ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ
| ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ | |
|---|---|
.jpg) NH 24 ਉੱਤੇ ਕਰਾਸਿੰਗ ਰਿਪਬਲੀਕ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ
| |
|
Nickname(s): ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੇਟ ਵੇ | |
  Ghaziabad  Ghaziabad | |
|
Coordinates: 28°40′N 77°25′E / 28.67°N 77.42°E / 28.67; 77.42Coordinates: 28°40′N 77°25′E / 28.67°N 77.42°E / 28.67; 77.42 | |
| ਦੇਸ਼ | |
| ਰਾਜ | |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |
| ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ |
ਵਜ਼ੀਰ ਗਾਜ਼ੀ-ਉਦ-ਦੀਨ |
| ਸਰਕਾਰ | |
| • Body |
ਨਗਰ ਨਿਗਮ |
| • ਮੇਅਰ |
ਆਸ਼ਾ ਸ਼ਰਮਾ (ਬੀਜੇਪੀ) |
| ਖੇਤਰ | |
| • ਕੁੱਲ |
133.3 km2 (51.5 sq mi) |
| ਉਚਾਈ |
214 m (702 ft) |
| ਜਨਸੰਖਿਆ (2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਆਰਜ਼ੀ ਡੇਟਾ) | |
| • ਕੁੱਲ |
2,358,525 |
| • ਘਣਤਾ |
18,000/km2 (46,000/sq mi) |
| ਵਸਨੀਕੀ |
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦੀ |
| ਭਾਸ਼ਾ | |
| • ਸਰਕਾਰੀ | |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | |
| ਪਿੰਨ ਕੋਡ |
201 001 |
| ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ |
91-120 |
| ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ |
UP-14 |
| ਵੈੱਬਸਾਇਟ | |
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ "ਯੂ ਪੀ ਦਾ ਗੇਟਵੇ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਰੂਟ ਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ.[1] ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਕੌਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।[2] ਇਹ 2,358,525 ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਰੇਲਵੇ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੇਲਵੇਸ਼ਨ ਹੈ।[3][4] ਹਾਲੀਆ ਨਿਰਮਾਣ ਕੰਮਾਂ ਨੇ ਸਿਟੀ ਮੇਅਰਜ਼ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ।[5][6] ਉਪਨਗਰ ਗੰਗਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਿੰਦਨ ਦਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਟਰਾਂਸ-ਹਿੰਦਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਸੀਸ ਹਿੰਦਨ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ।[7]
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਮੋਹਨ ਨਗਰ ਦੇ ਕੁਝ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦਨ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਕਸੇਰੀ ਦੇ ਟਿੱਲੇ ਉੱਤੇ ਖੋਦਣਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਭਿਅਤਾ 2500 ਈ. ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੁਝ ਨੇੜਲੇ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਗਰਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ, ਪੌਥ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਅਹਾਰ ਖੇਤਰ ਸਮੇਤ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਨੀ ਦੇ ਕਿਲੇ, ਰਮਾਇਣ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਵਨਾਸੂਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗਜ਼ਟਾਈਅਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਿਲ੍ਹਾ, "ਲੋਨੀ" ਦਾ ਨਾਂ ਲਵਨਾਸੁਰਾ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[8] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਯੁੱਧਾਂ ਅਤੇ ਯੁੱਧਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੇਖਿਆ ਹੈ।1313 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਸਮੇਤ ਸਮੁੱਚੇ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜੰਗ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਤੈਮੂਰ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਤੁਗਲਕ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ।[9] ਐਂਗਲੋ-ਮਰਾਠਾ ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਰ ਜਨਰਲ ਝੀਲ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਮਰਾਠਾ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਥੇ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। 1864 ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮੇਂ "ਗਾਜ਼ੀਉਦੀਨਗਰ" ਨਾਮ ਛੋਟਾ ਕਰਕੇ "ਗਾਜਿਆਬਾਦ" ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[10][11] ਇੱਥੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸਰ ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਵਿਦਿਅਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੀਲਪੱਥਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[12], ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਮਿਉਂਸਿਪੈਲਿਟੀ 1868 ਵਿੱਚ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। ਸਿੰਧ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਅੰਬਾਲਾ ਤੱਕ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਸਨ।[13] 1870 ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ-ਸਹਾਰਨਪੁਰ-ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਲਾਈਨ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਦਿੱਲੀ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਮੁਲਤਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਅਤੇ ਸਿੰਧ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਜੰਕਸ਼ਨ ਬਣ ਗਿਆ।[14]
