ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ

	Library resources about ; Animal husbandry
	Resources in your library;

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Animal husbandry) ਮੀਟ, ਪਨੀਰ ,ਫਾਈਬਰ, ਦੁੱਧ, ਅੰਡੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਪਾਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਚੋਣਵੇਂ ਪ੍ਰਜਨਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ (ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਨਵਓਲੀਥਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ 13 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਲਗਭਗ 13,000 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਜੋਂ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਗਾਵਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕੋਲੰਬੀਅਨ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਾਬਰਟ ਬੇਕਵੈਲ ਵਰਗੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਡੈਸ਼ਲੀ ਲੋਂਗਹੋਰਨ ਗਾਂਵਾਂ ਅਤੇ ਲਿੰਕਨ ਲੌਂਗਵੂਲ ਭੇਡਾਂ ਵਰਗੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਵਧੇਰੇ ਮੀਟ, ਦੁੱਧ, ਅਤੇ ਉੱਨ ਦੇਣ ਕਰਕੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ।

ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੋੜਾ, ਮੱਝ, ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਗਿਨੀ ਸੂਰ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀੜਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ, ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ, ਮੋਲਸਕਸ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟਾਸੀਨ, ਵਿਆਪਕ ਹਨ।

ਆਧੁਨਿਕ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਉਪਲਬਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਪਲੱਬਧ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਸਬਸਿਸਟੈਂਸ ਫਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਬੀਫ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਘਣਤਾ ਵਾਲੇ ਫੀਡਲੌਟਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰੋਲਰ ਘਰਾਂ (ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ) ਜਾਂ ਬੈਟਰੀਆਂ (ਇੱਕ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ) ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਚਾਈਆਂ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾੜੀ ਮਿੱਟੀ ਤੇ, ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਜਿਆਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂ, ਜੜੀ ਬੂਟੀਆਂ ਜਾਂ ਘਾਹ ਫੂਸ ਖਾਣ ਵਾਲੇ (ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸੂਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਜੋ ਕਿ ਮਾਸ ਵੀ ਖਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਘਾਹ ਖਾਣ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਾਹਰ ਖੁੱਲਾ ਘੁੰਮ ਕੇ ਘਾਹ ਚਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੇ ਅਨਾਜ, ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੂਰ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਜਾਨਵਰ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰੇ ਵਿਚ ਸੈੱਲੂਲੋਜ਼ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜੇ ਇਹ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਫੀ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਰਫ਼-ਰਹਿਤ ਭੂਮੀ ਦਾ ਇਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਵਾਸ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਮਿਆਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਜੋਂ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੁੰਦਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿਚ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਤਸਵੀਰ ਪਾਲਤੂ ਫਾਰਮਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਾਰਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਮਾਨਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਜਨਮ

ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਗੈਰ-ਅਨੁਪਾਤਕ ਸੀ। ਘਰੇਲੂ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰ ਦੀਆਂ ਲੋੜੀਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਸਾਥ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ, ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਣਨ ਅਤੇ ਰੁਝਾਨ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।^[1]

ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਇੱਕ ਇਕਲੌਤਾ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੁਹਰਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਭੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਉਹ ਜਾਨਵਰ ਸਨ ਜੋ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿਚ ਨੋਮਾਡ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੂਰ ਜਿਆਦਾ ਸਥਾਪਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ।^[2]

ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਕੁੱਤਾ ਸੀ। ਅੱਧੇ ਜੰਗਲੀ ਕੁੱਤੇ, ਸ਼ਾਇਦ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਲਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖੁਰਕਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਦੇ ਕਾਤਲ, ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਪੈਕ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖੀ ਪੈਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਸੂਰ ਅਤੇ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੋਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ।^[2]

ਲਗਭਗ 13,000 ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਮੇਸੋਪੋਟਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਸੂਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ^[3] 11,000 ਅਤੇ 9,000 ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭੇਡਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[4] ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ 8,500 ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਵਿਚ ਜੰਗਲੀ ਆਰੋਕ ਤੋਂ ਪਾਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5]

