ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ

ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ
ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਸਰੋਤ
ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਬਲਿਊ ਸਰਕਲ, ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ
ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-10	E10–E14
ਆਈ.ਸੀ.ਡੀ. (ICD)-9	250
ਮੈੱਡਲਾਈਨ ਪਲੱਸ (MedlinePlus)	001214
ਈ-ਮੈਡੀਸਨ (eMedicine)	med/546 emerg/134
MeSH	C18.452.394.750

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਜਾਂ ਮਧੂਮੇਹ (ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ) ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਖੂਨ ਵਿਚਲੀ ਖੰਡ (Glucose) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਕ ਰੋਗ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਕਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦਾ ਰਿਸਾਉ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਕੋਲੇਸਟਰਾਲ, ਚਰਬੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਧਮਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਉ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ, ਗੁਰਦੇ, ਤੰਤੂ, ਦਿਮਾਗ, ਅਤੇ ਦਿਲ ਤੇ ਮਾਰੂ ਅਸਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਰੋਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਮ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਜਾਕੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਾਲਣ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਲੂਕੋਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਕਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਲੂਕੋਜ ਲਹੂ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਲੱਖਾਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ। ਪੈਂਕਰੀਆ ਉਹ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਸ ਰਸਾਇਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਨਸੂਲਿਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨਸੂਲਿਨ ਵੀ ਲਹੂਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਲੂਕੋਜ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਹੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਗੁਲੂਕੋਜ ਨੂੰ ਜਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਆਮ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਠਿਨਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਢਿੱਡ ਫਿਰ ਵੀ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਗੁਲੂਕੋਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਲੂਕੋਜ ਲਹੂ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਰਾ ਗੁਲੂਕੋਜ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀ ਜਾਂਦਾ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :

• ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਥੋੜੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਰਿਸੈਪਟਰਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਪੂਰੇ ਗੁਲੂਕੋਜ ਨੂੰ ਜਜਬ ਕਰ ਸਕਣ ਲਈ ਰਿਸੈਪਟਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕੁਲ ਗੁਲੂਕੋਜ ਲਹੂਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਸਥਿਤੀ ਹਾਈਪਰ ਗਲਾਈਸੀਮਿਆ (ਉੱਚ ਲਹੂ ਗੁਲੂਕੋਜ) ਕਹਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦਾ ਗੁਲੂਕੋਜ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਓਨੀ ਊਰਜਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲ ਸਕੇ।

ਲੱਛਣ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਆਮ ਲੱਛਣ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋਣ ਦੇ ਕਈ ਲੱਛਣ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਆਪ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਰ - ਵਾਰ ਪੇਸ਼ਾਬ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ (ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ), ਤਵਚਾ ਵਿੱਚ ਖੁਰਕ ਹੋਣਾ, ਧੁੰਦਲਾ ਦਿਖਣਾ, ਥਕਾਣ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ, ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਸੁੰਨ ਹੋਣਾ, ਪਿਆਸ ਜਿਆਦਾ ਲਗਣਾ, ਜਖਮ ਭਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਲਗਣਾ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ, ਭਾਰ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਤਵਚਾ ਵਿੱਚ ਸੰਕਰਮਣ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਜੇਕਰ ਤਵਚਾ ਦਾ ਰੰਗ, ਕਾਂਤੀ ਜਾਂ ਮੋਟਾਈ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿਖੇ, ਕੋਈ ਚੋਟ ਜਾਂ ਫਲੂਹੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇ, ਕੀਟਾਣੂ ਸੰਕਰਮਣ ਦੇ ਅਰੰਭ ਦਾ ਚਿਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਾਲੀਪਨ, ਸੋਜ, ਫੋੜਾ ਜਾਂ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਤਵਚਾ ਗਰਮ ਹੋਵੇ, ਉਰੁਮੂਲ, ਜਨਮ ਜਾਂ ਗੁਦਾ ਰਸਤਾ, ਬਗਲਾਂ ਜਾਂ ਮੰਮੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਉਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖੁਜਲਾਹਟ ਹੋਵੇ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲਾ ਸੰਕਰਮਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਨਾ ਭਰਨ ਵਾਲਾ ਘਾਉ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਸੰਪਰਕ ਕਰੇ।

