ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਜੰਤਰੀ (پنجابی جنتری) ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚੰਦਰਮਾ-ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਹੈ, ਪਰ ਧਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬਿਕਰਮੀ (ਵਿਕਰਮੀ) ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਨਾਲ ਅਰਬੀ ਹਿਜਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।[1] ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਹੱਰਮ ਜੋ ਦੋ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸਾਲ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਫਿਰ 10 ਹਾੜ/18 ਜੇਠ ਨੂੰ।[2][3] ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ (ਖੇਤੀਬਾੜੀ) ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।[4][note 1]
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਪੂਰਨਿਮਾਂਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਅੰਤਮ ਪਲ ਤੋਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਨੇਰੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ।[6][7] ਚੇਤ ਨੂੰ ਚੰਦਰ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹੀਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[8] ਚੰਦਰ ਸਾਲ ਚੇਤ ਸੁਦੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਚੇਤ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ।[9] ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਚੈਤਰ ਦੇ ਪੂਰਨਿਮਾਂਤ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਧ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜਾ ਅੱਧ ਨਵੇਂ ਚੰਦਰ ਸਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ।[7]
ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲੀ ਵੈਸਾਖ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[10] ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਲਈ, ਉੜੀਸਾ ਨਿਯਮ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਮਹੀਨੇ ਦਾ 1 ਦਿਨ ਮਾਸਿਕ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਦੇ ਸੰਕਰਮਣ ਦੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗਰਾਂਦ।[11][12]
ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਜੀਵੰਤ ਟੇਪਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਚੰਦਰ ਚੱਕਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ, ਇਹ ਕੈਲੰਡਰ ਅਣਗਿਣਤ ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੁਣਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਅਮੀਰ ਮੋਜ਼ੇਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।[13]
ਪੰਜਾਬੀ ਮਹੀਨੇ (ਸੂਰਜੀ)
[ਸੋਧੋ]
| ਲੜੀ ਅੰਕ |
ਗੁਰਮੁਖੀ |
ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ |
ਪੱਛਮੀ ਮਹੀਨਾ
|
| ੧ |
ਵਸਾਖ |
وساکھ |
ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ – ਮੱਧ ਮਈ
|
| ੨ |
ਜੇਠ |
جیٹھ |
ਮੱਧ ਮਈ – ਮੱਧ ਜੂਨ
|
| ੩ |
ਹਾੜ੍ਹ |
ہاڑھ |
ਮੱਧ ਜੂਨ – ਮੱਧ ਜੁਲਾਈ
|
| ੪ |
ਸਾਓਣ |
ساؤن |
ਮੱਧ ਜੁਲਾਈ – ਮੱਧ ਅਗਸਤ
|
| ੫ |
ਭਾਦੋਂ |
بھادوں |
ਮੱਧ ਅਗਸਤ – ਮੱਧ ਸਤੰਬਰ
|
| ੬ |
ਅੱਸੂ |
اسو |
ਮੱਧ ਸਤੰਬਰ – ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ
|
| ੭ |
ਕੱਤਕ |
کتک |
ਮੱਧ ਅਕਤੂਬਰ – ਮੱਧ ਨਵੰਬਰ
|
| ੮ |
ਮੱਘਰ |
مگھر |
ਮੱਧ ਨਵੰਬਰ – ਮੱਧ ਦਸੰਬਰ
|
| ੯ |
ਪੋਹ |
پوہ |
ਮੱਧ ਦਸੰਬਰ – ਮੱਧ ਜਨਵਰੀ
|
| ੧੦ |
ਮਾਘ |
ماگھ |
ਮੱਧ ਜਨਵਰੀ – ਮੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ
|
| ੧੧ |
ਫੱਗਣ |
پھگن |
ਮੱਧ ਫ਼ਰਵਰੀ – ਮੱਧ ਮਾਰਚ
|
| ੧੨ |
ਚੇਤ |
چیت |
ਮੱਧ ਮਾਰਚ – ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ
|
ਪੰਜਾਬੀ ਮਹੀਨੇ (ਚੰਦਰ)
[ਸੋਧੋ]ਸੰਨ 1989/1990 ਦੇ ਚੰਦਰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ:[14]
| ਲੜੀ ਅੰਕ
|
ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਨਾਂਅ
|
ਮਿਤੀ
|
ਰੁੱਤ (ਸਰਕਾਰੀ)[15]
|
ਰੁੱਤ (ਪੰਜਾਬੀ)
|
ਪੂਰਾ ਚੰਨ
|
ਨਵਾਂ ਚੰਨ
|
| 1.
