ਢਾਡੀ (ਸੰਗੀਤ)
ਢਾਡੀ (ਜਾਂ ਢਾਢੀ) ਉਹ ਇਨਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਢੱਡ ਵਜਾ ਕੇ ਵਾਰਾਂ ਜਾਂ ਜਸ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।[1][2][3] ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਢੱਡ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਰੰਗੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[4] ਢਾਡੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਗਵੱਈਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਟੋਲੀ ਹਨ।[2][4][5][6] ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਢਾਡੀ ਦੇ ਹਿੱਜੇ ਢਾਢੀ ਹਨ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਢੱਡ ਵਜਾ ਕੇ ਵਾਰਾਂ ਜਾਂ ਜਸ ਗਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਨੂੰ ਢਾਢੀ ਆਖਦੇ ਹਨ[1][3] ਪਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਢਾਡੀ ਵੀ ਆਮ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਕ ਲੰਬੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਢਾਡੀ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪੂਰਕ ਬਣਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਲਾ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੋਕ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ, ਲੋਕ-ਗਾਥਾਵਾਂ, ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਜੁੜ ਗਏ ਹਨ।[5][6]
ਮਤਲਬ[ਸੋਧੋ]
ਲਫ਼ਜ਼ ਢਾਢੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਅਰਥ ਤਹਿਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਢਾਢੀ ਆਖਦੇ ਹਨ।[5][6] ਇਸ ਲਫ਼ਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੀਜੇ, ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।[5] ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਤਰਜਮਾ minstrel ਅਤੇ bard ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਢਾਡੀਆਂ ਜਾਂ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤੇ[6][7] ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਗਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਗਾਉਣ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ।[5] ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਢਾਡੀ ਛੇਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਮੇਂ ਉੱਨਤ ਹੋਏ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣ ਲਈ ਢਾਡੀ ਲਾਏ।[6][8] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਦੇ ਫੈਲਾਓ ਨਾਲ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵੀ ਗਾਈਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ।
ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਨੀਵੀਂ ਜ਼ਾਤ ਦੇ ਲੋਕ, ਮਿਰਾਸੀ, ਹੀ ਗਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਚੀਆਂ ਜ਼ਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਮਿਰਾਸੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਢਾਡੀ ਕਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਧਰਮ ਤੱਕ ਬੱਝੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ।[6]
ਛੇਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਨੇ ਇਸ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉੱਨਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਇਆ।[2][4][9] ਹੁਣ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।[2][6] ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਦੇ ਦੋ ਢਾਡੀ, ਭਾਈ ਨੱਥਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਅਬਦੁੱਲਾ[5][7][9] ਅੱਜ ਵੀ ਆਦਰ ਨਾਲ਼ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਅਬਦੁੱਲਾ ਵਧੀਆ ਕਵੀ ਸਨ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਗਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਢਾਡੀ ਜਥਾ[ਸੋਧੋ]
ਜਥਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਇੱਕ ਟੋਲਾ ਜਾਂ ਗਰੁੱਪ। ਸੋ ਢਾਡੀ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਟੋਲੇ ਨੂੰ ਢਾਡੀ ਜਥਾ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਢਾਡੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਇੱਕ ਸਾਰੰਗੀ ਮਾਸਟਰ, ਦੋ ਢੱਡ ਵਾਲ਼ੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੁਲਾਰਾ ਜੋ ਵਾਰ ਜਾਂ ਕਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।[5] ਢਾਡੀ ਜਥੇ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਥੇ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਜਾਂ ਮੁਖੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਅਲਬੇਲਾ ਦਾ ਢਾਡੀ ਜਥਾ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 ਨਾਭਾ, ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ (1930 (ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ)). ਗੁਰਸ਼ਬਦ ਰਤਨਾਕਰ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼. ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਭਾਈ ਚਤਰ ਸਿੰਘ, ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ (ਬਾਅਦ ਵਾਲ਼ਾ ਐਡੀਸ਼ਨ).
{{cite book}}:|access-date=requires|url=(help); Check date values in:|year=(help) - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 ਥੂਹੀ, ਹਰਦਿਆਲ (2008). ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਢਾਡੀ ਕਲਾ. ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁਕਸ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮੀਟਡ. ISBN 9788171424849.
- ↑ 3.0 3.1 "'Dhadhis' add zing to poll campaign". ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਖ਼ਬਰ. ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ. ਦ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ. ਜਨਵਰੀ 5, 2012. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 ਨਿਝਵਾਨ, ਮਾਈਕਲ (2006). Dhadi Darbar. ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ: ਔਕਸਫ਼ੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ. p. 286. ISBN 9780195679670.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 "Importance of Dhadi tradition". eSikhs.com. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 "DHADHIS". Sikh-Heritage.co.uk. Archived from the original on 2012-08-06. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
{{cite web}}: External link in|publisher=|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 7.0 7.1 "About Giani Sant Singh Paras". GianiSantSinghParas.com. Archived from the original on 2013-01-24. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
{{cite web}}: External link in|publisher=|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "DHAD". Chandrakantha.com. Archived from the original on 2012-03-16. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012.
{{cite web}}: External link in|publisher= - ↑ 9.0 9.1 ਭੌਰਾ, ਅਸ਼ੋਕ (1991). Panjab De Dhadi. ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆੱਫ਼ ਕੈਲੇਫ਼ੋਰਨੀਆ. p. 80.