ਕਾਰਨ

ਸਾਡੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹੈ, ਇਹੀ ਕਲੋਰੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ 60 ਤੋਂ 70 % ਕਲੋਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਪਾਚਣ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਦੇ ਹੀ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੇ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਲਹੂ ਪਰਵਾਹ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਦੇ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋ ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਇਸ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਲੂਕੋਜ ਛੋਟੀਆਂ ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਰ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਇਸਤੋਂ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੋ ਵਲੋਂ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪੱਧਰ ਫੇਰ ਵਧਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਵਲੋਂ ਪੂਰਵ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ 70 ਤੋਂ 100 ਮ ਗ / ਡੈ ਲਿ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਦੇ ਬਾਦ ਇਹ ਪੱਧਰ 120 - 140 ਮ ਗ / ਡੈ ਲਿ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੇ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ। ਇਨਸੂਲਿਨ ਇੱਕ ਦਵਾਰ ਰਖਿਅਕ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਲੂਕੋਜ ਨੂੰ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਹੋਰ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੇ ਵੱਧਦੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਹਾਲਤ ਉਸ ਪਿਆਸੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਪਾਣੀ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦਵਾਰ ਰਿਸਾਉ (ਇਨਸੂਲਿਨ) ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਕੇ 140 ਮ ਗ / ਡੈ ਲਿ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦਾ ਰੋਗੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਚੇਤ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਕਰ 500 ਮ ਗ / ਡੈ ਲਿ ਤੱਕ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਸਾਲਾਂ ਬਧੀ ਜੇਕਰ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਿਆ ਰਹੇ ਤਾਂ ਹਰ ਇੱਕ ਅੰਗ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਇਕਰੋ ਏੰਜਯੋਪੈਥੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੰਤਰਿਕਾਤੰਤਰ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ‘ਨਿਊਰੋਪੈਥੀ, ਗੁਰਦੀਆਂ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ‘ਨੇਫਰੋਪੈਥੀ ਅਤੇ ਨੇਤਰਾਂ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ‘ਰੇਟੀਨੋਪੈਥੀ’ਕਹਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਦਿਲ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ–

• 1 ਆਈ ਡੀ ਡੀ ਐਮ ਇਨਸੂਲਿਨ ਡਿਪੇਂਡੇਂਟ ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ (ਇਨਸੂਲਿਨ, ਆਸ਼ਰਿਤ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ) ਟਾਈਪ–।

• 2 ਐਨ ਆਈ ਡੀ ਡੀ ਐਮ ਨਾਨ ਇਨਸੂਲਿਨ ਡਿਪੇਂਡੇਂਟ ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ (ਇਨਸੂਲਿਨ ਅਨਾਥ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ) ਟਾਈਪ– ॥

• 3 ਐਮ ਆਰ ਡੀ ਐਮ ਮਾਲਨਿਊਟਰਿਸ਼ਨ ਰਿਲੇਟਿਡ ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਮੇਲਾਇਟਸ (ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਜਨਿਤ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ)
• 4 ਆਈ ਜੀ ਟੀ (ਇੰਪੇਇਰਡ ਗੁਲੂਕੋਜ ਟੋਲਰੇਂਸ)
• 5 ਜੈਸਟੇਸ਼ਨਲ ਡਾਇਬਿਟੀਜ
• 6 ਸੈਕੇਂਡਰੀ ਡਾਇਬਿਟੀਜ

ਟਾਈਪ - । (ਇਨਸੂਲਿਨ ਆਸ਼ਰਿਤ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ)

ਟਾਈਪ–। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਪੈਂਕਰੀਆ ਇਨਸੂਲਿਨ ਨਾਮਕ ਹਾਰਮੋਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਪਾਉਂਦਾ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਗੁਲੂਕੋਜ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਸ ਟਾਈਪ ਵਿੱਚ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਆਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨੇਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੇ ਇੰਜੇਕਸ਼ਨ ਲੈਣ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ‘ਜਿਊਵਿਨਾਇਲ ਆਨਸੈਟ ਡਾਇਬਿਟੀਜ’ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਗ ਅਕਸਰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਆਟੋਇਮਿਊਨਿਟੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰੋਗੀ ਦਾ ਭਾਰ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਟਾਈਪ - ।। (ਇਨਸੂਲਿਨ ਅਨ-ਆਸ਼ਰਿਤ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ)

ਲੱਗਭੱਗ 90 % ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀ ਟਾਈਪ - ।। ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਦੇ ਹੀ ਰੋਗੀ ਹਨ। ਇਸ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਪੈਂਕਰੀਆ ਇਨਸੂਲਿਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਇਨਸੂਲਿਨ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਖੋ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੈਂਕਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਠੀਕ ਸਮੇਂ ਤੇ ਛੁੱਟ ਨਹੀਂ ਪਾਂਦੀ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਅਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਜੇਨੇਟਿਕ ਕਾਰਨ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਨ। ਕਈ ਪਰਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੋਗ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਸਕਾਂ ਅਤੇ ਮੋਟਾਪੇ ਨਾਲ ਗਰਸਤ ਆਦਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਆਪਣੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਜਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਜਿਆਦਾਤਰ ਰੋਗੀ ਆਪਣਾ ਭਾਰ ਘਟਾ ਕੇ, ਨੇਮੀ ਖਾਣਾ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਰੋਗ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਐਮ ਆਰ ਡੀ ਐਮ (ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਜਨਿਤ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ)

ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 15 - 30 ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰੀਆਂ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਗਰਸਤ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੈਂਕਰੀਆ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਨਸੂਲਿਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਪਾਉਂਦਾ। ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੇ ਇੰਜੇਕਸ਼ਨ ਦੇਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਟਾਈਪ–। ਰੋਗੀਆਂ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਇਸ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੇ ਇੰਜੇਕਸ਼ਨ ਬੰਦ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਕੀਟੋਏਸਿਡੋਸਿਸ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦਾ।

ਆਈ ਜੀ ਟੀ (ਇੰਪੇਇਰਡ ਗੁਲੂਕੋਜ ਟੋਲਰੇਂਸ)

ਜਦੋਂ ਰੋਗੀ ਨੂੰ 75 ਗਰਾਮ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਘੋਲ ਪਿਆਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦਾ ਪੱਧਰ ਆਮ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹਾਲਤ ਆਈ ਟੀ ਜੀ ਕਹਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਰੋਗੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜੈਸਟੇਸ਼ਨਲ ਡਾਇਬਿਟੀਜ (ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ)

ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਜੈਸਟੇਸ਼ਨਲ ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਕਹਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। 2 - 3 % ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਦੇਹ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸੈਕੰਡਰੀ ਡਾਇਬਿਟੀਜ

ਜਦੋਂ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਡਾਇਬਿਟੀਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੈਂਕਰੀਆ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦਾ ਰਿਸਾਉ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ–

ਲਹੂ ਸ਼ਕਰ ਪੱਧਰ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਲਹੂ - ਸ਼ਕਰ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਨਾਰਮਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਾਰਮਲ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉੱਚ ਲਹੂ ਗੁਲੂਕੋਜ ਜਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ, ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ, ਗੁਰਦੇ, ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਤੰਤੂਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਬ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਖਰਾਬੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਪੈਰਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਚੱਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਾਸਾ ਮਰਨ ਅਤੇ ਸੰਚਰਣ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਦੀ ਖਰਾਬੀ (ਰੇਟੀਨੋਪੈਥੀ), ਅੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ (ਗੁਲੂਕੋਮਾ) ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਲੈਨਜ ਉੱਤੇ ਬਦਲੀ ਛਾਉਣਾ (ਮੋਤੀਆਬਿੰਦ) ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦਿਆਂ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਗੁਰਦੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਪਸ਼ਿਸ਼ਟ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ ਲਹੂਚਾਪ ਕਰਕੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਲਹੂ ਪੰਪ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਠਿਨਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬੇਨੇਮੀਆਂ

ਲਹੂਚਾਪ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਲਹੂਚਾਪ

ਦਿਲ ਧੜਕਣ ਨਾਲ ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਪੰਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦਬਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਲਹੂ ਨਲਕੀਆਂ ਮਾਂਸਲ ਅਤੇ ਲਚੀਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ 60 ਤੋਂ 80 ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਧੜਕਦਾ ਹੈ। ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਹਰ ਇੱਕ ਧੜਕਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲਹੂ ਚਾਪ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧੜਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਸਥਿਲ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਇਹ ਘੱਟਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਉੱਤੇ ਆਸਨ, ਕਸਰਤ ਜਾਂ ਸੌਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਚਾਪ ਘੱਟ - ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਅਧਖੜ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਇਹ 130 / 80 ਐਮ ਐਮ ਐਚ ਜੀ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਘੱਟ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਹੂ ਚਾਪ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਉੱਤੇ ਉੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਉੱਚ ਲਹੂ ਚਾਪ ਦੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਂ ਬਧੀ ਲਹੂ ਚਾਪ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸਦਾ ਤਨਾਵ, ਹਤੋਤਸਾਹ ਅਤੇ ਅਤਿ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀ ਸ਼ਾਂਤ, ਵਿਸ਼ਰਾਂਤ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਹੂਚਾਪ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਚ ਲਹੂਚਾਪ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਾਸਾ ਮਰਨਾ, ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ, ਸੰਕੁਲਨ ਦਿਲ ਰਫ਼ਤਾਰ ਰੁਕਣਾ ਜਾਂ ਗੁਰਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣਘਾਤਕ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚ ਲਹੂਚਾਪ ਨੂੰ ਅਕਰਮਕ ਪ੍ਰਾਣਘਾਤਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ

ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਹੂਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਧਮਨੀਆਂ ਦੀ ਪਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਪਲੇਕ (ਮੋਟੀ ਸਖ਼ਤ ਪੇਪੜੀ) ਜਮਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਜਾਂ ਪਲੇਕ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਧਮਨੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ, ਕਰੜੀਆਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਲਚੀਲੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿ ਹਿਰਦੇ ਲਈ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰਣ ਮੱਧਮ ਅਤੇ ਕਦੇ - ਕਦੇ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਰੁਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਅਤੇ ਕੰਠਸ਼ੂਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਿਰਦੇ ਲਈ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਅਤਿਅੰਤ ਘੱਟ ਅਤੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਦਿਲ ਦਾ ਭਾਗਾਂ ਪੈਣ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਚ ਲਹੂ ਚਾਪ ਅਤੇ ਉੱਚ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪਾਸਾ ਮਰਨ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ੧੬ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਲ - ਧਮਣੀ ਰੋਗ

ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ - ਰੋਗ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਅਟੈਕ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਜੋਨਿਵ੍ਰੱਤੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਏਸਟਰੋਜਨ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦਿਲ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਗ੍ਰਸਤ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਨਿਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ - ਰੋਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ - ਧਮਣੀ ਰੋਗ ਮੌਤ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲ - ਰੋਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰਟ - ਅਟੈਕ ਜਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਮਰੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰਟ - ਅਟੈਕ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਦਰਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਦਵਾਉਣ ਵਾਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਂਤ ਹਾਰਟ - ਅਟੈਕ ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਐਨਜਾਇਨਾ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਸਾਹ ਫੁੱਲਣ, ਚੱਕਰ ਆਉਣ, ਦਿਲ ਰਫ਼ਤਾਰ ਬੇਕਾਇਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਲਹੂ ਦਾ ਗੁਲੂਕੋਜ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਕਿਰੋਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੀ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਲਹੂ ਵਾਹਿਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਏਥਰੀਮੋ ਸਕੋਰੋਸਿਸ ਦੇ ਬਦਲਾਉ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਕੇ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ, ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ, ਉੱਚ ਲਹੂਚਾਪ ਤਿੰਨੋਂ ਹੀ ਜਟਿਲ, ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਰੋਗ ਹਨ। ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਘਨਿਸ਼ਠ ਸੰਬੰਧ ਜੀਵਨ - ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਨਾਲ ਹੀ ਤਿੰਨਾਂ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਘਨਿਸ਼ਠ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੋਗ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਦੂਜੇ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਗ ਗੰਭੀਰ, ਘਾਤਕ, ਅਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ, ਬੇਇਲਾਜ਼ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਨੇਮੀ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ। ==ਪਰਬੰਧਨ== ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਨੇਮੀ ਖਾਣਾ, ਕਸਰਤ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਿਹਤ, ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਿਕ ਇਨਸੂਲਿਨ ਇੰਜੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ (ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ) ਦਾ ਸੇਵਨ ਆਦਿ ਕੁੱਝ ਤਰੀਕੇ ਹਨ।

ਕਸਰਤ

ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਲਹੂ ਸ਼ਕਰ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਘੰਟਾ 6 ਕਿ ਮੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚਲਣ ਉੱਤੇ 30 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ 135 ਕਲੋਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਣ ਨਾਲ ਲੱਗਭੱਗ 200 ਕਲੋਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਤਵਚਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਤਵਚਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨਾ ਅਤਿ ਆਵਸ਼ਕ ਹੈ। ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਟਾਣੂ ਅਤੇ ਲਾਗ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਲਹੂ ਸੰਚਾਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੁਰਖਿਆਤਮਕ ਸੈੱਲ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲ ਨਿਰਜਲੀਕਰਨ (ਡੀ-ਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਤਵਚਾ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਰਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।

ਜੀਨ ਥੇਰੈਪੀ

ਜੀਨ ਥੇਰੇਪੀ: ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਵੇਕਟਰ ਨੂੰ ਲਹੂ - ਸ਼ਕਰ ਪੱਧਰ ਬਦਲਨ ਉੱਤੇ ਡੀ ਐਨ ਏ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸੂਲਿਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਾ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਜੀਨ ਥੇਰੈਪੀ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਕੱਢਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੋਗੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇਨਸੂਲਿਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੇਕਰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਰਗਰ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਇੱਕ ਰੋਗੀ ਚੂਹੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਪਾਇਆ।