ਇੱਕ ਗਾਂ, ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵੱਛੇ ਦੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਬਲ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹਲ ਖਿੱਚਣਾ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੱਡੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਖੇਤ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨਾ ਨੂੰ ਖੇਤ ਤੋਂ ਘਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਰਤਣਾ। ਡਰਾਫਟ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ 4,000 ਬੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਅਨਮਿਣਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ।^[2] ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ, ਹਾਥੀ ਨੂੰ 6000 ਬੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਪਾਲਤੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[6]

ਪੂਰਬੀ ਚੀਨ ਵਿਚ 5040 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਚਿਕਨ (ਮੁਰਗੇ) ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਜੈਵਿਕ ਤੱਥ (ਫੌਸਿਲ) ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਪੂਰਵਜ ਗਰਮ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਉਦੇਸ਼ ਕਾਕਫਾਈਟਿੰਗ (ਕੁੱਕੜਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ) ਦੀ ਖੇਡ ਸੀ।^[7]

ਸ਼ਾਇਦ 3,000 ਬੀ.ਸੀ. ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਉੱਨ ਲਈ, ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ, ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਐਲਪਾਕ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਨਾ ਹੀ ਖੇਤ ਜੋਤਣ ਲਈ ਜਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।^[2]

ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਤੇ ਘੋੜੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕਾਰਨ, ਕਾਲੇ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 3,000 ਬੀ.ਸੀ. ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਸ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸੀ; ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੈਕ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਜੰਗਲੀ ਗਧੇ ਨੂੰ ਮਿਸਰ ਵਿਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਬੈਕਟਰੀਅਨ ਊਠ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਊਠ ਭਾਰ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਬਣਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਲਦੀ ਹੀ ਊਠ ਪਾਲਤੂ ਬਣ ਗਏ ਸਨ।^[8] 1000 ਬੀ.ਸੀ. ਤਕ, ਅਰਬੀ ਊਠਾਂ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਮੇਸੋਪੋਟਾਮਿਆ ਅਤੇ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜੋੜ ਰਹੇ ਸਨ।^[2]

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ ਵਿਚ, ਗਾਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਸ਼ੂ ਸਨ, ਅਤੇ ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਬੱਤਖਾਂ, ਗਾਇਜ਼ ਅਤੇ ਕਬੂਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪੋਲਟਰੀ ਨੂੰ ਜਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸਲ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋਟਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਟੇ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।^[9]

ਨੀਲ ਨੇ ਮੱਛੀਆਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਰੋਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਹਿਦ ਵਾਲੀਆਂ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਪਾਲਤੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਮੋਮ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।^[10]

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮ ਵਿਚ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ ਵਿਚ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਉਪਲਬਧ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਵਿਚ ਖਰਗੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਲਈ ਪਾਲਤੂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀਗਤ ਖੁੱਡਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ, ਪੋਲਕੈਟ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਲਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਉਪਯੋਗ ਪਲਾਈਨੀ ਦਾ ਏਲਡਰ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[11]

ਮੱਧਕਾਲੀ ਪਾਲਣ

ਉੱਤਰੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਰੋਮੀ ਸਾਮਰਾਜ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਸਮੇਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ। ਕੁਝ ਪਹਿਲੂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਸ਼ੂ ਚਰਾਉਣੇ, ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜਾਰੀ ਰਹੇ। 11 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮਜਬੂਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਉਤਪਾਦਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।^[12]

ਡੋਮਜ਼ਡੇ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਨ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹਰ ਟੁਕੜੇ ਅਤੇ ਹਰ ਇਕ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ: "ਇਕ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਛੁਪਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕੋਈ ਯਾਰਡ, ਨਹੀਂ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ... ਨਾ ਇਕ ਵੀ ਬਲਦ, ਨਾ ਇਕ ਵੀ ਗਊ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਸੂਰ ਬਚਿਆ ਜੋ ਕਿ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।""^[13] ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਬਰਕਸ਼ਾਇਰ ਵਿਚ ਅਰਲੇ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸੀ, ਵਿਚ 1086 "[7] ਅਤੇ 6 ਡੀ [ਹਰ ਸਾਲ] ਅਤੇ [ਪਸ਼ੂਧਨ ਲਈ] 20 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਲਈ 2 ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ। 70 ਫੀਡ [ਫੀਡਿੰਗ] ਲਈ ਵੁਡਲੈਂਡ।""^[14]

ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਮੱਧ ਕਾਲ ਵਿਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਚ ਹੋਏ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ। ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਾਹਿਆ ਗਿਆ। ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਗੱਡੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਵਜੋਂ ਘੋੜੇ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਫਸਲ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਫਸਲ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ।^[15] ਮਟਰ, ਬੀਨਜ਼ (ਚੌਲੇ) ਆਮ ਹੋ ਗਏ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨਿਰਧਾਰਨ ਦੁਆਰਾ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧ ਗਈ।^[16]

ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ

ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਅਰਧ-ਕੁਦਰਤੀ, ਅਨਫਿਰਟਿਡ ਚਰਾਂਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਚਰਾਉਣ ਲਈ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਭੂਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕੁਦਰਤੀ ਗੜਬੜ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਮੇਤ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰੇਗੀ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਕੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਰਸਾਇਣ ਅਧਾਰਿਤ ਢੰਗਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਰਣਨੀਤੀ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ।

ਕੋਲੰਬੀਅਨ ਐਕਸਚੇਂਜ

ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੱਕੀ, ਆਲੂ, ਮਿੱਠੇ ਆਲੂ ਅਤੇ ਮੈਨੀਓਕ ਵਰਗੀਆਂ ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪਸ਼ੂ - ਗਾਵਾਂ, ਘੋੜੇ, ਭੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ - ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਣਕ, ਜੌਂ, ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਸ਼ਲਗਮ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[17]

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ

18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੌਰਾਨ ਰੋਬਰਟ ਬੇਕਵੈਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋੜੀਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਲਈ ਚੋਣਵਾਂ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਜਨਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭੇਡਾਂ ਨਾਲ ਸੀ। ਨੇਟਿਵ ਸਟਾਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵਧੀਆ, ਵੱਡੀਆਂ, ਲੰਬੀਆਂ, ਚਮਕੀਲੀਆਂ ਉੱਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਲਿੰਕਨ ਲੋਂਗਵੂਲ ਭੇਡ ਨੂੰ ਬੇਕਵੈਲ ਨੇ ਸੁਧਾਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਲਿੰਕਨ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਨਸਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਨਿਊ (ਜਾਂ ਡੈਸ਼ਲੀ) ਲੈਸਟਰ ਹੈ।^[18] ਇਹਨਾਂ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਬੀਫ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਨਸਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਲੰਮੇ ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੀਫਰਾਂ ਨੂੰ ਡੈਸਟਲੀ ਲੋਂਗੋਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੈਸਟਮੋਰਲੈਂਡ ਬਲਦ ਨਾਲ ਕਰਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[19]

ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਰਧ-ਕੁਦਰਤੀ, ਅਨਫਰਟੀਲਾਇਜ਼ਡ ਚਰਾਂਦਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਤੇ ਚਰਾਂਦ ਪ੍ਰਬੰਧਾ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਭੂਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਜੰਗਲੀ ਅੱਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਗੜਬੜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਇਸ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਹਾਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੀਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਇਹ ਰਣਨੀਤੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਣ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਤਰੀਕੇ ਜੈਵ-ਵਿਵਿਧਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ।^[20]

