ਸਿੱਖ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
(ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਰੀਡਿਰੈਕਟ)
ਇਹ ਲੇਖ ਸਿੱਖ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਫ਼ਲਸਫੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਦੇਖੋ ਸਿੱਖੀ।
ਸਿੱਖ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪਾਠ ਸੁਣਦੇ ਹੋਏ।
ਕੁੱਲ ਪੈਰੋਕਾਰ
ਅੰ. 26–30 ਮਿਲੀਅਨ[8]
ਸੰਸਥਾਪਕ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ
ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ
 ਭਾਰਤ23,786,000–28,000,000
(2022–23 ਅੰਦਾਜ਼ਾ)[12]
ਫਰਮਾ:Country data Canada771,790[13][14]
ਫਰਮਾ:Country data ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ524,140[15][16][17]
ਫਰਮਾ:Country data ਯੂਨਾਈਟਡ ਸਟੇਟਸ500,000[24]
 ਆਸਟਰੇਲੀਆ210,400[25]
 ਇਟਲੀ150,000[26][27][28]
 ਮਲੇਸ਼ੀਆ120,000[29][30][31]
ਫਰਮਾ:Country data ਯੂਨਾਈਟਡ ਅਰਬ ਇਮਾਰਤ52,000[32]
 ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼50,000[33][34]
 ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ40,908[35]
 ਥਾਈਲੈਂਡ40,000[36]
 ਓਮਾਨ35,540[37]
ਫਰਮਾ:Country data ਸਪੇਨ26,000[38]
 ਜਰਮਨੀ15,000[39]
 ਹਾਂਗਕਾਂਗ15,000[40]
 ਕੁਵੈਤ15,000[41][42]
ਫਰਮਾ:Country data ਸਾਈਪ੍ਰਸ13,280[43][44]
 ਸਿੰਗਾਪੁਰ12,000[45]
 ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ10,000[46]
ਫਰਮਾ:Country data ਬੈਲਜੀਅਮ10,000[47]
 ਆਸਟਰੀਆ9,000[48]
 ਫ਼ਰਾਂਸ8,000[49]
 ਪੁਰਤਗਾਲ7,000[50]
 ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ6,700[51]
 ਪਾਕਿਸਤਾਨ6,146 (NADRA), 20,000 (USDOS)[52][53]
ਫਰਮਾ:Country data ਕੀਨੀਆ6,000[54]
ਫਰਮਾ:Country data ਨਾਰਵੇ4,080[55]
ਫਰਮਾ:Country data ਡੈੱਨਮਾਰਕ4,000[56]
 ਸਵੀਡਨ4,000[57]
ਧਰਮ
ਸਿੱਖੀ
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ)
ਸਿੱਖ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ:

ਸਿੱਖ ਜਾਂ ਸਿਖ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਿੱਖੀ, 15ਵੀਂ ਸਦੀ 'ਚ ਉੱਤਰ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿਖੇ ਆਗਾਜ਼ ਹੋਏ ਇੱਕ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਫ਼ਲਸਫੇ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ शिष्य (ਸਿਸ਼ਯਾ: ਵਿਦਿਆਰਥੀ) ਜਾਂ शिक्ष (ਸਿਖਸ਼ਾ: ਸਿੱਖਿਆ) ਦਾ ਤਬਦੀਲ ਰੂਪ ਹੈ।[64][65] ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਦੇ ਹਿੱਸਾ 1 ਮੁਤਾਬਕ, ਸਿੱਖ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ (ਅਲੌਕਿਕ ਹਸਤੀ); ਦਸ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੱਕ; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ; ਦਸ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ।"[66]

ਸਿੱਖ ਲਫ਼ਜ਼ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਕ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨਸਲੀ ਗਰੁਪ ਲਈ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇੱਕ ਨਸਲ ਦੇ ਹਨ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਸਲੀ-ਧਾਰਮਕ ਸਬੰਧ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਦੇਸ਼, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਨਸਲ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[67] ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਯੂਨਾਈਟਡ ਸਿੱਖਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯੂ.ਐਸ. ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਹਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਜੋਰ ਪਾਇਆ ਕਿ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਸਲੀ ਗਰੁਪ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਨਾ ਕਿ ਇਕੱਲਾ ਧਰਮ।[68]

