ਭਾਨੂ ਅਥਈਆ
ਭਾਨੂ ਅਥਈਆ (ਨੀ ਰਾਜੋਪਾਧਿਆਏ ; 28 ਅਪ੍ਰੈਲ 1929 – 15 ਅਕਤੂਬਰ 2020) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ।[1] ਉਹ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸੀ।[2][3] ਬਾਲੀਵੁਡ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁਸ਼ਾਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਐਮ.ਐਫ. ਹੁਸੈਨ, ਐਫਐਨ ਸੂਜ਼ਾ ਅਤੇ ਵਾਸੂਦੇਓ ਐਸ. ਗਾਇਤੋਂਡੇ ਵਰਗੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੈਰੀਅਰ ਸੀ।[4] ਉਹ ਬੰਬੇ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਆਰਟਿਸਟਸ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਮਹਿਲਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[5] ਭਾਨੂ ਰਾਜੋਪਾਧਿਆਏ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ 1953 ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਕਲਾ ਤੋਂ ਸਿਨੇਮਾ ਵੱਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਨੂ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਹਜ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਰਜਣਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਦੱਤ, ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ, ਬੀ ਆਰ ਚੋਪੜਾ, ਰਾਜ ਕਪੂਰ, ਵਿਜੇ ਆਨੰਦ, ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ, ਅਤੇ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰੀਕਰ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨਾਲ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੀਆਈਡੀ (1956), ਪਿਆਸਾ (1957), ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ। ਔਰ ਗੁਲਾਮ (1962), ਗਾਈਡ (1965), ਆਮਰਪਾਲੀ (1966), ਤੀਸਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ (1966), ਸਤਯਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ (1979), ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨ (1983), ਚਾਂਦਨੀ (1989), ਲੇਕਿਨ... (1990), 1942: ਏ ਲਵ ਸਟੋਰੀ (1993), ਲਗਾਨ (2001),[7] ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ (2004)। ਉਸਨੇ ਸਿਧਾਰਥ (1972) ਵਿੱਚ ਕੋਨਰਾਡ ਰੂਕਸ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ (1982) ਵਿੱਚ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਵਰਗੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਗਾਂਧੀ ਲਈ, ਭਾਨੂ ਨੇ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਸ਼ਾਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਈ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ[8] ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੋਸ਼ਾਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਈ ਬਾਫਟਾ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[9]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ
[ਸੋਧੋ]ਅਥਈਆ ਦਾ ਜਨਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ[10] ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅੰਨਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਾਬਾਈ ਰਾਜੋਪਾਧਿਆਏ ਦੇ ਜਨਮੇ ਸੱਤ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੀ ਸੀ। ਅਥਈਆ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਅੰਨਾਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਬੂਰਾਓ ਪੇਂਟਰ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਅਥਈਆ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[11][12]
ਉਸਨੇ ਸਰ ਜੇਜੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 1951 ਵਿੱਚ 'ਲੇਡੀ ਇਨ ਰਿਪੋਜ਼' ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਲਈ ਊਸ਼ਾ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ।[13][14][15]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਭਾਨੂ ਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸਤੇਂਦਰ ਅਥਈਆ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1959 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਭਾਨੂਮਤੀ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਭਾਨੂ ਅਥਈਆ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਸਤੇਂਦਰ ਦੀ 2004 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[16]
2012 ਵਿੱਚ, ਭਾਨੂ ਨੂੰ ਬ੍ਰੇਨ ਟਿਊਮਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਧਰੰਗ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਪਈ ਰਹੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ 15 ਅਕਤੂਬਰ, 2020 ਨੂੰ, 91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਰਾਧਿਕਾ ਗੁਪਤਾ ਸੀ।[17][13]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑
- ↑
- ↑ Ramachandran, Naman (2020-10-15). "Bhanu Athaiya, India's First Oscar Winner for 'Gandhi,' Dies at 91". Variety (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2023-01-14.
- ↑ Ranjit Hoskote, Bhanu Rajopadhye Athaiya:The Legacy of a Long-hidden Sun, Academia, December 2020
- ↑ Before Bhanu Athaiya, the Oscar-winning designer, there was Bhanu Athaiya, the modernist painter. Scroll. Jul 31, 2018
- ↑ 1953 Progressive Artists' Group Exhibition Catalogue
- ↑ Thomas, Kevin (2002-05-10). "Cricket in the Face of Colonialism". Los Angeles Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2023-01-14.
- ↑
- ↑ "BAFTA Awards". awards.bafta.org. Archived from the original on Jan 14, 2023. Retrieved 2023-01-14.
- ↑ "Kolhapur residents mourn daughter who put town on world map By Nikhil Deshmukh". The Week (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-01-10.
- ↑
- ↑ "Bhanu Athaiya: Costume designer who won India's first Oscar dies". BBC News. 15 October 2020.
- ↑ 13.0 13.1 "Prinseps's 'Bhanu Athaiya Estate Sale' sets out to give the late designer her due as an artist". Architectural Digest. 1 December 2020.
- ↑ "Bhanu Athaiya's Lady In Repose". Prinseps. December 2020.
- ↑ "Discussion With Bhanu Athaiya's Daughter". YouTube. June 2022.
- ↑
- ↑ "Oscar-winning costume designer Bhanu Athaiya passes away". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 15 October 2020. Retrieved 15 October 2020.