾਇਆ। 1762 ਵਿੱਚ ਕੁੱਪ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਕੋਟ ਖਵਾਜਾ ਸਈਦ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਈਦ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ।
1763 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਅਤੇ ਜੈ ਸਿੰਘ ਕਨ੍ਹਈਆ ਦੇ ਨਾਲ ਕਸੂਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ। [1] 1764 ਵਿਚ ਉਹ ਮੁਲਤਾਨ ਵੱਲ ਵਧਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ, ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਗੜ੍ਹ, ਡੇਰਾ ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਡੇਰਾ ਇਸਮਾਈਲ ਖਾਨ ਵਿੱਚ ਬਲੋਚੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਿਰਾਜ ਵਸੂਲ ਕੀਤਾ, ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਝੰਗ, ਸਿਆਲਕੋਟ, ਚਨਿਓਟ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਦਿਓ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਹਾਇਕ ਬਣਾ ਲਿਆ। [2]
ਮੌਤ ਅਤੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ[ਸੋਧੋ]
1765 ਵਿਚ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਕੁਸ਼ਵਕਤ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਏ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਝੰਡਾ ਸਿੰਘ ਢਿਲੋਂ ਇਸ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ ਸੀ। [3]
ਲੜਾਈਆਂ[ਸੋਧੋ]
- ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਦੀ ਲੜਾਈ (1761)
- ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਕਬਜ਼ਾ (1761)
- ਕੁੱਪ ਦੀ ਲੜਾਈ (1762)
- ਕਸੂਰ ਦੀ ਲੜਾਈ (1763)
- ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ (1764)
- ਚਨਾਬ ਦੀ ਲੜਾਈ (1764)
- ਸਤਲੁਜ ਦੀ ਲੜਾਈ (1765)
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Singha,Bhagata (1993). A History of the Sikh Misals. Patiala, India:Publication Bureau, Punjabi University.
- ↑ Hari Ram Gupta (October 2001). The Sikhs Commonwealth or Rise and Fall of the Sikh Misls. Munshilal Manoharlal Pvt Ltd. ISBN 81-215-0165-2.
- ↑ Hari Ram Gupta (October 2001). The Sikhs Commonwealth or Rise and Fall of the Sikh Misls. Munshilal Manoharlal Pvt Ltd. ISBN 81-215-0165-2.Hari Ram Gupta (October 2001). The Sikhs Commonwealth or Rise and Fall of the Sikh Misls. Munshilal Manoharlal Pvt Ltd. ISBN 81-215-0165-2.