ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ


ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ
ਛੋਟਾ ਨਾਮਆਪ
ਆਗੂਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ
(ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ)
ਪਾਰਟੀ ਬੁਲਾਰਾਸੌਰਭ ਭਾਰਦਵਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ[1]
ਰਾਜ ਸਭਾ ਲੀਡਰਸੰਜੈ ਸਿੰਘ
ਸੰਸਥਾਪਕਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ
ਸਥਾਪਨਾ26 ਨਵੰਬਰ 2012; 12 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ (2012-11-26)
ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ206, ਦੀਨ ਦਿਆਲ ਉਪਾਧਿਆਏ ਮਾਰਗ, ਆਈ.ਟੀ.ਓ., ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ-110002[2]
ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੰਗਛਾਤਰ ਯੁਵਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਮਿਤੀ[3]
ਨੌਜਵਾਨ ਵਿੰਗਆਪ ਯੂਥ ਵਿੰਗ[4]
ਔਰਤ ਵਿੰਗਆਪ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀ[5]
ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਿੰਗਸ਼ਮ੍ਰਿਕ ਵਿਕਾਸ ਸੰਗਠਨ[6][7][8][9]
ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ10.05 ਮਿਲੀਅਨ (2014)[10][ਅੱਪਡੇਟ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ]
ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਲੋਕਵਾਦ[11][12][13]
ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ[14]
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ[15][16][17]
ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਸਮਾਜਵਾਦ[18][19][20]
ਸਿਆਸੀ ਥਾਂਕੇਂਦਰ-ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ[21]
ਰੰਗ  ਨੀਲਾ
ਈਸੀਆਈ ਦਰਜੀਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀ[22]
ਗਠਜੋੜ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ
0 / 543
ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ
10 / 245
ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ
159 / 4,036
ਸੂਚੀ
62 / 70
(ਦਿੱਲੀ)
92 / 117
(ਪੰਜਾਬ)
2 / 40
(ਗੋਆ)
4 / 182
(ਗੁਜਰਾਤ)
ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਾਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
2 / 31
ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ

ਪਾਰਟੀ ਝੰਡਾ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
aamaadmiparty.org Edit this at Wikidata

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (abbr. ਆਪ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 26 ਨਵੰਬਰ 2012 ਨੂੰ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, 2011 ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਤਤਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।[25] 'ਆਪ' ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਗਵਰਨਿੰਗ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। 10 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਨੂੰ, ECI ਦੁਆਰਾ AAP ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[26] ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ ਝਾੜੂ ਹੈ।[27] ਪਾਰਟੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੱਠਜੋੜ I.N.D.I.A. ਅਲਾਇੰਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।[28][23]

ਪਾਰਟੀ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਅੰਨਾ ਹਜ਼ਾਰੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੋਣ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ 2011 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮੱਤਭੇਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜੋ 2011 ਤੋਂ ਜਨ ਲੋਕਪਾਲ ਬਿਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।[29] ਹਜ਼ਾਰੇ ਨੇ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕਸਾਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਟ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।[29] 3 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ, ਜਨ ਲੋਕਪਾਲ ਬਿੱਲ ਨੂੰ 'ਆਪ' ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ।[30][31]

2013 ਦੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਚੋਣਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, AAP ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ INC ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ।[32] ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਏ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 49 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਜਨ ਲੋਕਪਾਲ ਬਿੱਲ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ।[33][34] ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 2015 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, 'ਆਪ' ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ 70 ਵਿੱਚੋਂ 67 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਮੁੜ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।[35] ਅਗਲੀਆਂ 2020 ਦੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, 'ਆਪ' ਨੂੰ 70 ਵਿੱਚੋਂ 62 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਗਵਰਨਿੰਗ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[36]

ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ, 'ਆਪ' ਨੇ 20 ਸੀਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2017 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, 'ਆਪ' 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੁੱਖ ਗਵਰਨਿੰਗ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ।[37][38] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਈ ਗਈ।[39] ਦਸੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ, ਪਾਰਟੀ 2022 ਦੀਆਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਮੋਰਚੇ ਵਜੋਂ ਉਭਰੀ। ਇਸ ਨੇ ਪੋਲ ਹੋਈਆਂ ਵੋਟਾਂ ਦਾ 12.92% ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਸੀਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ।[40] 'ਆਪ' ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੋਆ 'ਚ ਵੀ ਸੂਬਾਈ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[41][42]

ਪਿਛੋਕੜ

[ਸੋਧੋ]

