ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕਧਾਰਾ
_and_his_legendary_illicit_love.jpg)
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਤੋਂ ਮਿਥਿਹਾਸ, ਕਵਿਤਾ, ਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਕਠਪੁਤਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1]
ਮੂਲ[ਸੋਧੋ]
ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਰਾਨੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾਈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਮੀਰ ਲੋਕਧਾਰਾ, ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਆਰ, ਯੁੱਧ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਲੌਕਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਝੁਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਦੱਖਣੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਵਿਦਰੋਹ ਅਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਜਾਦੂਈ/ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੇ ਅਲੌਕਿਕ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਵਸ (ਦੈਂਤ) ਅਤੇ ਪਿਚਲ ਪਰੀ (ਪਰੀਆਂ)।[2]
ਕਿਸਮਾਂ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੀ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੰਧ ਕੋਲ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਵਟਾਯੋ ਫਕੀਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਮੋਰੀਰੋ ਦੀ ਕਥਾ, ਡੋਡੋ ਚੈਨੇਸਰ ਦੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਨਾਇਕ ਮਾਰੂਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਗਰੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨਕ ਰੰਗ ਜਾਂ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਸਮੱਗਰੀ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ। ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਪੁੰਹੂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਸਿੰਧੀ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਅਤੇ ਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਸਿੰਧ ਦੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਮਾਰੂਈ ਅਤੇ ਸੁਹੂਨੀ ਮੇਹਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3] ਸਿੰਧੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਦੇ ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਗਾਈਆਂ।
ਬਲੋਚ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਬਲੋਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।[4] ਅਜਿਹੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਬਲੋਚੀ ਜਾਂ ਬਰਾਹੁਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ਪਿਆਰ, ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੀਆਂ ਹਨ।[5] ਬਲੋਚ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਲੋਚ ਕਬਾਇਲੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ( ਤਮੰਦਰ ) ਨੂੰ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਗਾਣਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਤਮੰਦਰ ਜੋ ਅਹੋਟ (ਸੁਰੱਖਿਆ) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੋਸ਼ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਚਿਤਰਾਲੀ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਚਿਤਰਾਲੀ ਲੋਕਧਾਰਾ (ਖੋਵਰ : کهووار لوک) ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ ਦੇ ਚਿਤਰਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭੂਤਾਂ ਅਤੇ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੇ ਅਲੌਕਿਕ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਠੰਡੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਰੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[6]
ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਹੈ[7] ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਵਤਾਂ, ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਵਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[8] ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸਮਾਜ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[9]
ਪਸ਼ਤੂਨ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਪਸ਼ਤੂਨ ਲੋਕਧਾਰਾ ( ਪਸ਼ਤੋ : پښتون لوک) ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ( Punjabi: پنجابی قصه ) ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮੌਖਿਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਰਬੀ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਇਰਾਨ ਤੋਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਮੇਲ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ।[10] ਜਿੱਥੇ ਕਿੱਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ, ਬਹਾਦਰੀ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਅਖੰਡਤਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੂਰਵ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਇਸਦੀ ਹਸਤੀ ਹੈ।[10] ਕਿੱਸਾ ਇੱਕ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਥਾ ਜਾਂ ਲੋਕ ਕਥਾ ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿੱਸੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਿਆਰ, ਜਨੂੰਨ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਦੋਸਤੀ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਕੌਲ (ਮੌਖਿਕ ਸਮਝੌਤਾ ਜਾਂ ਵਾਅਦਾ) ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਤੱਤਾਂ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਡਿਲੀਵਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਅਮੀਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਜਾਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਲੰਘੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੌਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਜੋਂ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਜਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਜੋਂ ਸੰਗੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ
- ਕਲਸ਼ ਧਰਮ
- ਲੈਲਾ ਅਤੇ ਮਜਨੂੰ
- ਲੀਲਾ ਚਨੇਸਰ
- ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ
- ਮੋਮਲ ਰਾਣੋ
- ਨੂਰੀ ਜਮ ਤਮਾਚੀ
- ਪ੍ਰਿੰਸ ਸੈਫੁਲ ਮਲੂਕ ਅਤੇ ਬਦਰੀ ਜਮਾਲਾ
- ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸੇ
- ਸੱਸੀ ਪੁੰਨ
- ਸ਼ਾਹ ਜੋ ਰਿਸਾਲੋ
- ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ
- ਯੂਸਫ਼ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲੈਖਾ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ MAMcIntosh (2018-11-24). "An Overview of Pakistani Folklore". Brewminate (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-05-09.
- ↑ "Folklore from Pakistan". Reth & Reghistan (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-05-09.
- ↑ Kalyan Adwani, ed. Shah Jo Risalo. Jamshoro: Sindhi Adabi Board, 2002.
- ↑ "Remembering the tragedy and legend of Hani and Sheh Mureed". Daily Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2019-03-08. Retrieved 2020-05-09.
- ↑ "Baloch literature is the repository of love and romanticism". The Nation (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2017-05-26. Retrieved 2020-05-09.
- ↑ Khan (2019-10-18). "Monsters and spirits of Khowar folklore". ChitralToday (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2020-05-09.
- ↑ Krishna, Gopi (1967). Kundalini: The Evolutionary Energy in Man. Boston: Shambhala.
- ↑ Beigh, Umer (2017-09-26). "Seven fascinating legends of Kashmir | Free Press Kashmir". freepresskashmir.news (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2022-05-09.
- ↑ "Kashmir: A folklore that fascinates". Greater Kashmir (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2015-03-13. Retrieved 2020-05-09.
- ↑ 10.0 10.1 Mir, Farina. "Representations of Piety and Community in Late-nineteenth-century Punjabi Qisse". Columbia University. Retrieved 2008-07-04.