ਪਿਛਲੇ ਨਾਮ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕੌਰ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਖ ਖੰਡੇ-ਦੀ-ਪੌਹਲ ਲੈਕੇ ਖਾਲਸੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਉਹ ਪੰਜ ਕਕਾਰ: ਕੇਸ, ਦਸਤਾਰ ਜਾਂ ਕਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਨਾ-ਕੱਟੇ ਵਾਲ; ਕੰਘਾ, ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਸੰਭਾਲ ਵਾਸਤੇ ਛੋਟਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਰੀਕ ਦੰਦਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕੰਘੀ; ਕੜਾ, ਗੁੱਟ ਤੇ ਪਉਣ ਵਾਲਾ ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਇਸਪਾਤ ਦਾ ਬਣਿਆ ਕੰਗਣ; ਕਛਹਿਰਾ, ਨਾਲੇ ਵਾਲਾ ਮੋਕਲਾ ਜਿਹਾ ਤੇ ਲੱਤਾਂ ਕੋਲੋਂ ਤੰਗ ਕਛਾ; ਕਿਰਪਾਨ, ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਇਸਪਾਤ ਦੀ ਬਣੀ ਤਲਵਾਰ ਤੋਂ ਪਛਾਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵੱਡਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਤਨ ਹੈ, ਭਰ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਅਹਿਮ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ।

ਕੌਮੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਕ ਦਸਤੂਰ[ਸੋਧੋ]

ਨਿਤਨੇਮ[ਸੋਧੋ]

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ,

ਮਹਲਾ ੪ ॥
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ

ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਕਾ ਜੋ ਸਿਖੁ ਅਖਾਏ ਸੁ ਭਲਕੇ ਉਠਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ॥
ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ (ਸੱਚਾ) ਸਿੱਖ ਅਖਵਾਂਦਾ ਹੈ (ਭਾਵ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸੱਚਾ ਸਿੱਖ ਆਖਦੇ ਹਨ) ਉਹ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਹਰਿ-ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਉਦਮੁ ਕਰੇ ਭਲਕੇ ਪਰਭਾਤੀ ਇਸਨਾਨੁ ਕਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਨਾਵੈ ॥
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਦਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਤੇ ਫਿਰ ਨਾਮ-ਰੂਪ) ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਟੁੱਭੀ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਉਪਦੇਸਿ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪੈ ਸਭਿ ਕਿਲਵਿਖ ਪਾਪ ਦੋਖ ਲਹਿ ਜਾਵੈ ॥
ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜਾਪ ਜਪਦਾ ਹੈ ਤੇ (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ-ਵਿਕਾਰ ਲਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਫਿਰਿ ਚੜੈ ਦਿਵਸੁ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਵੈ ਬਹਦਿਆ ਉਠਦਿਆ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵੈ ॥
ਫਿਰ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ (ਦਿਹਾੜੀ) ਬਹਿੰਦਿਆਂ ਉੱਠਦਿਆਂ (ਭਾਵ, ਕਾਰ-ਕਿਰਤ ਕਰਦਿਆਂ) ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ ਹੈ।

ਜੋ ਸਾਸਿ ਗਿਰਾਸਿ ਧਿਆਏ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਸੋ ਗੁਰਸਿਖੁ ਗੁਰੂ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥
ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿੱਖ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਿਆਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹਰ ਦਮ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਿਸ ਨੋ ਦਇਆਲੁ ਹੋਵੈ ਮੇਰਾ ਸੁਆਮੀ ਤਿਸੁ ਗੁਰਸਿਖ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸੁ ਸੁਣਾਵੈ ॥
ਜਿਸ ਤੇ ਪਿਆਰਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦਿਆਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਗੁਰਸਿੱਖ ਨੂੰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਂਦਾ ਹੈ।

ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਧੂੜਿ ਮੰਗੈ ਤਿਸੁ ਗੁਰਸਿਖ ਕੀ ਜੋ ਆਪਿ ਜਪੈ ਅਵਰਹ ਨਾਮੁ ਜਪਾਵੈ ॥੨॥
ਦਾਸ ਨਾਨਕ (ਭੀ) ਉਸ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੀ ਚਰਨ-ਧੂੜ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪ ਨਾਮ ਜਪਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਜਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ॥੨॥

— ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਗ ੩੦੫, ਟੀਕਾਕਾਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ

ਪੰਜ ਕਕਾਰ[ਸੋਧੋ]

ਕੰਘਾ, ਕੜਾ ਅਤੇ ਕਿਰਪਾਨ - ਪੰਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਕਕਾਰ
ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਪੰਜ ਕਕਾਰ

ਪੰਜ ਕਕਾਰ ਉਹ ਪੰਜ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹਰ ਖ਼ਾਲਸਈ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਇਖਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ।

ਪੰਜ ਕਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ:

  • ਕੇਸ: ਦਸਤਾਰ ਜਾਂ ਕਪੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਨਾ-ਕੱਟੇ ਵਾਲ।
  • ਕੰਘਾ: ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਸੰਭਾਲ ਵਾਸਤੇ ਛੋਟਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਰੀਕ ਦੰਦਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸੰਦ।
  • ਕੜਾ: ਵੀਣੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪਉਣ ਵਾਲਾ ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਇਸਪਾਤ ਦਾ ਬਣਿਆ ਕੰਗਣ।
  • ਕਛਹਿਰਾ: ਦੋ ਮੋਰੀਆਂ ਵਾਲਾ ਕਛਾ।
  • ਕਿਰਪਾਨ: ਲੋਹੇ ਜਾਂ ਇਸਪਾਤ ਦੀ ਬਣੀ ਤਲਵਾਰ।

ਇਕ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸਿੱਖ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਹੋਏਗਾ। ਸਿੱਖ ਵਿਰਲੇ ਸੀ, ਵਿਰਲੇ ਹਨ ਤੇ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਹੋਣਗੇ।[69]

ਸਿੱਖ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ[ਸੋਧੋ]

“ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤੇ ਪਰਾਏ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਦੋਸਤ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਇਹ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸਦਾ ਇਕ ਰੰਗ ਭਾਵ ਇਕਸਾਰ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਜੰਗ ਦੇ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਰ ਬਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।”

—ਖੁਲਾਸਤੁਤ ਤਵਾਰੀਖ਼-ਸੁਜਾਨ ਰਾਏ ਭੰਡਾਰੀ

“ਇਹ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਭਾਵ ਸਿਖ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਅਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਤੇ ਜਲਾਦ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪਹਿਲ੍ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ।”

—ਸੈਰੁਲ ਮੁਤਾਖ਼ਰੀਨ,ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ

“ਸਿੰਘ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ, ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਰਗੇ ਜੁਆਨ ਤੇ ਭਰਵੇਂ ਕਦ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਤ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵਲੈਤੀ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਲਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਥਾਂ ਸਿਰ ਮਰ ਜਾਵੇ। ਉਹਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਸੌ ਸੌ ਕਦਮਾਂ ਤੇ ਵੈਰੀ ਦੀ ਖਬਰ ਜਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ । ਹਰ ਸੂਰਮਾ ਦੋ ਦੋ ਸੌ ਕੋਹ ਤਕ ਘੋੜੇ ਤੇ ਸਫਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਵਲੈਤੀ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਿਵੇਂ ਜਿਤ ਪਾਉਂਦੇ। ਆਖ਼ਰ ਦੁਰਾਨੀ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਤੇਗ ਦੀ ਧਾਂਕ ਮੰਨੀ ਹੈ।”

—ਇਮਾਦੁਆ ਸਾਅਦਤ

“ਜੇਕਰ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਕਾਫ਼ਲੇ (ਸਰਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਲੁਟਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਦਸਤਾਰ ਕਦੇ ਨਹੀ ਸਨ ਉਤਾਰਦੇ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ, ਤੀਵੀਆਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਉੱਤੇ ਭੁਲ ਕੇ ਵੀ ਹਥ ਨਹੀ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ।”

—ਤਵਾਰੀਖ਼ੇ ਪੰਜਾਬ,ਬੂਟੇ ਸ਼ਾਹ

ਅਬਾਦੀ[ਸੋਧੋ]

ਜਨਸੰਖਿਆ 2011 ਮੁਬਾਰਕ ਭਾਰਤ ਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੂਬੇਆ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਸਤ ਪ੍ਦੇਸ਼ਾ ਮੁਤਾਬਕ