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਜਨਮ 2011 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਆ ਅਗੇਂਸਟ ਕਰਪਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਅੰਨਾ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਚਲਾਏ ਗਏ ਜਨ ਲੋਕਪਾਲ ਕਾਨੂੰਨ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ। ਜਨ ਲੋਕਪਾਲ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਲਿੱਸੜ ਵਤੀਰੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਾਜਨੀਤਕ ਬਦਲ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਅੰਨਾ ਹਜ਼ਾਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਜਨਲੋਕਪਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖ ਪਾਡੀਆ ਅਗੇਂਸਟ ਕਰਪਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਜਕ ਜੁੜਾਵ ਸੇਵਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਤਾਂ ਸੰਜੋਇਆ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬਾਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਮਝ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਕਾਟੋਕਲੇਸ਼ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਮੱਧਮ ਪੈਂਦਾ ਗਿਆ।[43] ‘ਆਪ’ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੇਤਾ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਹਨ।[44]

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (ਪੰਜਾਬ)

[ਸੋਧੋ]

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਬਣਨ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀਆਂ ਹਰ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਕਾਈਆਂ ਬਣੀਆਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਸਿਆਸੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਪਾਲ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੰਘੀ ਢਾਂਚਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਸੀ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਾਮ ਸਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ 29 ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਹੱਕ ਦਵਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਸੀ। ਕਿਸਾਨਾਂ-ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਖਿਲਾਫ਼ ਜਨਤਕ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕਰਕੇ ਵੱਡਾ ਅੰਦੋਲਨ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਸੀ।[43] ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਤੇ ਉਦਾਸ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਸੀ ਜੋ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤਾਂ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਕਿਵੇਂ ਆਏਗੀ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਰਾਹ ਵੱਖਰੇ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਵੀ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਨਿਸ਼ਾਨਾ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਤੱਤ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਧੁੰਦਲੇ ਅਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸਨ।[45]

ਕਾਰਜ ਸੁਚੀ

[ਸੋਧੋ]

|ਨਵੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਾਮਰੀ ਨੀਤੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ[46]

ਸਮਕਾਲੀ ਰੁਝਾਨ

[ਸੋਧੋ]

ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (ਆਪ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੀ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਘਮਸਾਣ ਮਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਬੇਤਰਤੀਬੀ ਹੀ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਤੇ ਤਕਦੀਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਟੁੰਬਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਤਾਕਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਧਰਾਤਲ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਟੁੰਬੇ ਹੋਏ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ, ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤੀਆਂ। ਪੰਜਾਬ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਰਮਭੂਮੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਹਾਰ ‘ਆਪ’ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਹੀ ਟੁੱਟਿਆ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਹ ਹਾਂ-ਮੁਖੀ ਸਿਆਸਤ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਹਨ।[47]

ਆਲੋਚਨਾ

[ਸੋਧੋ]

ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ

[ਸੋਧੋ]

ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਦੋਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਲਈ ਜਨਤਕ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੀਬੀਆਈ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੇ ਹਾਊਸ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ 'ਤੇ ਖਰਚੇ ਗਏ 52.71 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪਰਦੇ ਦੀ ਲਾਗਤ 7.94 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਵਿਭਾਗ ਇਸ ਸਮੇਂ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।[48]

ਮੀਡੀਆ ਫਿਕਸਿੰਗ

[ਸੋਧੋ]

ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਪੁੰਨਿਆ ਪ੍ਰਸੂਨ ਬਾਜਪਾਈ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇ ਇੱਕ ਲੀਕ ਹੋਏ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਸਤੀਫੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਨਾਲ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀਕਰਨ 'ਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਮੱਧ-ਵਰਗ ਵਿਰੋਧੀ ਚਿਤਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਪੁਣਯ ਪ੍ਰਸੂਨ ਬਾਜਪਾਈ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ''ਮੀਡੀਆ ਫਿਕਸਿੰਗ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[49]

ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲੈਣਾ

[ਸੋਧੋ]

ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2022-23 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਿਰ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਬੋਝ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇਸ ਦੇ ਵਧ ਕੇ 3,47,542.39 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜੇ ਵੀ 13 ਸੀਟਾਂ ਵਾਲਾ ਫਾਲਕਨ 2000 ਜਹਾਜ਼ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸੇ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਕਿਰਾਇਆ ਛੇ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਖਰਚਾ 36 ਤੋਂ 40 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ ਸਗੋਂ ਇਹ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਨਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਭਵੰਤ ਮਾਨ ਵੱਲੋਂ।[50]

ਸ਼ਰਾਬ ਘੁਟਾਲਾ

[ਸੋਧੋ]

