ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟਸ ਆਫ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ
| ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟਸ ਆਫ ਤਕਨਾਲੋਜੀ | |
|---|---|
| ਕਿਸਮ | ਪਬਲਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਜ਼ |
| ਟਿਕਾਣਾ | ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 23 ਸਥਾਨ |
| ਨਿੱਕਾ ਨਾਂ | IIT or IITs |
ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟਸ ਆਫ ਤਕਨਾਲੋਜੀ (ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ: ਭਾਰਤੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾਨ (ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ.) ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਆਟੋਨੋਮਸ ਪਬਲਿਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਐਕਟ, 1961 ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ, ਅਤੇ ਗਵਰਨੈਂਸ ਲਈ ਫਰੇਮਵਰਕ ਆਦਿ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।[1] ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਐਕਟ, 1961 ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀਹ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਆਖਰੀ 2016 ਵਿੱਚ ਸੋਧ) ਹਰੇਕ ਆਈਆਈਟੀ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਆਈਆਈਟੀ ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।[2] ਹਿਊਮਨ ਰਿਸੋਰਸ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਮੰਤਰੀ, ਆਈਆਈਟੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਪੇਰੈਂਟੋ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹਨ। 2017 ਤਕ, ਸਾਰੇ ਆਈਆਈਟੀਜ਼ ਵਿਚ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਕੁੱਲ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 11,032 ਹੈ।[3][4]
ਪਹਿਲੀ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਖੜਗਪੁਰ (1951) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਛੇਤੀ ਹੀ ਬੰਬਈ (1958), ਮਦਰਾਸ (1959), ਕਾਨਪੁਰ (1959) ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ (1963) ਵਿੱਚ। ਇੱਕ ਆਈਆਈਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1994 ਵਿਚ ਗੁਹਾਟੀ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਰੁੜਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਸਾਲ 2001 ਵਿਚ ਆਈਆਈਟੀ ਰੁੜਕੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2008-09 ਵਿਚ ਗਾਂਧੀਨਗਰ, ਜੋਧਪੁਰ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਇੰਦੌਰ, ਪਟਨਾ, ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ, ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਅੱਠ ਨਵੇਂ ਆਈਆਈਟੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਤਕਰੀਬਨ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ, ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਆਈਆਈਟੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਤਿਰੂਪਤੀ, ਪੱਲਕੜ, ਧਾਰਵਾੜ, ਭਿਲਾਈ, ਗੋਆ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਛੇ ਨਵੇਂ ਆਈਆਈਟੀ 2016 ਵਿਚ 2015-16 ਵਿਚ ਆਈ.ਐੱਸ.ਐਮ. ਧਨਬਾਦ ਤੋਂ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋਏ।
ਆਈਆਈਟੀਜ਼ ਕੋਲ ਅੰਡਰ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਦਾਖਲਿਆਂ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਸਾਂਝੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਖਿਆ - ਐਡਵਾਂਸਡ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈਆਈਟੀ-ਜੇਈ ਐਚ -2 ਨੂੰ 2012 ਤਕ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। JEE ਅਡਵਾਂਸਡ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੈਂਕ ਅਨੁਸਾਰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੱਧਰ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਜੋ ਐਮ.ਟੇਕ, ਐਮ ਐਸ ਡਿਗਰੀ, ਅਤੇ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਆਈਆਈਟੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਮ.ਟੇਕ. ਅਤੇ ਐਮ.ਐਸ. ਦਾਖਲੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਉਪਯੁਕਤ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਗੇਟ) ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਈਆਈਟੀ ਹੋਰ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਗਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ। ਮੈਥ, ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਅਤੇ ਕੈਮਿਸਟਰੀ, ਐਮ.ਬੀ.ਏ. ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਆਮ ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਸੀਏਟੀ), ਐਮਐਸਸੀ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (ਜੇ ਏ ਐੱਮ) ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਈ ਕਾਮਨ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਖਿਆ (ਸੀਈਈਡੀ)। ਆਈਆਈਟੀ ਗੁਹਾਟੀ ਅਤੇ ਆਈਆਈਟੀ ਬੰਬਈ ਨੇ ਅੰਡਰ-ਗਰੈਜੂਏਟ ਡਿਜਾਈਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।[5] ਜੁਆਇੰਟ ਸੀਟ ਅਲੋਕੇਸ਼ਨ ਅਥਾਰਟੀ ਕੁੱਲ 23 ਆਈਆਈਟੀਜ਼ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਦਾਖ਼ਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ[6][7], ਜੋ ਕਿ 2017 ਵਿਚ 10,962 ਸੀਟਾਂ ਲਈ ਦਾਖ਼ਲਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।[8]
ਸੰਸਥਾਵਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ.'ਜ਼ ਇਥੇ ਸਥਿਤ ਹਨ:
| ਸੀਰੀਅਲ ਨੰ |
ਨਾਮ | ਛੋਟਾ ਨਾਮ | ਖੋਜ ਸਾਲ | ਸਥਾਪਿਤ (ਆਈਆਈਟੀ) | ਸਟੇਟ |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | IIT Kharagpur | IITKGP | 1951 | 1951 | West Bengal |
| 2 | IIT Bombay | IITB | 1958 | 1958 | Maharashtra |
| 3 | IIT Kanpur | IITK | 1959 | 1959 | Uttar Pradesh |
| 4 | IIT Madras | IITM | 1959 | 1959 | Tamil Nadu |
| 5 | IIT Delhi | IITD | 1961 | 1963 | Delhi |
| 6 | IIT Guwahati | IITG | 1994 | 1994 | Assam |