ਪਾਲਣਾ

ਸਿਸਟਮ

ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਭੋਜਨ, ਸਗੋਂ ਈਂਧਨ, ਖਾਦ, ਕੱਪੜੇ, ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਡਰਾਫਟ ਪਾਵਰ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਭੋਜਨ ਲਈ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਇੱਕ ਸੈਕੰਡਰੀ ਵਿਚਾਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਜਿਉਂਦੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਨ, ਅੰਡੇ, ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਲਹੂ (ਮਾਸਾਈ ਦੁਆਰਾ) ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਨਾ ਮੁੱਖ ਖਿਆਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।^[21] ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਸਥਾਈ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਰਾਂਦਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੌਸਮੀ ਠਹਿਰਾਵ ਆਉਂਦਾ ਸੀ; ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਦੀ ਚਰਾਂਦ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਚਰਾਂਦ।^[22]

ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਜਾਂ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਖੁੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਚਰਵਾਹੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ, ਅਕਸਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ। ਪੱਛਮੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਵਿੱਚ ਰਾਂਚਿੰਗ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਜਮੀਨਾਂ ਉੱਪਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਸ਼ੂ ਚਾਰਾਗਾਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[23]

ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਪਸ਼ੂ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਿੱਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭੇਡਾਂ, ਹਿਰਨ, ਸ਼ੁਤਰਮੁਰਗ, ਐਮੂ, ਲਾਲਾਮਾ ਅਤੇ ਐਲਪਾਕਾ ਲਈ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਂਚਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।^[24]

ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਦੀ ਉਚਾਈਆਂ ਤੇ, ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤੇ ਝੜਪਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਚੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਘਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਚੂਰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੇਰ ਨਾਲ ਉੱਚੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰਕ ਖਾਣਾ ਮੁਹੱਈਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।^[25] ਪੇਂਡੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ, ਸੂਰ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚ ਮੁਰਗੀਆਂ, ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਰਹਿ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਅੰਡੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।^[21]

ਦੂਜੇ ਅਤਿਅੰਤ 'ਤੇ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਸਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਾਨਵਰ ਅਕਸਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਡੇਅਰੀ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਚਰਾਵਿਆਂ ਨਾਲ ਜ਼ੀਰੋ-ਚਰਾਂਗ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਬੀਫ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਘਣਤਾ ਵਾਲੇ ਫੀਡਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ;^[26] ਸੂਰ ਨੂੰ ਮਾਹੌਲ-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ;^[27] ਪੋਲਟਰੀ ਨੂੰ ਬਾਰਨ ਵਿਚ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਧੀਨ ਪੰਛੀ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਅਤਿ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਚ ਅਰਧ-ਪੱਖੀ ਅਕਸਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਖੇਤ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਘਾਹ ਜਾਂ ਪਰਾਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਘਾਹ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਦ, ਫੀਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਫਾਰਮ 'ਤੇ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[28]

ਪਸ਼ੂ ਖੁਰਾਕ

ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜਾਨਵਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ (ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ) ਖਾਣਾ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਅਪਵਾਦ ਸੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ "ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ" ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੀਜਾਂ, ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਪੱਤੇ ਚਰ ਕੇ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਸ਼ੂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਘਾਹ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਗ੍ਰੇਜ਼ਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ "ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਫੀਡਰ" ਜੋ ਉਪਲਬਧ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚੋਂ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਾਵਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਹਿਰਨ ਅਤੇ ਐਂਟੀਲੋਪ, ਰਿਊਮੀਨੈਂਟਸ ਹਨ; ਉਹ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚ ਖਾਣਾ ਪਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਚਬਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਆਮ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਗਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਧਪਚੇ ਕੱਚੇ ਖਾਣੇ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚਬਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਾਧੇ ਗਏ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਵ ਭੋਜਨ ਮੁੱਲ ਕੱਢਦੇ ਹਨ।^[29] ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਰਾਕੀ ਲੋੜਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਘਾਹ ਤੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਘਾਹ ਪੱਤੇ-ਬਲੇਡ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੋਂ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਚਰਾਉਣ ਜਾਂ ਕੱਟਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਵਧਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।^[30]

