ਅਵਤਾਰ
ਅਵਤਾਰ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: अवतार, avatāra), ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ "ਵੰਸ਼"। ਇਹ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਪਦਾਰਥਕ ਦਿੱਖ ਜਾਂ ਅਵਤਾਰ/ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। "ਅਗੁ ਨ ਜਾਈ, ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਬਨਾਉ" ਵਾਲੀ ਸੰਬੰਧਕੀ ਕਿਰਿਆ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[1][2]
ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਵਤਾਰ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉੱਤਰ-ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਾਉਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਰਾਣਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇੱਕ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਗੁਨਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਕਲਪਨਾ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਨੇ ਇੰਦਰ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸੰਪੰਨ ਹੈ। ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਅਵਤਾਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਵਤਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਅਕਸਰ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਚੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰੁੜ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਦਸ ਦਸ਼ਵਤਾਰ ਅਤੇ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਬਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਅਣਗਿਣਤ ਹਨ। ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਦੇਵੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਸ਼ਕਤੀਸਮ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਸੁੰਦਰੀ, ਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਗਣੇਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਅਵਤਾਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਵਤਾਰ ਸਿਧਾਂਤ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵੈਸ਼ਨਵਵਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ੈਵਵਾਦ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]
ਦੇਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਦੇਵੀ ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ - ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਗੀਤਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ - ਬਾਰੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ, ਨੀਲਾਕਾਂਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੇਵੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਵਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕੰਭਰੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਰਦਾਨਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ - ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਾਰਵਤੀ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਮੁੱਖ ਦੇਵੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਅਵਤਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਕਬੀਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਜੀ (ਸਤਿਪੁਰਖ)ਦੇ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]"ਹਰਿ (ਹਰਿ)" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸਾਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ'।ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਜਿਸ ਦੀ ਹਰ ਕੋਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਹਰਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਿਆ ਹੈ।ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਭਗਤ ਬਾਲੇ ਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਭਾਈ ਵਰਗੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ, ਜੈਗੁਰੂਦੇਵ ਦੇ। ਮਥੁਰਾ, ਨਾਸਟਰਡਮੁਸ, ਨਿਊਜਰਸੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਲੇਡੀ ਫਲੋਰੈਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋ.ਚਿਰੋ, ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਜੋਤਸ਼ੀ ਬੋਰਿਸਕਾ ਸਿਲਵਿਗਰ, ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਡਾ: ਜ਼ੁਲਵਰੋਨ, ਅਮਰੀਕੀ ਚਾਰਲਸ ਕਲਾਰਕ, ਹਾਲੈਂਡ ਦੇ ਮਿਸਟਰ ਜੇਰਾਰਡ ਕਰਿਸ, ਅਮਰੀਕੀ ਭਵਿੱਖਵਾਦੀ ਐਂਡਰਸਨ, ਡਾ.ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਜੀਨ ਡਿਕਸਨ, ਜੀ. ਵੇਜਲੈਟਿਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੋ, ਇੱਕ "ਮਹਾਪੁਰਸ਼" (ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖ) ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਏਗਾ। ਕਬੀਰ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਲਯੁਗ ਦੇ 5505 ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਉਤਰਾਂਗਾ। ਉਹ ਜਗਤਗੁਰੂ ਤੱਤਦਰਸ਼ੀ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ "ਹਰੀ", "ਮਹਾਪੁਰੁਸ਼", "ਮਹਾਪੁਰਸ਼", ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਬੀਰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਈਵ ਰੇਅਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਘਰ, ਸਤਲੋਕ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਆਏ ਹਨ। ਹੋਰ ਅਵਤਾਰ ਕੌਣ ਕੌਣ ਹੋਏ ਸਨ ਜਿਵੇਂ:
(1) ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਧਰਮਦਾਸ ਜੀ (2) ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਮਲੂਕਦਾਸ ਜੀ (3) ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ) (4) ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਦਾਦੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (5) ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਗਰੀਬਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਪਿੰਡ ਛੁੜਾਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ,ਝੱਜਰ (ਹਰਿਆਣਾ) ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ (6) ਪਿੰਡ ਖੇਖੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਘੀਸਾ ਦਾਸ ਸਾਹਬ ਜੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੇਰਠ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਉਪਰੋਕਤ ਅਵਤਾਰ ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ (ਸੱਚ ਪੁਰਸ਼) ਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਅਧਰਮ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਰਾਈ ਨਹੀਂ ਫੈਲੀ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਧਰਮ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਤ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਧਰਮ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਤਿਪੁਰਸ਼ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਅਵਤਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਸੱਚੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਫਲਸਫੇ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਤ, ਉਪਰੋਕਤ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਸੀ, ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉਹੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਉਹੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਸਲ ਗਿਆਨ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਾਰਚ 1997 ਫੱਗਣ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸ਼ੁਕਲ
ਦਿਨ ਦੇ ਦਸ ਵਜੇ ਜੀਵਤ ਮਹਾਤਮਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਤਿਲੋਕ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸਤਨਾਮ-ਸਾਰਨਾਮ ਦਾ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਨਿਹਾਲ ਹੋ ਗਏ। ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਵੀ ਪਰਮ ਪ੍ਰਭੂ (ਪਰਮ ਅੱਖਰ ਬ੍ਰਹਮ) ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਵਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਜੋ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਅਧਰਮ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣਗੇ। ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਵੀ ਹੰਕਾਰੀ, ਧਰਮੀ ਅਤੇ ਰੱਬ ਤੋਂ ਡਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ। ਲੋਕ ਸੇਵਕ ਬਣ ਕੇ ਨਿਰਪੱਖ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਮੁੜ ਸਤਯੁਗ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਉਹ ਅਵਤਾਰ ਸੰਤ ਰਾਮਪਾਲ ਦਾਸ ਜੀ ਹਨ। ਹੁਣ ਘਰ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਕਰ ਕੇ ਭੀ ਆਤਮਾ ਨੇਕੀ ਦੀ ਭਾਗੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਗੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਤਮ-ਕਲਿਆਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋਗੇ। ਕਲਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਸਤਯੁਗ ਵਰਗਾ ਸਮਾਂ ਆਵੇਗਾ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ James Lochtefeld (2002), "Avatar" in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M, Rosen Publishing, ISBN 0-8239-2287-1, pages 72–73
- ↑ Geoffrey Parrinder (1997). Avatar and Incarnation: The Divine in Human Form in the World's Religions. Oneworld. pp. 19–20. ISBN 978-1-85168-130-3.