ਵੰਝਲੀ
 | |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਮੁਰਲੀ, ਬੰਸੀ, ਵੰਝਲੀ |
|---|---|
| ਵਰਗੀਕਰਨ | |
| Playing range | |
| 2.5 ਅਕਟੇਵ (ਛੇ-ਮੋਰੀ), 3 ਅਕਟੇਵ (ਸੱਤ-ਮੋਰੀ) | |
| ਸੰਗੀਤਕਾਰ | |
| ਪੰਨਾਲਾਲ ਘੋਸ਼, ਹਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ | |
ਵੰਝਲੀ ਜਾਂ ਬੰਸਰੀ[1] ਇੱਕ ਹਵਾ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਸਾਜ਼ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਂਸ ਦੇ ਇੱਕ ਇਕੱਲੇ ਖੋਖਲੇ ਕਾਨੇ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬਾਂਸੁਰੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਾਂਸੁਰੀ ਵਾਦਕ ਦੁਆਰਾ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਸੱਜੇ ਵੱਲ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੀ, ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਅਤੇ ਰਿੰਗ ਉਂਗਲਾਂ ਬਾਹਰੀ ਫਿੰਗਰਹੋਲ ਨੂੰ ਢੱਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਉਹੀ ਉਂਗਲਾਂ ਬਾਕੀ ਨੂੰ ਢੰਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਂਸੁਰੀ ਨੂੰ ਅੰਗੂਠੇ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਵਾ ਦਾ ਛੇਕ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਵਾ ਇਸ ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀ ਨਾਲ ਹਵਾ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਅੱਖਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸੱਤ-ਛੇਦਾਂ ਵਾਲੀ ਬਾਂਸੁਰੀ ਲਈ, ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ (ਪਿੰਕੀ) ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹੋਰ ਹਵਾ-ਰੀਡ਼ ਵਾਲੇ ਹਵਾ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬਾਂਸੁਰੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਵਾ ਦੇ ਕਾਲਮ ਦੀ ਗੂੰਜ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਲਮ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਛੇਕ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡ ਕੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਧਾ-ਛੇਦ ਅੱਧਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫਲੈਟ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਸੁਰ ਖੇਡਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 'ਸਾ' (ਭਾਰਤੀ ਸਰਗਮ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ, ਜਾਂ ਓਕਟੇਵ ਨੋਟ ਉੱਤੇ ਬਰਾਬਰ 'ਡੂ' ਫੁਆਉਣ ਵਾਲੇ-ਹੋਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਹੋਲ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਓਕਟੇਵਜ਼ ਕਿਸੇ ਦੇ ਐਂਬੂਚਰ ਵਿੱਚ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਕੇ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਜਾਂ ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਪੈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਂਸੁਰੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਟੈਪ ਦੇ ਛੇਕ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਢੱਕਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਬੰਸਰੀ 'ਤੇ ਡਾਇਟੋਨਿਕ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਵਜਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ,ਬੰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਾ ਜਾਂ ਟੌਨਿਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਛੇਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ C ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕ ਉਂਗਲੀ ਸੰਕੇਤ ਬਣਾ ਕੇ ਸ਼ੀਟ ਸੰਗੀਤ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨੋਟਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੰਸਰੀਵਾਦਕ ਸਾਹ ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ, ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ, ਅਤੇ ਹੌਲੀ, ਤੇਜ਼ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਛੇਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ/ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਰਾਗ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਹਿਲੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਟੋਨਲ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ, ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਗਲਿਸੈਂਡੋ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।.[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਰਨਣ
[ਸੋਧੋ]ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਵੀ ਬੰਸਰੀ ਬਜਾਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਵੀ ਵੰਝਲੀ ਬਜਾਈ ਸੀ। ਰੋਮ ਜੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨੀਰੁ ਬੰਸਰੀ ਬਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "the Legacy of Pandit Pannalal Ghosh". David Philipson, CalArts School of Music. Archived from the original on 2007-06-30. Retrieved 2007-06-26.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help)