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘਾਹ ਦਾ ਵਾਧਾ ਮੌਸਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਜਾਂ ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਫਸਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਿਆ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਪਰਾਗ (ਸੁੱਕ ਘਾਹ) ਜਾਂ ਸਾਈਲੇਜ (ਸੁੱਕੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਅਚਾਰ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।^[31] ਹੋਰ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵੀ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ, ਔਡ਼ ਵਾਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਵਿਚ ਪਾੜਾ ਭਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[32]

ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਲੇ ਗਏ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਾਰੇ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਉਪ-ਉਤਪਾਦਾਂ, ਚਰਬੀ, ਤੇਲ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਮੱਛੀ ਜਾਂ ਮੀਟ ਭੋਜਨ, ਦੁੱਧ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਫਲ਼ੀਦਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ, ਜਾਂ ਅਕਸਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਤੇਲ ਕੱਢਣ ਵਾਲੇ ਉਪ-ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।^[33] ਸੂਰ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਗੈਰ-ਰਿਊਮੀਨੈਂਟ ਹਨ ਅਤੇ ਘਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚਲੇ ਸੈਲੂਲੋਜ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਖੁਰਾਕ ਵਜੋਂ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚ-ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ' ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਫਾਰਮ 'ਤੇ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[34] ਫਾਰਮੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੀਲੇਟੇਡ ਭੋਜਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[34]

ਪ੍ਰਜਨਨ

ਖੇਤਾਂ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਜਨਨ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹਨ। ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਖਤੀ, ਉਤਪੱਤੀ, ਮਾਂ ਵਾਲੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ, ਤੇਜ਼ ਵਿਕਾਸ ਦਰ, ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਘੱਟ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਖਪਤ, ਬਿਹਤਰ ਸਰੀਰ ਅਨੁਪਾਤ, ਉੱਚ ਆਮਦਨੀ, ਵਧੀਆ ਫਾਈਬਰ ਗੁਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗੁਣਾਂ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨੁਕਸ, ਹਮਲਾਵਰਤਾ ਜਾਂ ਨਿਮਰਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਵਰਗੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਔਗੁਣ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।^[35]^[36]

ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੱਡੇ ਵਾਧਿਆਂ ਲਈ ਚੋਣਵਾਂ ਪ੍ਰਜਨਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। 2007 ਵਿਚ, ਅੱਠ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਇਕ ਆਮ ਬਰੌਇਲਰ ਮੁਰਗੇ ਦੀ ਉਮਰ, 1957 ਵਿਚ ਇਸੇ ਉਮਰ ਦੇ ਮੁਰਗੇ ਨਾਲੋਂ 4.8 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਸੀ।^[35] 2007 ਤਕ, ਤੀਹ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਡੇਅਰੀ ਗਊ ਦੇ ਔਸਤ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੁਗਣੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।^[35]

