ਗੋਪਰਾਜੂ ਰਾਮਚੰਦਰ ਰਾਓ

ਗੋਰਾ
ਗੋਰਾ
	ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਗੋਰਾ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਡਾਕ ਟਿਕਟ
ਜਨਮ	ਗੋਪਾਰਾਜੂ ਰਾਮਚੰਦਰ ਰਾਓ; 15 ਨਵੰਬਰ 1902; ਛਤਰਾਪੁਰ, ਉੜੀਸਾ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	26 ਜੁਲਾਈ 1975 (ਉਮਰ 72); ਵਿਜੇਵਾੜਾ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ
ਹੋਰ ਨਾਮ	ਗੋਰਾ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਸਮਾਜਸੁਧਾਰਕ, ਨਾਤਿਸਕ ਲੀਡਰ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਸਰਸਵਤੀ ਗੋਰਾ
ਬੱਚੇ	(9) ਲਵਨਮ; ਚੇਨੂੰਪਤੀ ਵੇਦਿਆ; ਜੀ ਵਿਜਿਯਮ ; ਜੀ ਸਮਰਮ; ਨਾਇਨਤਾ ਗੋਰਾ
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਹੇਮਲਥਾ ਲਵਨਮ (ਨੂੰਹ)

ਗੋਪਾਰਾਜੂ ਰਾਮਚੰਦਰ ਰਾਓ (15 ਨਵੰਬਰ 1902-26 ਜੁਲਾਈ 1975), ਜੋ ਕਿ ਗੋਰਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਨਾਸਤਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸੀ।^[1] ਉਸ ਨੇ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ, ਭਾਸ਼ਣਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸਰਸਵਤੀ ਗੋਰਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨਾਲ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਜੀ. ਲਵਨਮ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਚੇਨੂਪਤੀ ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਜੀ. ਸਮਾਰਮ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ।[1]^[1]

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨ

ਗੋਰਾ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਨਵੰਬਰ 1902 ਨੂੰ ਛੱਤਰਪੁਰ, ਓਡੀਸ਼ਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੱਟੜ ਤੇਲਗੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੀ। ਉਸ ਨੇ 1922 ਵਿੱਚ ਸਰਸਵਤੀ ਗੋਰਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਦੁਰਈ, ਕੋਇੰਬਟੂਰ, ਕੋਲੰਬੋ ਅਤੇ ਕਾਕੀਨਾਡਾ ਵਿਖੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਪੜ੍ਹਾਇਆ।^[2]

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕੰਮ

ਗੋਰਾ ਨੇ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਸਰਗਰਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਉਹ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਭੂਤ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹੇ।^[3]^[4]

ਗੋਰਾ ਹਰ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ "ਕੌਸਮੋਪੋਲੀਟਨ ਡਿਨਰ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਮਾਸਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।^[5]^[6] ਗੋਰਾ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹਰੀਜਨ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅੰਤਰ-ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਆਹ ਵੀ ਕਰਵਾਏ। ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਨੇ ਕਹੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਛੂਤ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਆਹ ਲਈ ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ।^[3]

ਸੰਨ 1933 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਸਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ ਕਾਕੀਨਾਡਾ ਦੇ ਪੀ. ਆਰ. ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1939 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਮਛਲੀਪੱਟਨਮ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[2]

ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ

1940 ਵਿੱਚ ਬਰਖਾਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਮੁਦੁਨੂਰ ਵਿੱਚ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।^[1]^[7] ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ (ਅਤੇ ਹੈ) ।[2] 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਵਿਜੈਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[1] ਸੰਨ 1941 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ, ਨਾਸਤਿਕਤਾਵਮੁ: ਕੋਈ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਹੈ।^[2]

1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1942 ਵਿੱਚ ਗੋਰਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ 18 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਰੋਆਇਵੈਲਰ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ।^[4]

ਗੋਰਾ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਈ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬ ਐਨ ਐਥੀਸਟ ਵਿਦ ਗਾਂਧੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।^[2] ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰਹੀਣਤਾ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਗੋਰਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ,

ਅਧਰਮੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਹੈ. ਇਹ ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੱਬ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਤੋਂ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।^[8]

ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਗੋਰਾ ਦੇ ਅਛੂਤ ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੋਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਸਕਗੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਵੇ।^[9] ਅਲਾਬਾਮਾ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਟਸਕਗੀ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ-ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੁੱਕਰ ਟੀ. ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਨੇ ਟਸਕਗੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਸੰਨ 1952 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਰਹਿਤ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ। 1967 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਲੜੀਆਂ।^[4]

ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਸਤਿਕ ਸੰਮੇਲਨ

ਗੋਰਾ ਨੇ 1970 ਅਤੇ 1974 ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।^[2] ਉਹ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਸਤਿਕ, ਮੈਡਲੀਨ ਮਰੇ ਓ 'ਹੈਅਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸੀ।^[3] 5 ਅਕਤੂਬਰ 1970 ਨੂੰ, ਓ 'ਹੈਅਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੇਡੀਓ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਗੋਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਸੰਨ 1970 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੋਰਾ ਆਪਣੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਉਹ ਓ 'ਹੇਅਰ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਸਤਿਕ ਸੰਮੇਲਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੋਰਾ ਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਓ 'ਹੇਅਰ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਵੀਜ਼ਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[10] ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਸਤਿਕ ਕਾਨਫਰੰਸ 1972 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੋਰਾ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]^[2]

ਬੀਫ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦੀ ਪਾਰਟੀ

ਗੋਰਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 15 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਵਿਜੈਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸਿਲਵਰ ਜੁਬਲੀ ਮੌਕੇ ਬੀਫ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦਾ ਦੋਸਤੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਹੰਗਾਮਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ। ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੋਰਾ ਨੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਪੁਰੀ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੱਟੜ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੰਸਕ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾਉਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਕੋਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਬੀਫ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇਖਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੋਰਾ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਗੋਰਾ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਏਕਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸੀ। ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿੱਚ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 138 ਲੋਕ ਅੱਗੇ ਆਏ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਬੀਫ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਧਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਸਤਿਕ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੱਟੜ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਪੇਰੀਆਰ ਈ. ਵੀ. ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ ਅਤੇ ਗੋਰਾ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ, ਗੁਡੀਵਾਡਾ ਅਤੇ ਸੂਰੀਆਪੇਟ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬੀਫ ਅਤੇ ਸੂਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।^[2]^[3]

ਪਰਿਵਾਰ

ਗੋਰਾ ਦੇ ਨੌਂ ਬੱਚੇ ਸਨ। ਗੋਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ ਮਨੋਰਮਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਰਜੁਨ ਰਾਓ ਨਾਲ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ 1949 ਵਿੱਚ ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ।^[4] ਇਹ ਵਿਆਹ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ, ਸੇਵਾਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਲਾਵਨਮ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਗੁਰਰਾਮ ਜਸ਼ੂਵਾ ਦੀ ਧੀ ਹੇਮਲਤਾ ਨਾਲ 1960 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[2]^[11] ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵਨਮ, ਧੀ ਮੈਤਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈਮ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਸਤਿਕ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਮੈਥਰੀ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਜਯਮ ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਜੀ. ਸਮਰਾਮ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ।^[1]

ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਚੇਨੂਪਤੀ ਵਿਦਿਆ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਉਹ 1980 ਅਤੇ 1989 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ।^[12]^[13]

ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ

ਗੋਰਾ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਰਹਿਤ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।^[3]^[14]

ਗੋਰਾ ਇੱਕ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰਵੋਦਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਨੂੰ ਇੱਕ 'ਘਾਤਕ ਦਰਸ਼ਨ' ਮੰਨਿਆ।^[15]

ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਸੁਤੰਤਰ ਇੱਛਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਕਰਮ, ਕਿਸਮਤ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਇੱਛਾ ਨਾਲ।^[5]^[16] ਇਹ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰੀਜਨਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਦੇਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਇਹ ਨਹੀਂ ਮੰਨਣਗੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਅਛੂਤ ਹੈ।[1]^[6]

ਮੌਤ

ਗੋਰਾ ਦੀ ਮੌਤ 26 ਜੁਲਾਈ 1975 ਨੂੰ ਵਿਜੈਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, 1976 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ।^[2] ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਸਰਸਵਤੀ ਗੋਰਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, 19 ਅਗਸਤ 2006 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।^[17]