20 ਅਗਸਤ 2022 ਨੂੰ, ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚ ਬਿਊਰੋ (ਸੀਬੀਆਈ) ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਘੁਟਾਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਿਸੋਦੀਆ ਦੇ ਨਿਵਾਸਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਿਵਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ’ਤੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸੂਬਾ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ।

6 ਸਤੰਬਰ 2022 ਨੂੰ, ਇਨਫੋਰਸਮੈਂਟ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ (ਈਡੀ) ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 40 ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਛਾਪੇ ਮਾਰੇ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਛਾਪੇ ਸੀਬੀਆਈ ਵੱਲੋਂ ਦਰਜ ਐਫਆਈਆਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਨੀਸ਼ ਸਿਸੋਦੀਆ ਨੂੰ ਮੁਲਜ਼ਮ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ।[51]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਨੋਟ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Official Spokespersons – Aam Aadmi Party". 7 July 2017. Archived from the original on 15 August 2020. Retrieved 17 August 2020.
  2. ↑ "Party's Address on Website". Archived from the original on 6 April 2018. Retrieved 5 May 2018.
  3. ↑ "CYSS". Archived from the original on 26 June 2014.
  4. ↑ Our Bureau. "AAP to launch youth wing on Sept 27". Business Line. Archived from the original on 6 July 2023. Retrieved 21 September 2014.
  5. ↑ "Richa Pandey Mishra, President, AAP Mahila Shakti". Archived from the original on 5 August 2018. Retrieved 5 August 2018.
  6. ↑ "आप ने बनाई नई टीम मिला नया टास्क". 26 September 2017. Archived from the original on 8 May 2019. Retrieved 22 December 2017.
  7. ↑ "श्रमिक विकास संगठन का हस्ताक्षर अभियान शुरू". Archived from the original on 7 November 2017. Retrieved 22 December 2017.
  8. ↑ "श्रम विकास संगठन ने मांगों को लेकर हस्ताक्षर अभियान शुरू किया". 16 October 2016. Archived from the original on 16 October 2016. Retrieved 22 December 2017.
  9. ↑ "श्रमिकों के 14052 रुपए वेतन को दिल्ली सरकार ने दी मंजूरी". bhaskar.com. Archived from the original on 15 October 2022. Retrieved 4 October 2022.
  10. ↑ "Aam Aadmi Party has a crore members and counting". India Today. 27 January 2014. Archived from the original on 26 August 2019. Retrieved 26 August 2019.
  11. ↑ "Kejriwal & AAP's Tryst With Hindutva – When Populism Trumps Ideology". 6 November 2021. Archived from the original on 1 January 2023. Retrieved 1 January 2023.
  12. ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named London School of Economics
  13. ↑ "Out of ideas, is AAP struggling to stay politically relevant?". 31 October 2022. Archived from the original on 13 November 2022. Retrieved 28 November 2022.
  14. ↑ "AAP's vision of secularism: Big on intention, weak on substance". 21 March 2014. Archived from the original on 28 April 2022. Retrieved 28 April 2022.
  15. ↑ "India ko no 1 banana hai'-how Kejriwal & AAP are playing the nationalism game this year". 14 August 2022. Archived from the original on 14 August 2022. Retrieved 17 May 2021.
  16. ↑ "Delhi Budget explained: Deshbhakti with 500 national flags, benefits for women and vision 2047". 10 March 2021. Archived from the original on 17 May 2021. Retrieved 17 May 2021.
  17. ↑ "अरविंद केजरीवाल ने इन 3 को बताया AAP की विचारधारा". 30 March 2022. Archived from the original on 1 April 2022. Retrieved 30 March 2022.
  18. ↑ "Understanding the Social Content of the Aam Aadmi Party". Archived from the original on 27 November 2022. Retrieved 27 November 2022.
  19. ↑ "Is AAP socialist or capitalist, or just pragmatic?". December 2015. Archived from the original on 14 June 2021. Retrieved 12 March 2021.
  20. ↑ "How AAP beat BJP at its own game, writes Shekhar Gupta". 11 February 2020. Archived from the original on 27 November 2022. Retrieved 27 November 2022.
  21. ↑ "On the Verge of Extinction". Economic & Political Weekly. 50 (8). 2015-02-21. Archived from the original on 18 August 2022. Retrieved 1 January 2023.
  22. ↑ "Election Commission grants national party status to AAP Dated 10.04.2023". The Hindu. India. 2013. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 10 April 2023.
  23. ↑ 23.0 23.1 "AAP committed to INDIA alliance, will not break away from it: Kejriwal". The Hindu (in Indian English). 2023-09-29. ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-11-19.
  24. ↑ "AAP, Twenty20 part ways in Kerala". The Hindu (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2023-12-07. Retrieved 2023-12-27.
  25. ↑ Prasant Bhushan, Yogendra Yadav, Kumar Vishwas, etc.
  26. ↑ "EC recognises AAP as national party; TMC, NCP & CPI lose tag". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2023-04-10. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  27. ↑ "'Broom' is Aam Aadmi Party's election symbol". The Economic Times. Archived from the original on 21 July 2022. Retrieved 2022-07-11.