| 7 | IIT Roorkee | IITR | 1847 | 2001 | Uttarakhand |
| 8 | IIT Ropar | IITRPR | 2008 | 2008 | Punjab |
| 9 | IIT Bhubaneswar | IITBBS | 2008 | 2008 | Odisha |
| 10 | IIT Gandhinagar | IITGN | 2008 | 2008 | Gujarat |
| 11 | IIT Hyderabad | IITH | 2008 | 2008 | Telangana |
| 12 | IIT Jodhpur | IITJ | 2008 | 2008 | Rajasthan |
| 13 | IIT Patna | IITP | 2008 | 2008 | Bihar |
| 14 | IIT Indore | IITI | 2009 | 2009 | Madhya Pradesh |
| 15 | IIT Mandi | IITMandi | 2009 | 2009 | Himachal Pradesh |
| 16 | IIT (BHU) Varanasi | IIT(BHU) | 1919 | 2012 | Uttar Pradesh |
| 17 | IIT Palakkad | IITPKD | 2015 | 2015[11] | Kerala |
| 18 | IIT Tirupati | IITTP | 2015 | 2015 | Andhra Pradesh |
| 19 | IIT (ISM) Dhanbad | IIT(ISM) | 1926 | 2016 | Jharkhand |
| 20 | IIT Bhilai[12] | IITBh | 2016 | 2016 | Chhattisgarh |
| 21 | IIT Goa[13] | IITGoa | 2016 | 2016 | Goa |
| 22 | IIT Jammu[14] | IITJM | 2016 | 2016 | Jammu and Kashmir |
| 23 | IIT Dharwad[15] | IITDH | 2016 | 2016 | Karnataka |
ਸੰਸਥਾਗਤ ਢਾਂਚਾ[ਸੋਧੋ]
ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ. ਦੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਬਕਾ ਵਿਜ਼ਿਟਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਨ।[16] ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਈਆਈਟੀ ਕੌਂਸਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਸਾਰੇ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਸੀ.ਐਸ.ਆਈ.ਆਰ. ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਆਈਆਈਐਸਸੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਆਈਆਈਐਸਸੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸੰਸਦ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਜੁਆਇੰਟ ਕੌਂਸਲ ਸਕੱਤਰ, ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਏਆਈਸੀਟੀਈ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ਿਟਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਨਿਯੁਕਤ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀ।[17]
ਆਈਆਈਟੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹਰੇਕ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਦਾ ਬੋਰਡ ਹੈ। ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਸੰਸਥਾਗਤ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਡੀਨ, ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਹਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਆਈਆਈਟੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਫਸਰ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[18] ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹੇਠਾਂ (ਐਚ.ਓ.ਡੀ.) ਫੈਕਲਟੀ ਮੈਂਬਰ ਹਨ (ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ)। ਵਾਰਡਨ ਹਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।[19]
ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਟੈਕਨਾਲਜ਼ੀ ਐਕਟ[ਸੋਧੋ]
ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੇਠਲੇ ਸਾਲ ਲਈ ਆਧਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਕਟ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਆਈਆਈਟੀਜ਼ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 'ਸੁਸਾਇਟੀ' ਤੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "IIT Act (As amended till 2012" (PDF). Retrieved 10 September 2012.
- ↑ "Problem of plenty: As IITs multiply, the brand value diminishes". Hindustan Times. 29 June 2015.
- ↑ "IIT Council Portal". Retrieved 12 June 2015.
- ↑ "More dreams get wings as IITs to add 460 seats this year".
- ↑ "CAT replaces JMET in IIT, IISc". Deccan Chronicle. 27 August 2011. Archived from the original on 27 August 2011. Retrieved 1 October 2012.
- ↑ "3,200 engineering seats vacant, govt makes Rs 14 crore".
- ↑ "JoSAA admission 2015 concludes; No Spot Round this time".
- ↑ "More seats in new IITs 387 additional BTech berths on offer this year".
- ↑ "Gazette Notification of the Bill" (PDF). 29 June 2012. Retrieved 2 July 2012.
- ↑ "Institute History– Indian Institute of Technology Kharagpur". IIT Kharagpur. Archived from the original on 20 April 2008. Retrieved 22 October 2008.
- ↑ "JEE Advanced 2015: IIT Bombay announces that 4 new IITs will admit students from this session". Prepsure.com. Retrieved 12 June 2015.
- ↑ IndianExpress. "Chhattisgarh to open IIT campus in Bhilai". IndianExpress. Retrieved 14 January 2016.
- ↑ "Failure to identify land likely to delay setting up of IIT in Goa". The Times of India. Retrieved 12 June 2015.
- ↑ Press Trust of India (23 April 2015). "IIT Jammu to be set up at Chak Bhalwal". Retrieved 12 June 2015.
- ↑ "Dharwad will host first IIT of Karnataka". The Times of India. Retrieved 9 September 2015.
- ↑ "Visitor of the Institute". IIT Kharagpur. 18 November 2005. Archived from the original on 22 September 2007. Retrieved 7 January 2007.
- ↑ "IIT-Council". IIT Kharagpur. 18 November 2005. Archived from the original on 21 September 2007. Retrieved 7 January 2007.
- ↑ "Organisational Structure". IIT Kharagpur. 18 November 2005. Archived from the original on 22 September 2007. Retrieved 7 January 2007.
- ↑ "Organizational Structure". Indian Institute of Technology, Kharagpur. 3 March 2006. Archived from the original on 22 September 2007. Retrieved 14 May 2006.