ਪ੍ਰਾਂਤ ਅਬਾਦੀ
ਪੰਜਾਬ 16004754 ( 1 ਕਰੋਡ਼ 60 ਲੱਖ 4 ਹਜ਼ਾਰ + )
ਹਰਿਆਣਾ 1243752 ( 12 ਲੱਖ 43 ਹਜ਼ਾਰ + )
ਰਾਜਸਥਾਨ 872930 ( 8 ਲੱਖ 72 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 643500 ( 6 ਲੱਖ 43 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਦਿੱਲੀ 570581 ( 5 ਲੱਖ 70 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਉਤਰਾਖੰਡ 236340 ( 2 ਲੱਖ 36 ਹਜ਼ਾਰ + )
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) 234848 ( 2 ਲੱਖ 34 ਹਜ਼ਾਰ + )
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ 223247 ( 2 ਲੱਖ 23 ਹਜ਼ਾਰ + )
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 138329 ( 1 ਲੱਖ 38 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 79896 ( 79 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਬਿਹਾਰ 23779 (23 ਹਜ਼ਾਰ+)
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ 63523 ( 63 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਝਾਰਖੰਡ 71422 ( 71 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ 70036 ( 70 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 151412 ( 1 ਲੱਖ 51 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਗੁਜਰਾਤ 58246 ( 58 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਸਿੱਕਮ 1868
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 3287
ਨਾਗਾਲੈਂਡ 1890
ਮਨੀਪੁਰ 1527
ਮਿਜੋਰਮ 286
ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ 1070
ਮੇਘਾਲਿਆ 3045
ਅਸਾਮ 20672 ( 20 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਓਡੀਸ਼ਾ 21991 ( 21 " +)
ਦਮਨ ਅਤੇ ਦਿਉ 172
ਦਾਦਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ 217
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 40244 ( 40 ਹਜ਼ਾਰ +)
ਕਰਨਾਟਕ 28773 ( 28 " +)
ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ 14601 ( 14 " +)
ਗੋਆ 1473
ਕੇਰਲਾ 3814
ਪੁਡੂਚੇਰੀ 297
ਲਕਸ਼ਦੀਪ 8
ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਟਾਪੂ 1286
ਰੁੱਲ 20833116 ( 2 ਕਰੋਡ਼ 8 ਲੱਖ 33 ਹਜ਼ਾਰ + )

