ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲੇਖਕ
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Guru Granth Sahib Ji), ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਠ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਗੁਰੂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।[1] ਇਸ ਵਿਚ 1430 ਅੰਗ (ਪੰਨੇ) ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 35 ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ (6 ਗੁਰੂ), ਭਗਤ (15 ਭਗਤ), ਭੱਟ (11 ਭੱਟ) ਅਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖ (3 ਗੁਰਸਿੱਖ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਇਕੋ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਲਿਪੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਕਰਣ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸੰਸਕਰਣ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ
[ਸੋਧੋ]ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦੇ ਹਨ:
- ਦਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ੬ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ
- ਭਗਤ
- ਭੱਟ
- ਗੁਰਸਿੱਖ
੧੦ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ
[ਸੋਧੋ]ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹਨ ਪਰ ਆਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 1469 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਥੇ 6 ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ:
ਭਗਤ/ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ
[ਸੋਧੋ]ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ, "ਭਗਤ" ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਆਦਮੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ "ਬਾਣੀ ਭਗਤਾ ਕੀ" ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ "ਭਗਤ" ਦਾ ਅਰਥ ਸਮਰਪਣ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਭਕਤੀ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ। ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਇਕ ਰੱਬ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਮਹਾਨ ਹਿੰਦੂ ਭਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ।
ਉਪਰੋਕਤ ਵਿੱਚੋਂ, ਹੇਠਾਂ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ:[2]
ਭੱਟ
[ਸੋਧੋ]ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਸਰਸਵਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਜੋ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ, ਉਹ ਭੱਟਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ 11 ਸਿੱਖ ਭੱਟ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਭੱਟ ਕਲਸ਼ੇਰ
- ਭੱਟ ਬੱਲ੍ਹ
- ਭੱਟ ਭੱਲ੍ਹ
- ਭੱਟ ਭਿੱਖਾ
- ਭੱਟ ਗਯੰਦ
- ਭੱਟ ਹਰਬੰਸ
- ਭੱਟ ਜਲਪ
- ਭੱਟ ਕੀਰਤ
- ਭੱਟ ਮਥੁਰਾ
- ਭੱਟ ਨੱਲ
- ਭੱਟ ਸਾਲਾਹ
ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਲੇਖਕ: ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਟੱਲ
[ਸੋਧੋ]ਆਦਿ ਗਰੰਥ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਲੇਖਕ ਹਨ ਜੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਬਹਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹਨ: ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਭੱਟ ਟੱਲ।
ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ:
- ਉੱਥੇ ਮਰਦਾਨਾ 1 ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਦੋ ਭਜਨ ਹਨ[3] ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਾਕੀ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਫ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਲਮ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾਨਕ ਨੇ ਗੀਤ ਅੰਦਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ [4] ਅਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਸਲੋਕ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ।
- ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭੱਟ ਟੱਲ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਇੱਕ ਸਵਈਆ ਹੈ, [5] ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਟਾਈਪੋ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਲ ਭਾਵ ਭੱਟ ਕਲ੍ਹਸ਼ਾਰ ਹੈ।[6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Keene, Michael (2003). Online Worksheets. Nelson Thornes. p. 38. ISBN 0-7487-7159-X.
- ↑ Bahri, H.; Bansal, G.S.; Puran, B.; Singh, B.; Singh, B.; Buxi, L.S.; Chawla, H.S.; Chawla, S.S.; Das, D. (2000). "4. Bhagats and Saints" (PDF). Studies. 63 (2): 169–93. Retrieved 2008-07-04.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help)[permanent dead link] - ↑ Page 553, Adi Granth, Translation of Sant Singh Khalsa
- ↑ ਇਸ ਸਲੋਕ ਮੈਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਰਦਾਨੇ ਕੇ ਪੂਛਨੇ ਸੇ ਤਿਸ ਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਗੁਰਮੁਖਤਾ ਅਰੁ ਮਨਮੁਖਤਾ ਕੀ ਮਦਰਾ ਕਾ ਰੂਪੁ ਬਰਨਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰੁ ਦੋ ਪਰਕਾਰ ਕੀ ਮਦਿਰਾ ਮਨਮੁਖੋਂ ਕੀ ਔਰੁ ਗੁਰਮੁਖੋਂ ਕੀ ਕਹੀ ਹੈ॥ ਪ੍ਰਥਮ ਮਨਮੁਖੋਂ ਕੀ ਮਦਿਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ॥: Fareedkoti Teeka, Adi Granth
- ↑ ਟਲ' ਜੀ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਹੇ ਭਾਈ ਐਸੇ ਸਤਿਗੁਰੋਂ ਕੋ ਸਹਜ ਸੁਭਾਵਕ ਨਿਰੰਤਰ ਹੀ ਸੇਵੀਐ ਹੇ ਭਾਈ ਸਤਿਗੁਰੋਂ ਕੇ ਦਰਸਨ ਕਰਨੇ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੁਖ ਜਾਤਾ ਰਹਿਤਾ ਹੈ॥੧੦॥: Page 1392, Teeka Fareedkoti, Adi Granth
- ↑ Page 1392: ਟਲ = ਹੇ ਟੱਲ! ਹੇ ਕਲ੍ਯ੍ਯ! ਹੇ ਕਲ੍ਯ੍ਯਸਹਾਰ!: Teeka by Professor Sahib Singh, Adi Granth