ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਆਦਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ; ਮਾਈਕਲੈਂਜਲੋ ਦੁਆਰਾ; 1508 – 1512; ਫਰੈਸਕੋ; 480.1 × 230.1 ਸੈਮੀ (15.7 × 7.5 ਫੁੱਟ); ਸਿਸਟੀਨ ਚੈਪਲ (ਵੈਟੀਕਨ ਸਿਟੀ)

ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੁਹਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ ਕਲਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨਾ; ਮਨੁੱਖੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ 'ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ; ਜਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੀਡੀਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਮੂਰਤੀ, ਪੇਂਟਿੰਗ, ਫਿਲਮ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ, ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਆਰਟਸ ਤੇ ਫ਼ੋਕਸ ਕਰਨਾ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਤਕਨਾਲੋਜੀਕਲ ਤਰੱਕੀ ਨਾਲ ਵੀਡੀਓ ਆਰਟ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਰਟ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾ, ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ, ਟੈਲੀਵੀਯਨ, ਅਤੇ ਵੀਡੀਓਗੇਮਾਂ ਚੱਲ ਪਈਆਂ ਹਨ।

ਕਲਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਕਸਰ ਹਰ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰਚਿਤ ਮਾਸਟਰਪੀਸਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਉੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਚੌਖਟੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਅਜੂਬੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਥਾਨਕ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਕਲਾ ਜਾਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵੀ ਕਲਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋੜੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿੰਨਾ ਨੇੜਿਓਂ ਕੋਈ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨਿਚਲੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਨੀ ਹੀ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਰਸ਼ਨੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ, ਜਾਂ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਖੇਤਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਵਜੋਂ ਕਰ ਸਕਣ ਬਾਅਦ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦੇ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਕਲਾ ਵਸਤਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]

ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਝਰੀਟਾਂ ਵਾਲੇ ਇਸ ਹੋਮੋ ਈਰੇਕਟਸ ਸ਼ੈੱਲ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗਿਆਤ ਕ੍ਰਿਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਲਗਭਗ 500,000 ਬੀਪੀ; ਤ੍ਰਿਨੀਲ ( ਜਾਵਾ ) ਤੋਂ; ਨੈਚੁਰਲਿਸ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਕੇਂਦਰ (ਨੀਦਰਲੈਂਡਜ਼)[1][2]
ਗੇਰੂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਘੋੜੇ ਦੀ ਨਕਾਸ਼ੀ ; 40,000-18,500 ਬੀਪੀ; ਹੇਓਨੀਮ ਗੁਫਾ ਤੋਂ, ਲੇਵੈਂਟਾਈਨ ਔਰੀਗਨਾਸੀਅਨ ; ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (ਯਰੂਸ਼ਲਮ).[3][4][5][6] ਇਹ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਪੈਰੀਟਲ ਕਲਾ ਦੇ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਬਲੌਮਬਸ ਗੁਫਾ ਦੇ ਗੇਰੂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦੇ ਸਹਿਤ, ਮਨੁੱਖੀ ਕਲਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਗਿਆਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[7][8]

ਹੋਮੋ ਈਰੇਟਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਉੱਕਰੇ ਸ਼ੈੱਲ ਤਕਰੀਬਨ 500,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਾਹਰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ 'ਕਲਾ' ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[1][2] ਨੀਐਂਡਰਥਾਲ ਕਲਾ, ਸਜਾਵਟ, ਅਤੇ ਢਾਂਚਿਆਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 130,000 ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੀਐਂਡਰਥਾਲ ਜੁੱਗ ਦੇ ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਇਦ ਪ੍ਰਤੀਕ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ,[9][10] ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਹੈ।[11]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. 1.0 1.1 Callaway, Ewen. "Homo erectus made world's oldest doodle 500,000 years ago". Nature News (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). doi:10.1038/nature.2014.16477.
  2. 2.0 2.1 Brahic, Catherine (3 December 2014). "Shell 'art' made 300,000 years before humans evolved". New Scientist. Retrieved 29 September 2018.
  3. Yiśraʼel (Jerusalem), Muzeʼon; Museum (Jerusalem), Israel (1986). Treasures of the Holy Land: Ancient Art from the Israel Museum (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Metropolitan Museum of Art. p. 29. ISBN 9780870994708.
  4. "Horse from Hayonim Cave, Israel, 30,000 years" in Israel Museum Studies in Archaeology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Samuel Bronfman Biblical and Archaeological Museum of the Israel Museum. 2002. p. 10.
  5. "Hayonim horse". museums.gov.il.
  6. Bar-Yosef, Ofer; Belfer-Cohen, Anna (1981). The Aurignacian at Hayonim Cave. pp. 35–36.
  7. Sale, Kirkpatrick (2006). After Eden: The Evolution of Human Domination (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Duke University Press. p. 57. ISBN 9780822339380.
  8. St. Fleur, Nicholas (12 September 2018). "Oldest Known Drawing by Human Hands Discovered in South African Cave". The New York Times. Retrieved 15 September 2018.
  9. "Neanderthals were not inferior to modern humans, study finds". ScienceDaily. April 30, 2014.
  10. E., de Lazaro (January 18, 2017). "Neanderthals Capable of Incorporating Symbolic Objects into Their Culture, Discovery Suggests". Sci News.
  11. N. Branan (2010). "Neandertal Symbolism: Evidence Suggests a Biological Basis for Symbolic Thought". Scientific American.