ਦੇਖਭਾਲ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਆਪ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਲਕੇ ਸਾਬਣ ਜਾਂ ਹਲਕੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨੇਮੀ ਇਸਨਾਨ ਕਰੋ। ਜਿਆਦਾ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਾ ਨਹਾਵੋ ਅਤੇ ਨਹਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪੂੰਝੋ ਅਤੇ ਤਵਚਾ ਦੀਆਂ ਸਿਲਵਟਾਂ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿਓ। ਉੱਥੇ ਜਿਆਦਾ ਨਮੀ ਜਮਾਂ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿਂ ਬਗਲਾਂ, ਉਰੁਮੂਲ ਅਤੇ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਜਿਆਦਾ ਨਮੀ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਣ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਵਚਾ ਸੁੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿਓ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀ ਸੁੱਕੀ, ਖੁਜਲੀਦਾਰ ਤਵਚਾ ਨੂੰ ਰਗੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਲਈ ਦਵਾਰ ਖੋਲ ਦਿੰਦੇ ਹੋ। ਲੋੜੀਂਦੇ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਲਉ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਕਿ ਤਵਚਾ ਪਾਣੀਦਾਰ ਬਣੀ ਰਹੇ।

ਜਖਮਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ

ਕਦੇ ਕਦੇ ਚੀਰੇ ਜਾਂ ਸੱਟ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੀ ਰੋਗ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਮੂਲੀ ਜਖਮਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂਕਿ ਸੰਕਰਮਣ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਮਾਮੂਲੀ ਕਟਣ ਅਤੇ ਛਿਲਣ ਦਾ ਵੀ ਸਿੱਧੇ ਉਪਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਇਉਡਿਨ ਯੁਕਤ ਅਲਕੋਹਲ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਦਰਵ ਨਾ ਲਾਈਏ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤਵਚਾ ਵਿੱਚ ਜਲਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਕਰੀਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਸੰਕਰਮਿਤ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰੋ।

ਜੇਕਰ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਕਟ ਜਾਂ ਜਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਵਚਾ ਉੱਤੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਲਾਲੀ, ਸੋਜ, ਮਵਾਦ ਜਾਂ ਦਰਦ ਹੋਵੇ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਕੀਟਾਣੂ ਸੰਕਰਮਣ ਦੀ ਸ਼ੰਕਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਿੰਗਵਰਮ, ਯੋਨੀ ਵਿੱਚ ਖੁਰਕ ਜਾਂ ਉੱਲੀ ਸੰਕਰਮਣ ਦੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਵਿਖਣ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਦੀ ਰੋਗ ਵਿੱਚ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਗੁਲੂਕੋਜ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਜਾਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਨੇਮੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਨਜਦੀਕੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਵੇਖੋ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਕਤਰਨ, ਤਵਚਾ ਵਿੱਚ ਕਟਾਵ, ਕੜਾਪਨ, ਫਲੂਹੇ, ਲਾਲ ਧੱਬੇ ਅਤੇ ਸੋਜ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੇਮੀ ਸਫਾਈ ਕਰੋ। ਹਲਕੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਅਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਿੱਤ ਸਾਫ਼ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਨਹੁੰਆਂ ਨੂੰ ਨੇਮ ਨਾਲ ਕੱਟਦੇ ਰਹੇ। ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜੁੱਤੇ ਪਹਿਨੀਏ ।

ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਸਬੰਧੀ ਖਾਣਾ

ਇਹ ਖਾਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਆਮ ਖਾਣਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੈ, ਤਾਂਕਿ ਰੋਗੀ ਦੀ ਪੋਸਣਾ ਸਬੰਧੀ ਪੋਸਣਾ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਉਚਿਤ ਉਪਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕੁੱਝ ਘੱਟ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਭੋਜਨ ਸਬੰਧੀ ਹੋਰ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਸਬੰਧੀ ਕੁਲ ਖਾਣਾ ਲਈ ਜੜ ਅਤੇ ਕੰਦ, ਮਠਾਈਆਂ, ਪੁਡਿੰਗ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ, ਤਲਿਆ ਹੋਇਆ ਭੋਜਨ, ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਚੀਨੀ, ਕੇਲਾ, ਚੀਕੂ, ਸੀਤਾਫਲ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਫਲਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।