ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤ
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਭਾਰਤ -ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਸੰਗੀਤਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰੀ ਜੰਮੂ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ[1] ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੰਮੂ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ।
ਕਸ਼ਮੀਰ
[ਸੋਧੋ]ਚੱਕਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਚੱਕਰੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਵਜਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਚੱਕਰੀ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਗੀਤ ਰੂਪ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ, ਰੁਬਾਬ, ਸਾਰੰਗੀ, ਨੌਟ, ਗੇਗਰ, ਤੁੰਬਕਨਰ ਅਤੇ ਚਿਮਟਾ ਵਰਗੇ ਸਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2] ਚੱਕਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਸਫ-ਜ਼ੁਲੈਖਾ, ਲੈਲਾ-ਮਜਨੂ, ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਚੱਕਰੀ ਦਾ ਅੰਤ ਰਊਫ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਊਫ ਇੱਕ ਨਾਚ ਰੂਪ ਹੈ ਪਰ ਚੱਕਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਤ ਵਾਲੇ ਨੋਟ ਜੋ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਨੋਟਾਂ 'ਤੇ ਖੇਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਰਊਫ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਇਹ ਵਿਆਹਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੇਨਾ ਨਾਈਟ (ਮਾਏਂਜ਼ੀ ਰਾਤ) ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਹੇਂਜ਼ਾ
[ਸੋਧੋ]ਹੇਂਜ਼ਾ ਗਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਰੂਪ ਹੈ।[4]
ਰੂਫ ਜਾਂ ਵਾਨਵੁਨ
[ਸੋਧੋ]ਰੌਫ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[5]
.jpg)
ਲਦੀਸ਼ਾਹ
[ਸੋਧੋ]ਲਦੀਸ਼ਾਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੰਗੀਤ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਲਾਡੀਸ਼ਾਹ ਗਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਗਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹਾਸੋਹੀਣੇ ਹਨ। ਗਾਇਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਢੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੀਤ ਉਸ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੋਣ, ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੀ ਰਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੀਤ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਈ ਵਾਰ ਗਾਣੇ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹਾ ਔਖਾ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੋਰੰਜਕ ਹਨ।[6][7][8]
ਸੂਫੀਆਨਾ ਕਲਾਮ (ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਕਲਾਸੀਕਲ)
[ਸੋਧੋ]ਸੂਫੀਆਨਾ ਕਲਾਮ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਰਾਗਾਂ (ਮਕਮ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਾਜ਼, ਸੇਤਾਰ, ਅਤੇ ਡੋਕਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਤੂਰ ਨਾਮਕ ਸੌ-ਤਾਰ ਵਾਲੇ ਸਾਜ਼ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਚ ਸੂਫ਼ੀਆਨਾਂ ਕਲਮ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਾਚ ਹਾਫਿਜ਼ ਨਗਮਾ ਹੈ।[3]
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ
[ਸੋਧੋ]ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਾਲਹਣ ਦੁਆਰਾ ਨੀਲਮਤਾਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਰਾਜਤਰੰਗਿਨੀ ਵਰਗੇ ਪੁਰਾਣੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਅਭਿਨਵਗੁਪਤ (ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ) ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਟਯਸ਼ਤਰ ਉੱਤੇ ਅਭਿਨਵਭਾਰਤੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਟਿੱਪਣੀ ਲਿਖੀ ਸੀ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਾਜ਼ ਸੰਤੂਰ (ਸ਼ਤ-ਤੰਤਰੀ-ਵੀਣਾ) ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਵੀ ਸ਼ਾਰਦਾ (ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੀ ਦੇਵੀ) ਦੁਆਰਾ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਤੂਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਤੋਂ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਦੇ ਭਜਨ ਸੋਪੋਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜੰਮੂ ਖੇਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡੋਗਰੀ ਭਾਸ਼ਾ,[9][10][11][12][13] ਗੁਜਰੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਪਹਾੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਡੋਗਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਭਾਖ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[14]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Common Cultural Links Between Kashmir & Central Asia". Kashmir Observer. Archived from the original on 2010-11-24.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000014-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 3.0 3.1 Mohammad Saleem Mir (Salsoftin Networks) (23 January 2017). "Kashmir Music Download, Free Kashmir Music, Kashmir mp3 Songs, Kashmiri Songs Free Download, Download Mobile Ringtones, Singtones in kashmir, Latest Kashmir Music Download, Kashmir Songs, Santoor, Chakri, Sufiana".
- ↑ P.N. Pushp, Henzae: A Folk Genre Viewed Afresh
- ↑ "Folk Dances of Kashmir". Archived from the original on 13 May 2012.
- ↑ "Famous Kashmiri Music And Dance of Jammu And Kashmir". Archived from the original on 2020-02-26. Retrieved 2023-02-01.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Music Instruments, Jammu Kashmir, NZCC". Archived from the original on 21 February 2001. Retrieved 2009-05-30.
- ↑ "The Traditional Music of Kashmir by Dr. Sunita Dhar".
- ↑ Limited, InLinks Communication Private. "The profound richness and vitality of Dogra culture". Jammu Links News. Retrieved 2020-07-22.
{{cite web}}:|last=has generic name (help) - ↑ Sengupta, Trisha (2020-05-08). "Kadun Jaana Tu Coroneyaa: Siblings sing in Dogri on coronavirus, people love it". Hindustan Times. Retrieved 2020-07-22.
- ↑ "Remembering a stalwart of Dogri". Daily Excelsior. 2020-07-11. Retrieved 2020-07-22.
- ↑ Tagat, Anurag (2020-07-17). "Lockdown music videos go mobile". The Hindu. Retrieved 2020-07-22.
- ↑ "Jammu Origin Artist Bhau Brings a Refreshing Twist to Dogri on 'Kelli?' -". Rolling Stone. 2020-05-18. Retrieved 2020-07-22.
- ↑ "DSS celebrates 'Dogri Manyata Diwas'". Daily Excelsior. 2020-07-11. Retrieved 2020-07-22.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.