ਮਾਨਤਾ

ਸੰਨ 2002 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡਾਕ ਵਿਭਾਗ, ਇੰਡੀਆ ਪੋਸਟ ਨੇ ਗੋਰਾ ਦੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।^[1]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ

ਨਾਸਤਿਕਤਾ-ਕੋਈ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਹੈ (1941)
ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ (1951, ਤੀਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ 1971)
ਪਾਰਟੀ ਰਹਿਤ ਲੋਕਤੰਤਰ (1961, ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ 1983)
ਅਸੀਂ ਨਾਸਤਿਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ (1975)
ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਾਸਤਿਕਤਾ (1972, ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ 1978)
ਨਾਸਤਿਕਤਾ-ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰ (1980)
ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਦੀ ਲੋੜ (1980)
ਮੈਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹਾਂ (1980)
ਲੋਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀ (1981)
ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ (1987)

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

(ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਸ਼) Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002A-QINU`"'</ref>" does not exist.
Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002B-QINU`"'</ref>" does not exist.

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002F-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Disenchanting India" defined multiple times with different content
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 ^2.6 ^2.7 ^2.8 Dr. G. Vijayam. "Atheist Movement in Andhra Pradesh" (PDF). Atheist Centre. Retrieved 14 August 2013. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "AtheistMovement" defined multiple times with different content
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000032-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Atheism and Secularity" defined multiple times with different content
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000033-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Women's Movement" defined multiple times with different content
↑ ^5.0 ^5.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000034-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Voices of Unbelief" defined multiple times with different content
↑ ^6.0 ^6.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000035-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Atheism For Dummies" defined multiple times with different content
↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Good Atheist
↑ "'Gora' Shri Goparaju Ramachandra Rao (aka Gora) (1902-1975)". British Humanist Association. Retrieved 7 March 2017.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000037-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000038-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Ramesh Susarla (26 September 2011). "Atheist varsity, research centre to open in Vijayawada". The Hindu. Retrieved 12 August 2013.
↑ "Women Members of Seventh Lok Sabha". National Informatics Complex. Retrieved 12 August 2013.
↑ "Members Of Ninth Lok Sabha". National Informatics Complex. Retrieved 12 August 2013.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003C-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003D-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003E-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Saraswathi Gora passes away". The Hindu. 20 August 2006. Archived from the original on 21 October 2012. Retrieved 14 August 2013.

ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

AtheistCentre.in ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ
PositiveAtheism.org ਇੱਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਜੋ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ
PositiveAtheism.org ਉੱਤੇ ਗੋਰਾ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ
ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ

[Disenchanting_India-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002F-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Disenchanting India" defined multiple times with different content

[AtheistMovement-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 ^2.6 ^2.7 ^2.8 Dr. G. Vijayam. "Atheist Movement in Andhra Pradesh" (PDF). Atheist Centre. Retrieved 14 August 2013. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "AtheistMovement" defined multiple times with different content

[Atheism_and_Secularity-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 ^3.4 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000032-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Atheism and Secularity" defined multiple times with different content

[Women's_Movement-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 ^4.3 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000033-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Women's Movement" defined multiple times with different content

[Voices_of_Unbelief-5] 5.0 ^5.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000034-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Voices of Unbelief" defined multiple times with different content

[Atheism_For_Dummies-6] 6.0 ^6.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000035-QINU`"'</ref>" does not exist. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Atheism For Dummies" defined multiple times with different content

[Good_Atheist-7] ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Good Atheist

[8] "'Gora' Shri Goparaju Ramachandra Rao (aka Gora) (1902-1975)". British Humanist Association. Retrieved 7 March 2017.

[Colored_Cosmopolitanism-9] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000037-QINU`"'</ref>" does not exist.

[O'Hair-10] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000038-QINU`"'</ref>" does not exist.

[11] Ramesh Susarla (26 September 2011). "Atheist varsity, research centre to open in Vijayawada". The Hindu. Retrieved 12 August 2013.

[Women_7th_Lok_Sabha-12] "Women Members of Seventh Lok Sabha". National Informatics Complex. Retrieved 12 August 2013.

[Women_9th_Lok_Sabha-13] "Members Of Ninth Lok Sabha". National Informatics Complex. Retrieved 12 August 2013.

[States_Politics_in_India-14] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003C-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Kovoor-15] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003D-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Quotable_Atheist-16] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003E-QINU`"'</ref>" does not exist.

[WifeDeath-17] "Saraswathi Gora passes away". The Hindu. 20 August 2006. Archived from the original on 21 October 2012. Retrieved 14 August 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]