|
ਚੇਤ
|
17 ਮਾਰਚ 1
|
ਵਸੰਤ ਰੁੱਤ
|
ਬਸੰਤ
|
15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014
|
30 ਮਾਰਚ 2014
|
| 2.
|
ਵਸਾਖ
|
16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014
|
ਵਸੰਤ ਰੁੱਤ
|
ਬਸੰਤ
|
14 ਮਈ 2014
|
29 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014
|
| 3.
|
ਜੇਠ
|
15 ਮਈ 2014
|
ਗ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਰੁੱਤ
|
ਰੋਹੀ
|
13 ਜੂਨ 2014
|
28 ਮਈ 2014
|
| 4.
|
ਹਾੜ੍ਹ
|
14 ਜੂਨ 2014
|
ਗ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਰੁੱਤ
|
ਰੋਹੀ
|
12 ਜੁਲਾਈ 2014
|
27 ਜੂਨ 2014
|
| 5.
|
ਸਾਓਣ
|
13 ਜੁਲਾਈ 2014
|
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ
|
ਬਰਸਾਤ
|
10 ਅਗਸਤ 2014
|
26 ਜੁਲਾਈ 2014
|
| 6.
|
ਭਾਦੋਂ
|
11 ਅਗਸਤ 2014
|
ਵਰਖਾ ਰੁੱਤ
|
ਬਰਸਾਤ
|
8 ਸਤੰਬਰ 2014
|
25 ਅਗਸਤ 2014
|
| 7.
|
ਅੱਸੂ
|
10 ਸਤੰਬਰ 2014
|
ਸ਼ਰਦ ਰੁੱਤ
|
ਪੱਤਝੜ੍ਹ
|
8 ਅਕਤੂਬਰ 2014
|
23 ਸਤੰਬਰ 2014
|
| 8.
|
ਕੱਤਕ
|
9 ਅਕਤੂਬਰ 2014
|
ਸ਼ਰਦ ਰੁੱਤ
|
ਪੱਤਝੜ੍ਹ
|
6 ਨਵੰਬਰ 2014
|
23 ਅਕਤੂਬਰ 2014
|
| 9.
|
ਮੱਘਰ
|
7 ਨਵੰਬਰ 2014
|
ਹੇਮੰਤ ਰੁੱਤ
|
ਸਿਆਲ
|
6 ਦਸੰਬਰ 2014
|
22 ਨਵੰਬਰ 2014
|
| 10.
|
ਪੋਹ
|
7 ਦਸੰਬਰ 2014
|
ਹੇਮੰਤ ਰੁੱਤ
|
ਸਿਆਲ
|
4 ਜਨਵਰੀ 2015
|
21 ਦਿਸੰਬਰ 2014
|
| 11.
|
ਮਾਘ
|
6 ਜਨਵਰੀ 2015
|
ਸ਼ਿਸ਼ੀਰ ਰੁੱਤ
|
ਸਿਆਲ
|
3 ਫ਼ਰਵਰੀ 2015
|
20 ਜਨਵਰੀ 2015
|
| 12.