  28. ↑ "Amid Tension With Congress, AAP To Attend INDIA Alliance's Mumbai Meeting". NDTV.com. Retrieved 2023-11-19.
  29. ↑ 29.0 29.1 "Anna Hazare, Arvind Kejriwal teams gear up for life after split". The Times of India. 2012-09-21. ISSN 0971-8257. Archived from the original on 22 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  30. ↑ "Delhi assembly passes anti-corruption Jan Lokpal Bill". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2015-12-04. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  31. ↑ "Jan Lokpal Bill passed by Delhi Assembly". India Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  32. ↑ "Delhi Election 2013: AAP makes stunning debut, BJP short of majority in Delhi". The Economic Times. 2013-12-08. ISSN 0013-0389. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  33. ↑ "Arvind Kejriwal sworn in as Delhi chief minister, promises change". Business Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-12-28. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  34. ↑ Barry, Ellen; Vyawahare, Malavika (2014-02-14). "Chief Minister of Delhi Resigns After 49 Days, Citing Resistance to Antigraft Bill". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Archived from the original on 16 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  35. ↑ "EC cracks whip as Delhi goes to polls". The Hindu. 13 January 2015. Archived from the original on 13 January 2015. Retrieved 13 January 2015.
  36. ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Delhi 2020 Hindu
  37. ↑ "Punjab election: AAP tally biggest ever in the state". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2022-03-11. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  38. ↑ "Explained: How the AAP's Punjab win heralds a tectonic shift in Indian politics". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2022-03-10. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  39. ↑ "Bhagwant Singh Mann sworn in as Punjab chief minister". The Times of India. 2022-03-16. ISSN 0971-8257. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  40. ↑ "Gujarat: AAP won 5 seats, 13% votes in Gujarat polls - The Economic Times". m.economictimes.com. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 2023-04-21.
  41. ↑ "Recognition as state party in Goa for AAP". The Times of India. 2022-08-09. ISSN 0971-8257. Archived from the original on 14 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  42. ↑ "How Did AAP Bag National Party Tag And NCP, TMC, CPI Lost It? News18 Explains". News18 (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2023-04-10. Archived from the original on 10 April 2023. Retrieved 2023-04-10.
  43. ↑ 43.0 43.1 ਹਮੀਰ ਸਿੰਘ (2018-08-06). "ਬਦਲਵੇਂ ਸਿਆਸੀ ਮਾਡਲ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵਿਸਰਿਆ". ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2018-08-07. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (help)[permanent dead link]
  44. ↑ "'ਆਪ' ਦੀ 'ਖ਼ਾਸ' ਸਿਆਸਤ". Tribune Punjabi (in ਹਿੰਦੀ). 2019-01-22. Retrieved 2019-01-22.[permanent dead link]
  45. ↑ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ (2018-07-23). "ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਵਜੂਦ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ?". ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ. Retrieved 2018-08-08. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (help)[permanent dead link]
  46. ↑ "Aam Aadmi Party— Agenda". Aam Aadmi Party. Retrieved 13 June 2013.
  47. ↑ "'ਆਪ' ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ - Tribune Punjabi". Tribune Punjabi (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2018-11-02. Retrieved 2018-11-03.[permanent dead link]
  48. ↑ Livemint (2023-09-27). "Kejriwal bungalow controversy: CBI registers Preliminary Enquiry". mint (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2024-02-18.
  49. ↑ "Media fixing: Why 'leaked' video of Kejriwal, journalist is a big deal". Firstpost (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2014-03-10. Retrieved 2024-02-18.
  50. ↑ "Arvind Kejriwal keeps Punjab Chief Minister Bhagwant Mann by his side because...: Nirmala Sitharaman hits out". India Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2024-02-18.
  51. ↑ "Delhi excise policy case: ED raids 35 locations across the country". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2022-09-06. Retrieved 2024-02-18.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਕਾਮਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੀਡੀਆ ਹੈ।
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਆਮ_ਆਦਮੀ_ਪਾਰਟੀ&oldid=751609" ਤੋਂ ਲਿਆ