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. ↑ "April 2022: Sikh Awareness and Appreciation Month". State of Michigan Office of the Governor. Retrieved 28 March 2023. there are more than 30 million Sikhs worldwide
  2. ↑ "US Sikhs tirelessly travel their communities to feed hungry Americans". CNN. 9 July 2020. Retrieved 28 March 2023. Founded some 500 years ago in the Punjab region of India, the faith has some 30 million adherents, making it the fifth largest religion worldwide.
  3. ↑ "A Brief Introduction to Sikhism". WTTW. 5 May 2021. Retrieved 28 March 2023. "Sikhism is the world's fifth-largest religion, with 25-30 million adherents around the globe
  4. ↑ "Sikhs in America". Retrieved 28 March 2023. There are nearly 30 million Sikhs around the world today, and a vast majority of them live in the Indian state of Punjab.
  5. ↑ "GURU NANAK RELIGIOUS SOCIETY". Retrieved 28 March 2023. There are over 30 million Sikhs worldwide.
  6. ↑ "Sikhism". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Sikhism. Retrieved on 6 ਅਕਤੂਬਰ 2022. "In the early 21st century there were nearly 25 million Sikhs worldwide, the great majority of them living in the Indian state of Punjab.". 
  7. ↑ "FAKE ALERT: Sidhu wrongly quotes Sikh population as 14 crores". The Times of India. 11 November 2019.
  8. ↑ [1][2][3][4][5][6][7]
  9. ↑ 9.0 9.1 "India People and Society". The World Factbook. Retrieved 15 February 2023.
  10. ↑ "Sikh Population in World | Sikh Population in India 2023". 22 December 2021.
  11. ↑ "Sikh Religion Census 2011". Retrieved 21 March 2023.
  12. ↑ [9][lower-alpha 1][10][11]
  13. ↑ Government of Canada, Statistics Canada (2022-10-26). "Religion by visible minority and generation status: Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations with parts". www12.statcan.gc.ca. Retrieved 2022-12-01.
  14. ↑ Government of Canada, Statistics Canada (2022-10-26). "The Daily — The Canadian census: A rich portrait of the country's religious and ethnocultural diversity". www150.statcan.gc.ca. Retrieved 2022-10-26.
  15. ↑ "Religion, England and Wales - Office for National Statistics". www.ons.gov.uk.
  16. ↑ "Religion (detailed): All people" (PDF). National Records of Scotland. Retrieved 8 April 2017.
  17. ↑ "Religion - Full Detail: QS218NI". Northern Ireland Statistics and Research Agency. Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2017. Retrieved 8 April 2017.
  18. ↑ "The Sikh Community Today". Harvard University. Retrieved 28 March 2023. Today there are well over 500,000 Sikhs in the United States.
  19. ↑ "American Sikhs are targets of bigotry, often due to cultural ignorance". Religion News Service. 10 August 2022. Retrieved 28 March 2023. Scholars and government officials estimate the Sikh American population to number around 500,000.
  20. ↑ "Sikhs in America:A History of Hate". ProPublica. Retrieved 28 March 2023. There are an estimated 500,000 Sikhs living in the U.S., many in New York and California.
  21. ↑ "April 2022: Sikh Awareness and Appreciation Month". State of Michigan Office of the Governor. Retrieved 28 March 2023. Sikhism is the fifth largest religion in the world, and, today, there are more than 30 million Sikhs worldwide and an estimated 500,000 Sikh Americans;
  22. ↑ "Want to know about Sikhism?". WUWM. 23 May 2022. Retrieved 28 March 2023. There are more than 500,000 Sikhs in the United States.
  23. ↑ "A Brief Introduction to Sikhism". WTTW. 5 May 2021. Retrieved 28 March 2023. Despite its relatively recent arrival in Chicago, Sikhism is the world's fifth-largest religion, with 25 to 30 million adherents around the globe and an estimated 500,000 in America today.
  24. ↑ [18][19][20][21][22][23]
  25. ↑ "Religious affiliation in Australia | Australian Bureau of Statistics". www.abs.gov.au. 7 April 2022.
  26. ↑ "The Continuing Struggle for Religious Freedom by Italy's Sikh Community". The Wire.
  27. ↑ "How the recent Punjabi migration to Spain & Italy is a departure for the diaspora". The Economic Times.
  28. ↑ "How Sikhs saved the Italian cheese industry".
  29. ↑ "Homepage". Malaysian Sikh Union.
  30. ↑ Malhi, Ranjit Singh (7 November 2021). "Outsized contributions of Malaysian Sikhs". Malaysiakini.
  31. ↑ "Gobind Singh Deo is Malaysia's first Sikh minister". The Economic Times.
  32. ↑ Gokulan, Dhanusha. "Sikhs in UAE hail country's year of 'respect, inclusion'". Khaleej Times.
  33. ↑ "Punjabi Community Involved in Money Lending in Philippines Braces for 'Crackdown' by New President". 18 May 2016.
  34. ↑ "2011 Gurdwara Philippines: Sikh Population of the Philippines". Archived from the original on 1 December 2011. Retrieved 11 June 2011.
  35. ↑ "Losing our religion | Stats NZ".
  36. ↑ "Thailand". U.S. Department of State.
  37. ↑ "National Profiles".
