ਏਸ਼ੀਅਨ ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
_001.jpg)
ਏਸ਼ੀਅਨ ਕਲਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ, ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੱਧ, ਪੂਰਬੀ, ਦੱਖਣ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਸਟੈਪ ਦੇ ਤੁਰਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਕੋਰੀਆ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਬਰੂਨੇਈ, ਕੰਬੋਡੀਆ, ਪੂਰਬੀ ਤਿਮੋਰ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਲਾਓਸ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਮਿਆਂਮਾਰ (ਬਰਮਾ), ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਅਤੇ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਸਮੇਤ, ਨੇੜ ਪੂਰਬ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ, ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੱਛਮੀ ਕਲਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਹੈ।[1][2] ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਨੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਲਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉਲਟ; ਕਲਾ ਦੇ ਸਿਲਕ ਰੋਡ ਪ੍ਰਸਾਰਣ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ, ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][4][5]
ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਦੀ ਕਲਾ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ
[ਸੋਧੋ]
ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਿਰਗਿਸਤਾਨ, ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ , ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਮੰਗੋਲੀਆ, ਤਿੱਬਤ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੁਰਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਲਾ ਹੈ।[6][7] ਹਾਲੀਆ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕਲਾ ਦੇ ਸਿਲਕ ਰੋਡ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੁਆਰਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਚੀਨੀ, ਯੂਨਾਨੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।[8]
ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਲੋਕ ਕਲਾ
[ਸੋਧੋ]ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਲੋਕ ਕਲਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਲਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਰਧ-ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰਾਂ, ਰਜਾਈ, ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਅਤੇ ਕਢਾਈ ਵਾਲੇ ਗਲੀਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੁਆਰਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਇਸ ਕਲਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[9][10]
ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਰੁਬਾਬ, ਡੋਮਬਰਾ ਅਤੇ ਚਾਂਗ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਸੰਗੀਤਕ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਹਨ।[11]
ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾਵਾਂ ਵੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਛੋਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਲਾ ਮੰਚਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵ ਮਾਨਤਾ ਨੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।[12]
ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕਲਾ
[ਸੋਧੋ]
- ↑ Sullivan, Michael (1997). The Meeting of Eastern and Western Art (Paperback) (Revised and expanded ed.). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-21236-3.
- ↑ Wichmann, Siegfried (1999). Japonisme: The Japanese Influence on Western Art Since 1858 (Paperback). New York, NY: Thames & Hudson. ISBN 0-500-28163-7.
- ↑ Sullivan, Michael (1989). The Meeting of Eastern and Western Art (Hardcover) (Revised and expanded ed.). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-05902-6.
- ↑ Cotter, Holland (1994-07-10). "Art View; Eastern Art Through Western Eyes". The New York Times. Retrieved October 27, 2007.
- ↑ "Ancient Near Eastern Art". Metropolitan Museum of Art.
- ↑ "Central Asia". Art Gallery NSW. Archived from the original on 2019-10-03. Retrieved 2019-10-03.
- ↑ Hakimov, A. A.; Novgorodova, E.; Dani, A. H. (1996). "Arts and Crafts" (PDF). History of Civilizations of Central Asia. Vol. 4: The Age of Achievement, A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century, Pt. I: The Historical, Social and Economic Setting. UNESCO Publishing. pp. 424–471. ISBN 978-92-3-103654-5. Archived from the original (PDF) on 2016-08-13.
- ↑ Encyclopædia Britannica (2012). "Central Asian Arts". Encyclopædia Britannica. Retrieved May 17, 2012.
- ↑ "Contemporary Art in Central Asia as an Alternative Forum for Discussions". Voices on Central Asia (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). June 25, 2018. Retrieved 2019-10-03.
- ↑ Carr, Karen (2017-05-31). "Central Asian Art". Quatr.us Study Guides (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2019-10-03.
- ↑ Hays, Jeffrey. "Culture, Art, Crafts and Music From in Central Asia". factsanddetails.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2019-10-03.
- ↑ Berczi, Szaniszlo (2009). "Ancient Art of Central-Asia". Journal of Eurasian Studies. 1 (3): 21–27 – via ResearchGate.