ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ
ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ (ਹਿੰਦੀ:गाँधी टोपी
) ਇੱਕ ਚਿੱਟਾ ਸਾਈਡਕੈਪ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚੌੜਾ ਬੈਂਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਦੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਲਈ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।
ਉਤਪਤ[ਸੋਧੋ]
ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਾਕਾ ਕਾਲੇਲਕਰ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ। ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਈ ਟੋਪੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਟੋਪੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਗਰਮ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਨੂੰ ਢੱਕ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਟੋਪੀ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਉੱਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਗਾਂਧੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਫੈਦ ਵਿੱਚ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧੋਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਧੋਣੇ ਆਸਾਨ ਹਨ।[1]
ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1920-22 ਤੋਂ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਉਭਰੀ,[2] ਜਦੋਂ ਇਹ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਹਿਰਾਵਾ ਬਣ ਗਿਆ।
1920 ਤੱਕ, ਭਾਰਤੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਇਸ ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਪਹਿਨਦੀ ਸੀ। ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਪਹਿਨਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[3]
20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਹੈੱਡਕਵਰ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਕੈਪ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[4][5][6]
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ[ਸੋਧੋ]
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ ਵਿਆਪਕ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਇਹ ਟੋਪੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਮੋਰਾਰਜੀ ਦੇਸਾਈ ਵਰਗੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਮੈਂਬਰ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨ) ਖਾਦੀ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਜਾਂ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਟੋਪੀ ਪਾਈ।
ਟੋਪੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਦਿਹਾਤੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈੱਡਗੇਅਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[7]
1963 ਵਿੱਚ ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ ਜੂਨੀਅਰ ਦੇ " ਆਈ ਹੈਵ ਏ ਡ੍ਰੀਮ " ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ, ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜ੍ਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀਆਂ ਪਹਿਨੀਆਂ ਸਨ।[8]
ਪੁਨਰ-ਉਭਾਰ[ਸੋਧੋ]
2011 ਵਿੱਚ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਇੱਕ ਉੱਘੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਅੰਨਾ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਵਧੀ। ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਦਿੱਲੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 2011 ਵਿੱਚ, ਅੰਨਾ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੇ ਮਰਨ ਵਰਤ ਉੱਤੇ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਮਲੀਲਾ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀਆਂ ਪਹਿਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਟੇਡੀਅਮ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨ ਵੀ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮੇਲਣ ਲਈ ਬੁੱਕ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਨਤਕ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਰ ਉਮਰ ਵਰਗ, ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ (ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ) ਦੇ ਲੋਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀਆਂ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ।
2014 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਰਕਰਾਂ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ 'ਤੇ ਟੈਕਸਟ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[9][10]
ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਵੀ ਗਾਂਧੀ ਟੋਪੀ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਪਰ ਚਿੱਟੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਗਵੇਂ ਵਿੱਚ।[11]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Clothing Matters: Dress and Identity in India, Emma Tarlo, University of Chicago Press, Sep 1, 1996.82-83
- ↑ Consumption: The history and regional development of consumption edited by Daniel Miller, p. 424
- ↑ Tarlo, E. (1996). Clothing Matters: Dress and Identity in India. Hurst. p. 84. ISBN 978-1-85065-176-5.
- ↑ Paul John (9 January 2014). "Gandhi sewed caps in South Africa prison" (in English). Times of India. Retrieved 6 February 2023.
{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ H.S.L Polak Mahatma Gandhi (London: Odham's Press, 1949) pg. 61
- ↑ Uppal, J.N. (1995). Gandhi Ordained in South Africa. Publications Division Ministry of Information & Broadcasting. p. 348. ISBN 978-81-230-2212-3. Retrieved 2022-06-22.
- ↑ Bhanu, B.V (2004). People of India: Maharashtra, Part 2. Mumbai: Popular Prakashan. pp. 1033, 1037, 1039. ISBN 81-7991-101-2.
- ↑ Tharoor, Kanishk (2018-04-04). "The Debt MLK Owed to India's Anti-Colonial Fight". The Atlantic (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-02-13.
- ↑ "बहुरंगी हुई गांधी की टोपी". jagran.com. Retrieved 8 April 2018.
- ↑ Whitehead, Andrew (28 April 2014). "How India's iconic Gandhi cap has changed sides". Retrieved 8 April 2018 – via www.bbc.com.
- ↑ Bhattacharjee, Sumit (24 April 2014). "Gandhi cap changes colours!". Retrieved 8 April 2018 – via www.thehindu.com.