|
ਫੱਗਣ
|
4 ਫਰਵਰੀ 2015
|
ਸ਼ਿਸ਼ੀਰ ਰੁੱਤ
|
ਸਿਆਲ
|
5 ਮਾਰਚ 2015
|
18 ਫ਼ਰਵਰੀ 2015
|
| ਤਿਓਹਾਰ
|
ਮਹੀਨਾ
|
ਸੂਰਜੀ ਜਾ ਚੰਦਰੀ ਮਹੀਨਾ
|
ਮਿਤੀ
|
| ਮਾਘੀ
|
ਮਾਘ
|
ਸੂਰਜੀ
|
1 ਮਾਘ
|
| ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਿਨ
|
ਫੱਗਣ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਫੱਗਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਚੰਨ
|
| ਹੋਲੀ
|
ਚੇਤ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਚੇਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਫੱਗਣ ਦੇ ਪੂਰੇ ਚੰਨ ਪਿੱਛੋਂ
|
| ਰੱਖੜੀ
|
ਸਾਓਣ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਸਾਓਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਚੰਨ
|
| ਵਿਸਾਖੀ
|
ਵਿਸਾਖ
|
ਸੂਰਜੀ
|
ਵਿਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ
|
| ਲੋਹੜੀ
|
ਪੋਹ
|
ਸੂਰਜੀ
|
ਪੋਹ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਦਿਨ
|
| ਤੀਆਂ
|
ਸਾਓਣ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਸਾਓਣ ਮਹੀਨਾ
|
| ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ
|
ਮਾਘ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਨਵੇਂ ਚੰਨ ਤੋਂ ਪੰਜਵਾਂ ਦਿਨ
|
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਧਰਮ: ਤਿਉਹਾਰ
[ਸੋਧੋ]
| ਤਿਉਹਾਰ
|
ਮਹੀਨਾ
|
ਸੂਰਜੀ ਜਾ ਚੰਦਰੀ ਮਹੀਨਾ
|
ਮਿਤੀ
|
| ਗੁੱਗਾ
|
ਭਾਦੋਂ
|
ਚੰਦਰੀ
|
9 ਭਾਦੋਂ
|
| ਸਾਂਝੀ
|
ਅੱਸੂ
|
ਚੰਦਰੀ
|
ਨਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ
|
| ਲੜੀ ਨੰਬਰ
|
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਦਿਨ[16]
|
ਪੱਛਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਵਾਰ
|
| 1.
|
ਸੋਮਵਾਰ
|
Monday
|
| 2.
|
ਮੰਗਲਵਾਰ
|
Tuesday
|
| 3.
|
ਬੁੱਧਵਾਰ
|
Wednesday
|
| 4.
|
ਵੀਰਵਾਰ
|
Thursday
|
| 5.
|
ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ
|
Friday
|
| 6.
|
ਸ਼ਨਿੱਚਰਵਾਰ
|
Saturday
|
| 7.
|
ਐਤਵਾਰ
|
Sunday
|
- ↑ The Punjabi periodicals published in Pakistan print Punjabi calendar figures.[5]
- ↑ Tej Bhatia (2013). Punjabi. Routledge. p. 210. ISBN 978-1-136-89460-2.
- ↑ Pakistan Pictorial, Volume 10 (1986) Pakistan Publications
- ↑ Jacobsen, Knut A. (ed) (2008) South Asian Religions on Display: Religious Processions in South Asia and in the Diaspora. Routledge [1]
- ↑ Mirzā, Shafqat Tanvīr (1992) Resistance Themes in Punjabi Literature. Sang-e-Meel Publications s [2]
- ↑ Organiser, Volume 46 (1994) Bharat Prakashan
- ↑ Krishnamurthi Ramasubramanian, M. S. Sriram (2011) Tantrasaṅgraha of Nīlakaṇṭha Somayājī. Springer Science & Business Media [3]
- ↑ 7.0 7.1 S. Balachandra Rao (2000) Indian Astronomy: An Introduction. Universities Press [4]
- ↑ Salvadori, Cynthia (1989) Through open doors: a view of Asian cultures in Kenya. Kenway Publications [5]
- ↑ Singh, Gursharan (1996) Page 262 Punjab history conference. Punjabi University [6]
- ↑ World Encyclopaedia of Interfaith Studies: World religions (2009) Jnanada Prakashan [7]
- ↑ Dilagīra, Harajindara Siṅgha (1997) The Sikh Reference Book. Sikh Educational Trust for Sikh University Centre, Denmark [8]
- ↑ Journal of Religious Studies, Volume 34 (2003) Punjabi University
- ↑ Web Desk (2023-04-30). "Desi Month Date Today in Pakistan 2023 | Desi Date & Punjabi Date | Punjabi Calendar August Updated". Life In Pakistan (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2023-08-28.
- ↑ Adarsh Mobile Applications LLP. "1989 Purnima Days, Pournami Days, Full Moon Days for San Francisco, California, United States".
- ↑ Faiths, Fairs and Festivals of India by C H Buck Rupa & CoISBN 81-7167-614-6
- ↑ Bhatia, Tej (1993) Punjabi. Routledge
|
|---|
|
| ਰਾਜਧਾਨੀ | | |
|---|
| ਇਲਾਕੇ | |
|---|
| ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ | |
|---|
| ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ | |
|---|
ਫਰਮਾ:Punjab, Pakistan
