ਸਾਹਿਤਕ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ
| ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ | |
|---|---|
| ਸ਼ੈਲੀਗਤ ਮੁੱਢ | 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਯੂਰਪ |
| ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਢ | ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ |
| ਉਪ-ਵਿਧਾਵਾਂ | |
| ਬਿੰਬਵਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹਵਾਦ ਵੋਰਟੀਸਿਜ਼ਮ ਅਭਿਵਿਅੰਜਨਾਵਾਦ ਭਵਿੱਖਵਾਦ ਪੜਯਥਾਰਥਵਾਦ ਏਕਮਾਇਸਟ ਕਵਿਤਾ ਡਾਡਾ | |
ਸਾਹਿਤਕ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ, ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ, ਦਾ ਆਰੰਭ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਲਿਖਣ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲੋਂ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਗਲਪ ਦੋਨੋਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਵੈ-ਚੇਤਨ ਜੁਦਾਈ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਜ਼ਰਾ ਪਾਉਂਡ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ "ਇਸ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਬਣਾਉਣ" ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ। [1] ਇਹ ਸਾਹਿਤਕ ਅੰਦੋਲਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਲਿਖਣ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਚੇਤ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[2]ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਖੌਫ਼ ਨੇ ਸਮਾਜ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ ਮੁਲੰਕਣ ਦੇਖਿਆ,[3] ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਿਗਮੰਡ ਫਰਾਉਡ ਅਤੇ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਵਰਗੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ।
ਮੁੱਢ ਅਤੇ ਅਗਰਦੂਤ
[ਸੋਧੋ]1880 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਮਕਾਲੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਪਿਛਲੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪੁਰਾਣੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਂਭੇ ਕਰ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਸਿਗਮੰਡ ਫ਼ਰਾਇਡ (1856-1939) ਅਤੇ ਅਰਨਸਟ ਮਾਖ਼ (1838-1916) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਅਰਨਸਟ ਮਾਖ਼ ਨੇ ਮਕੈਨਿਕਸ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ (1883) ਵਿੱਚ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਮਨ ਦੀ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਬਣਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਅਨੁਭਵ,ਮਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਇੰਟਰਪਲੇਅ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਫਰਾਇਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਆਨ ਹਿਸਟੀਰੀਆ (ਜੋਸੇਫ ਬਰੂਅਰ ਨਾਲ) (1895) ਸੀ। ਫਰਾਇਡ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਰੀ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਹਕੀਕਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਬਿਰਤੀਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਬਾਹਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਅਰਨਸਟ ਮਾਖ਼ ਨੇ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਪ੍ਰਤੱਖਵਾਦ ਉੱਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਆਈਜ਼ਕ ਨਿਊਟਨ ਦੇ ਆਪਣੀ ਆਲੋਚਨਾ ਸਦਕਾ ਉਹ ਆਇਨਸਟਾਈਨ ਦੇ ਰੀਲੇਟੀਵਿਟੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪੇਸ਼ਗਾਮ ਸੀ।
ਗਿਆਨ-ਮੀਮਾਂਸਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੇ ਦਲੀਲ਼ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਪੇਖ ਅਸਲੀਅਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ, ਜਿਵੇਂ ਜੌਨ ਲੌਕ (1632-1704) ਦੀ ਅਨੁਭਵਵਾਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟੈਬੂਲਾ ਰਾਜ਼ਾ, ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਸਲੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ (ਮਨੁੱਖ ਸਮਝ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ,1690)। ਫਰਾਇਡ ਦਾ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀਆਂ ਬਿਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਉਲਟ ਸਤੁੰਲਨ ਲਈ ਸਵੈ-ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਚੇਤ ਮਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਕਾਰਲ ਜੰਗ (1875-1961) ਦੁਆਰਾ ਸਮੂਹਿਕ ਅਵਚੇਤਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੇਤਨ ਮਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ਲੜਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਗਲੇ ਲਗਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਚਾਰਲਸ ਡਾਰਵਿਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ "ਮਨੁੱਖ, ਜਾਨਵਰ" ਦੇ ਅਰਸਤੂਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰੰਤੂ ਜੰਗ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਬਾਲਪੁਣੇ ਜਾਂ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈਆਂ ਸਨ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ਗਾਮ[4] ਫ਼ਰੀਡਰਿਸ਼ ਨੀਤਸ਼ੇ ਸੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਡਰਾਈਵਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ "ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਇੱਛਾ", ਤੱਥਾਂ ਜਾਂ ਚੀਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ।ਦੂਜੇ ਹਥ ਆਨਰੀ ਬਰਗਸਾਂ (1859–1941), ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਲੌਕ ਟਾਈਮ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿੱਧੇ, ਅੰਤਰਮੁਖੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਫਰਕ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।[5] ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ "20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ," ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੇਤਨਾ ਧਾਰਾ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰੋਥੀ ਰਿਚਰਡਸਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪੋਆਇੰਟਡ ਰੂਫਜ਼ (1915), ਜੇਮਜ਼ ਜੋਇਸ ਦੀ ਯੂਲੀਸਿਸ (1922) ਅਤੇ ਵਰਜੀਨੀਆ ਵੁਲਫ (1882-19 41) ਦੇ ਮਿਸਜ਼ ਡਾਲੌਵੇ (1925) ਅਤੇ ਟੂ ਦ ਲਾਈਟਹਾਊਸ (1927) ਵਿੱਚ।[6] ਬਰਗਸਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇਲਾਨ ਵਾਇਟਲ, ਜੀਵਨ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿ ਏਲਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ, ਜੋ "ਸਭ ਕੁਝ ਦੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ।"[7] ਉਸ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੇ ਵੀ ਦਿੱਬ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ। ਇਹ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆਈ ਪ੍ਰਤੱਖਵਾਦ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਇਕਮੁੱਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਹਿਤਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੀਂਆਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Pound, Ezra, Make it New, Essays, London, 1935
- ↑ Childs, Peter (2008). Modernism. Routledge. p. 4. ISBN 0415415462.
- ↑ Morley, Catherine (1 March 2012). Modern American Literature. EDINBURGH University Press. p. 4. ISBN 978-0-7486-2506-2. Retrieved 20 April 2013.
- ↑ Robert Gooding-Williams, "Nietzsche's Pursuit of Modernism" New German Critique, No. 41, Special Issue on the Critiques of the Enlightenment. (Spring - Summer, 1987), pp. 95-108.
- ↑ Diané Collinson, Fifty Major Philosophers: A Reference Guide, p.131
- ↑ The Bloomsbury Guides to English Literature: The Twentieth Century, ed. Linda R. Williams. London: Bloomsbury, 1992, pp. 108-9.
- ↑ Collinson, 132.