  38. ↑ Garha, Nachatter Singh (6 February 2020). "Masculinity in the Sikh Community in Italy and Spain: Expectations and Challenges". Religions. 11 (2): 76. doi:10.3390/rel11020076.
  39. ↑ "'Must leave': Sikh temple vandalised with racist graffiti in Germany". SBS Language.
  40. ↑ "Hong Kong stories: Getting to know the city's Sikh community". Young Post.
  41. ↑ "Kuwait To Seek Closure Of "Illegal" Sikh Temple". outlookindia.com/. 3 February 2022.
  42. ↑ "Sikh Gurdwara discovered by 'intrepid' local reporter". timeskuwait.com/. August 14, 2019. Retrieved December 7, 2022.
  43. ↑ https://acninternational.org/religiousfreedomreport/wp-content/uploads/2021/04/Cyprus.pdf Archived 2023-02-22 at the Wayback Machine.[bare URL PDF]
  44. ↑ "National Profiles". www.thearda.com.
  45. ↑ Kaur, Arunajeet (6 December 2008). "The Evolution of the Sikh Identity in Singapore". Religious Diversity in Singapore. ISEAS–Yusof Ishak Institute. pp. 275–297. ISBN 9789812307552 – via Cambridge University Press.
  46. ↑ "Orang-orang Sikh di Indonesia". kumparan (in ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ).
  47. ↑ Montes, Enrico Castro; Goddeeris, Idesbald (7 July 2020). "Hinduism in Belgium". Handbook of Hinduism in Europe (2 vols). Brill. pp. 849–863. doi:10.1163/9789004432284_031. ISBN 9789004432284. S2CID 236835206 – via brill.com.
  48. ↑ "Why Sikhism as registered religion in Austria matters - Times of India". The Times of India.
  49. ↑ "French Sikhs threaten to leave country". The Guardian. 23 January 2004.
  50. ↑ "Lisbongurudwara". lisbongurudwara.yolasite.com.
  51. ↑ https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/saudi-arabia/ ਫਰਮਾ:Bare URL inline
  52. ↑ "Sikh population in Pakistan". Retrieved 19 Jan 2023.
  53. ↑ "Pakistan's Religious Minorities Say They Were Undercounted in Census". VOA.
  54. ↑ Adam, Michel (1 September 2013). "A diversity with several levels: Kenyan politics of integration and the Kenyan minorities of Indian origin". Les Cahiers d'Afrique de l'Est / The East African Review (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) (47): 23–32. doi:10.4000/eastafrica.402. ISSN 2071-7245. S2CID 199837942. Retrieved 4 September 2020.
  55. ↑ "2020-12-08". ssb.no.
  56. ↑ Singh, Pashaura (18 April 2019). A Dictionary of Sikh Studies. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780191831874.001.0001. ISBN 978-0-19-183187-4 – via www.oxfordreference.com.
  57. ↑ Swedes, Neil Shipley's watching the (26 February 2019). "Diverse Sweden Part 1: Swedish Sikhs".
  58. ↑ "Population by Religion - 2007 Census of Population". Archived from the original on 16 September 2008.
  59. ↑ "Bahrain News: Sikh community in Bahrain celebrates 553rd birth anniversary of Guru Nanak". www.gdnonline.com.
  60. ↑ "Estimated 2,000 take part in Dublin Sikh parade". The Irish Times.
  61. ↑ "The Sikh Community provides free meals for frontline workers - News Four News Four". www.newsfour.ie. 15 June 2020.
  62. ↑ https://data.cso.ie/ ਫਰਮਾ:Bare URL inline
  63. ↑ Parameswaran, Felix Gaedtke,Gayatri. "Georgia farms face Indian 'invasion'". www.aljazeera.com.
  64. ↑ Singh, Khushwant (2006). The Illustrated History of the Sikhs. India: Oxford University Press. p. 15. ISBN 0-19-567747-1.
  65. ↑ (Punjabi) Nabha, Kahan Singh (1930). ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਰਤਨਾਕਰ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ (in Punjabi). p. 720. Archived from the original on 18 ਮਾਰਚ 2005. Retrieved 29 May 2006. {{cite book}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help); Unknown parameter |trans_title= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  66. ↑ "Sikh Reht Maryada: Sikh Code of Conduct and Conventions". Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee. Archived from the original on 10 ਅਕਤੂਬਰ 2008. Retrieved 6 November 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  67. ↑ "Petition to Disaggregate Sikhs Correctly in the 2010 Census". Archived from the original on 16 ਸਤੰਬਰ 2017. Retrieved 20 November 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  68. ↑ "Memorandum Regarding the Tabulation of Sikh Ethnicity in the United States Census" (PDF). Archived from the original (PDF) on 24 ਫ਼ਰਵਰੀ 2014. Retrieved 20 November 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
  69. ↑ ਬਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰਾਮੂੰਵਾਲੀਆ

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]

ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਵਿਕਸ਼ਨਰੀ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼, ਦੇ ਉੱਤੇ ਵੇਖੋ।
ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਕਾਮਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੀਡੀਆ ਹੈ।


ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਸਿੱਖ&oldid=711537" ਤੋਂ ਲਿਆ