ਕਾਲਾ ਮਾਂਬਾ
ਕਾਲਾ ਮਾਂਬਾ ਜਾਂ ਬਲੈਕ ਮਾਂਬਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Black Mamba; ਡੈਂਡਰੋਆਸਪਿਸ ਪੋਲੀਲੀਪੀਸ) ਬਹੁਤ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਐਲਾਪਿਡੇ ਉਪ-ਸਹਾਰਨ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਐਲਬਰਟ ਗੰਥਰ ਦੁਆਰਾ 1864 ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਰਾਜਾ ਕੋਬਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਸੱਪ ਹੈ; ਪਰਿਪੱਕ ਨਮੂਨੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 2 m (6 ft 7 in) ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 3 m (9 ft 10 in) ਤੱਕ ਵਧਦੇ ਹਨ। 4.3 to 4.5 m (14 ft 1 in to 14 ft 9 in) ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵੀ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਸਲੇਟੀ ਤੋਂ ਗੂੜ੍ਹੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਬਾਲਗ ਕਾਲੇ ਮਾਂਬਾ ਬਾਲਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹਲਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਧਰਤੀਵੀ (ਜ਼ਮੀਨੀ-ਜੀਵਿਤ) ਅਤੇ ਅਰਬੋਰੀਅਲ (ਰੁੱਖ-ਜੀਵਿਤ) ਹਨ; ਇਹ ਸਵਾਨਨਾਹ, ਵੁੱਡਲੈਂਡ, ਪਥਰੀਲੇ ਢਲਾਣਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਣੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਥਣਧਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਢੁੱਕਵੀਂ ਸਤਹ ਉੱਪਰ, ਇਹ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ਲਈ 16 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ (10 ਮੀਲ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟੇ) ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਦੌੜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਗ ਕਾਲੇ ਮਾਂਬਾ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ, ਕਾਲਾ ਮੈੰਬਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਗਿੱਲੇ-ਕਾਲੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ ਦੀ ਤੰਗ ਗਲ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਫੁਕਾਰੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਮਾਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੜੀਵਾਰ ਅਗਲੇਰੇ ਚੱਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਊਰੋੋਟੌਕਸਿਨ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਐਂਟੀਿਵੀਨੋਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹਮਲਾਵਰ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦੀ ਸਾਖ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕਾਲਾ ਮੈਮਬਾ ਕੇਵਲ ਤਾਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਇਸਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਅਨ ਫਾਰ ਕੰਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਨੇਚਰ (ਆਈ.ਯੂ.ਸੀ.ਐੱਨ.) ਦੀ ਧਮਕੀ ਭਰੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਲਾਲ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਚਿੰਤਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਵੇਰਵਾ
[ਸੋਧੋ]
ਕਾਲਾ ਮੈੰਬਾ ਇੱਕ ਲੰਬਾ, ਪਤਲਾ, ਸਿਲੰਡਰ ਵਾਲਾ ਸੱਪ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਤਾਬੂਤ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵਾਲਾ ਸਿਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਅੱਖ ਦਾ ਆਕਾਰ ਮੱਧਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[1][2] ਬਾਲਗ ਸੱਪ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 2 ਤੋਂ 3 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (6 ਫੁੱਟ 7 ਇੰਚ ਤੋਂ 9 ਫੁੱਟ 10 ਇੰਚ) ਪਰ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 4.3 ਤੋਂ 4.5 ਮੀ (14 ਫੁੱਟ 1 ਇੰਚ ਤੋਂ 14 ਫੁੱਟ 9 ਇੰਚ) ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[3] ਇਹ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਰਾਜਾ ਕੋਬਰਾ ਦੁਆਰਾ ਲੰਬਾਈ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਗਈ। ਕਾਲਾ ਮੈੰਬਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟ੍ਰੋਗਲਾਈਫਸ (ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲਾ) ਸੱਪ ਹੈ, ਲੰਬਾਈ ਵਿੱਚ 6.5 ਮੀਟਰ (0.26 ਇੰਚ) ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਫੈਨਸ ਨਾਲ, ਮੈਕਸੀਲਾ ਦੇ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਸਥਿਤ, ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੀ ਪੂਛ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਪਤਲੀ ਹੈ, ਕੜਕਦੀ ਕਸ਼ਮ ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ 17-25% ਬਣਦਾ ਹੈ। ਕਾਲੇ ਮੈਮਬਾਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਪੁੰਜ ਲਗਭਗ 1.6 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (3.5 ਪੌਂਡ) ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੱਤ ਕਾਲੇ ਮੈਮਬਾਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਔਸਤਨ ਭਾਰ 1.03 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (2.3 ਪੌਂਡ) ਪਾਇਆ, 1.01 ਮੀਲ (3 ਫੁੱਟ 4 ਇੰਚ) ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਈ 520 g (1.15 lb) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ 2.4 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (5.3 lb) ਤੱਕ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲਈ 2.57 ਮਿਲੀਅਨ (8 ਫੁੱਟ 5 ਇੰਚ) ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[4][5][6]
ਨਮੂਨੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੈਤੂਨ, ਪੀਲਾ-ਭੂਰਾ, ਖਾਕੀ ਅਤੇ ਗਨੋਮਟਲ ਸਮੇਤ ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੇ ਕਾਲੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਚਮਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਛ ਮਾਂਬੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਪਿੱਛਲੇ ਪਾਸੇ ਹਨੇਰਾ ਧੱਬਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਕਰਣ ਕਰਾਸਬੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਕਾਲੇ ਮੈਮਬਾਜ਼ ਚਿੱਟੇ ਚਿੱਟੇ ਅੰਡਰਬੇਲਿਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਰੰਗ ਗੂੜੇ ਨੀਲੇ-ਸਲੇਟੀ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਂਬਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਭੂਰੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਸ਼ੇਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹਨ; ਪੁਤਲਾ ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ-ਚਿੱਟੇ ਜਾਂ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਬਾਲਗ ਸੱਪ ਬਾਲਗ ਨਾਲੋਂ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਲੇਟੀ ਜਾਂ ਜੈਤੂਨ ਦੇ ਹਰੇ ਅਤੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਧਦੀ ਹੈ।[1][3][4]
ਵੰਡ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼
[ਸੋਧੋ]_juvenile_(under_2m...)_on_top_of_a_tree_..._(30397328144).jpg)
ਕਾਲਾ ਮਾਂਬਾ, ਉਪ-ਸਹਾਰਨ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਵਸਦਾ ਹੈ ; ਇਸ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਬੁਰਕੀਨਾ ਫਾਸੋ, ਕੈਮਰੂਨ, ਕੇਂਦਰੀ ਅਫਰੀਕੀ ਗਣਰਾਜ, ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਰੀਪਬਲਿਕ ਆਫ ਕਾਂਗੋ, ਦੱਖਣੀ ਸੁਡਾਨ, ਇਥੋਪੀਆ, ਏਰੀਟਰੀਆ, ਸੋਮਾਲੀਆ, ਕੀਨੀਆ, ਯੂਗਾਂਡਾ, ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ, ਬੁਰੂੰਡੀ, ਰਵਾਂਡਾ, ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ, ਸਵਾਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਮਾਲਾਵੀ, ਜ਼ੈਂਬੀਆ, ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ, ਬੋਤਸਵਾਨਾ, ਦੱਖਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਫਰੀਕਾ, ਨਾਮੀਬੀਆ ਅਤੇ ਅੰਗੋਲਾ ਹਨ।[4][7] ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਮਾਂਬੇ ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹੈ। 1954 ਵਿਚ, ਕਾਲੇ ਮਾਂਬਾ ਸੇਨੇਗਲ ਦੇ ਡਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਨਿਰੀਖਣ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰੀਖਣ ਜਿਸ ਨੇ 1956 ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ, ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੱਪ ਦੀ ਵੰਡ ਨਿਰਵਿਘਨ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 Spawls, Stephen; Howell, Kim; Drewes, Robert; Ashe, James (2017). A Field Guide to the Reptiles of East Africa (2nd ed.). Bloomsbury. pp. 1201–1202. ISBN 978-1-4729-3561-8.
- ↑ Marais, Johan (2004). A complete guide to the snakes of southern Africa (New ed.). Struik. pp. 95–97. ISBN 978-1-86872-932-6.
- ↑ 3.0 3.1 Haagner, G. V.; Morgan, D. R. (1993). "The maintenance and propagation of the Black mamba Dendroaspis polylepis at the Manyeleti Reptile Centre, Eastern Transvaal". International Zoo Yearbook. 32 (1): 191–196. doi:10.1111/j.1748-1090.1993.tb03534.x.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 FitzSimons, Vivian F. M. (1970). A Field Guide to the Snakes of Southern Africa (Second ed.). HarperCollins. pp. 167–169. ISBN 978-0-00-212146-0.
- ↑ Mattison, Chris (1987). Snakes of the World. Facts on File, Inc. pp. 84, 120. ISBN 978-0-8160-1082-0.
- ↑ "Black mamba". National Geographic. 10 September 2010. Retrieved 3 December 2010.
- ↑ Håkansson, Thomas; Madsen, Thomas (1983). "On the Distribution of the Black Mamba (Dendroaspis polylepis) in West Africa". Journal of Herpetology. 17 (2): 186–189. doi:10.2307/1563464. JSTOR 1563464.