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ 1740 ਈ. ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਰ ਗਾਜ਼ੀ ਉਦ-ਦੀਨ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸਦਾ ਨਾਂ "ਗਾਜ਼ੀਉੱਦੀਨਗਰ" ਰੱਖਿਆ ਸੀ।[15] ਮੁਗ਼ਲ ਦੌਰ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਦੇ ਹਿੰਦਾਂ ਦਾ ਤਟ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਪਿਕਨਿਕ ਸਥਾਨ ਰਿਹਾ।[16]
ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮੇਰਠ ਸਿਵਲ ਜੱਜਦਾਰੀ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ, ਮੇਰਠ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁਸਫੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਿਆ।[17]
ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ 1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਹਿੰਦਨ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਬਾਗੀ ਸਿਪਾਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਝਗੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਮੇਰਠ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ।[18]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Ghaziabad-Gateway of U.P". Ghaziabad.nic.in. Retrieved 29 July 2015.
- ↑ "National Capital Region- Constituent Areas". NCRPB. Archived from the original on 7 May 2015. Retrieved 1 June 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Athique and Hill, Adrian and Douglas. The Multiplex in India: A Cultural Economy of Urban Leisure (2010 ed.). New York. pp. 110–114.
- ↑ "District and Sessions Court Ghaziabad- History". NIC.
- ↑ "Business:". 17 November 2011. Archived from the original on 20 November 2011.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Ghaziabad was first listed in early 2010 as # 420 by size. "The largest cities in the world and their mayors: Cities ranked 301 to 450". City Mayors. Archived from the original on 9 March 2010.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help), current listings: "World's fastest growing urban areas (1)". City Mayors. - ↑ "Ghaziabad Nagar Nigam: About Us". Archived from the original on 1 February 2013.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "http://www.nagarnigamghaziabad.com/". nagarnigamghaziabad.com. Retrieved 14 September 2015.
{{cite web}}: External link in|title=|title=(help) - ↑ "Welcome to damyantigoel.com - Mayor, Nagar Nigam, Ghaziabad". Damyantigoel.com. 14 November 1976. Archived from the original on 14 ਅਗਸਤ 2015. Retrieved 29 July 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "history1". nagarnigamghaziabad.com. Retrieved 14 September 2015.
- ↑ "[IRFCA] Indian Railways FAQ: IR History: Early Days - 1". Irfca.org. Retrieved 17 June 2014.
- ↑ Azimabadi, Badr (2007). Great Personalities in Islam. Daryaganj, Delhi: Adam Publishers. p. 218.
- ↑ "[IRFCA] Indian Railways FAQ: IR History: Early Days - 1". Irfca.org. Retrieved 17 June 2014.
- ↑ "[IRFCA] Indian Railways FAQ: IR History: Early Days - 2". Irfca.org. Retrieved 17 June 2014.
- ↑ "History". ghaziabad.nic.in. District Administration, Ghaziabad.
- ↑ Roy, Debashish (14 August 2011). "Ghaziabad has a long way to go to become a part of NCR backbone". The Hindu. Archived from the original on 2014-07-20. Retrieved 2018-09-29.
- ↑ Statistical, descriptive and historical account of the North-western ... - North-western provinces - Google Books. Books.google.co.in. 8 June 2007. Retrieved 17 June 2014.
- ↑ "1857: The aftermath". Indpaedia. 20 February 2014. Archived from the original on 8 ਜੁਲਾਈ 2014. Retrieved 17 June 2014.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]- ਗਾਜਿਆਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
Ghaziabad travel guide from Wikivoyage