ਨਕਲੀ ਗਰਭਪਾਤ ਅਤੇ ਭ੍ਰੂਣ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਜਿਹੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਾਦਾ ਨਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਗੋਂ ਝੁੰਡ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਸੁਧਾਰਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ। ਇਹ ਭਰੂਣਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਮਾਧਿਅਮ ਤੋਂ ਘੱਟ ਗੁਣਵੱਤਾ ਹੋਂਦ ਜਿਹੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ - ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤਜਵੀਜ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਧੀਆ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਚੋਣ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਇਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਮੀਟ, ਦੁੱਧ, ਜਾਂ ਫਾਈਬਰ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਜੈਨੇਟਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਘਟਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਜਨਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਰਿਵੌਲਯੂਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰੋਬਰਟ ਬੇਕਵੈਲ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜੀਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਲਈ ਚੋਣਵ ਪ੍ਰਜਨਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਭਿਆਸ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਜਨਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭੇਡਾਂ ਨਾਲ ਸੀ। ਨੇਟਿਵ ਸਟੌਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵੱਡੀਆਂ, ਲੰਬੇ, ਚਮਕੀਲੇ ਉੱਨ ਨਾਲ, ਵਧੀਆ ਭਰੀ ਭੇਡ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਲਿੰਕਨ ਲੌਂਗਵੂਲ ਨੂੰ ਬੇਕਵੈਲ ਨੇ ਸੁਧਾਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਲਿੰਕਨ ਦਾ ਅਗਲਾ ਨਸਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਨਵਾਂ (ਜਾਂ ਡੈਸ਼ਲੀ) ਲੈਸਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਖਰਦਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਵਰਗ, ਭਾਰੀ ਸਰੀਰ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਭੇਡਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬੀਫ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਸੀ - (ਪਹਿਲਾਂ, ਪਸ਼ੂ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਲ਼ਆਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਨਸਲ ਦੇ ਸਨ)। ਲੰਮੇ ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਤਾਣੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੈਸਟਮੋਰਲਡ ਬਲਦ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਡੈਸ਼ਲੀ ਲੋਂਗੋਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਗਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਕੁਆਲਿਟੀ ਵਿਚ ਨਾਟਕੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। 1700 ਵਿਚ, ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ ਵੇਚਿਆ ਗਿਆ ਬਲਦ ਦਾ ਔਸਤ ਭਾਰ 370 ਪਾਊਂਡ (168 ਕਿਗਾ) ਸੀ। 1786 ਤਕ, ਇਹ ਭਾਰ ਦੁੱਗਣਾ ਤੋਂ 840 ਪੌਂਡ (381 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ) ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕਨੇਡਾ ਵਿਚ ਕਾਊਬੂਇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਕੰਮ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿਚ ਚੋਰਸ ਅਤੇ ਵੈਕਰੋਸ, ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਗਊਕੋਸ ਅਤੇ ਹੂਆਸੋਸ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਸਟਾਕ।

ਵਧੇਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ, ਘੋੜਿਆਂ, ਸਾਰੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਾਹਨਾਂ, ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ, ਚਾਰ ਪਹੀਆ ਵਾਹਨ ਵਾਹਨ, ਅਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ 'ਵੱਲ ਝੁਕ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਭੂਰਾ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਹੈ। ਅੱਜ, ਇੱਜੜ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਕਸਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਫਾਰਮਾਂ, ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਨਣ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ, ਝੁੰਡ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰ, ਫੀਡਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ

ਫਾਰਮ 'ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਚੰਗੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ, ਸਹੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਰਾਹੀਂ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਾਨਵਰ ਫਿਰ ਵੀ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੈਟਰਨਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਲਾਜ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।^[37] ਜਾਨਵਰਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਧਾਰਣ ਸਵਾਈਨ ਬੁਖ਼ਾਰ^[38] ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੈਪੀ^[39] ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਟਾਕ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ, ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਸਾਰੇ ਕਲੋਵਨ-ਹੋਫੈੱਡ ਜਾਨਵਰ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।^[40]

ਜਿੱਥੇ ਸਥਿਤੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋਵੇ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਟਾਕ ਦੇ ਅਯਾਤ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਤੇ ਨਿਯਮ ਤੇ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ। ਕੁਝ ਖਾਸ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਟੀਕੇ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਐਂਟੀਬਾਇਟਿਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਉਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਢੁਕਵੀਂ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ, ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਮਿਸ਼ਰਤ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਤਰਿਆਂ ਕਾਰਨ ਘਟ ਗਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਐਂਟੀਬਾਇਟਿਕ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[41]

ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਜਾਨਵਰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਫਾਰਮਡ ਸੈਲਮਨ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।^[42] ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਸਾਈਟ ਬੋਝ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫਾ ਵਧਦਾ ਹੈ।^[43]

ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਓਹਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਖਾਸ ਤੌਰ' ਤੇ ਚਿੰਤਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। 1999 ਵਿਚ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਨਿਪਾਹ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਫਲ-ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫਲਾਇੰਗ ਫੋਕਸਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਲ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਪਿੱਛੋਂ ਸੂਰ ਇਸ ਨਾਲ ਬੀਮਾਰ ਹੋਏ ਸਨ। ਸੂਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਅੱਗੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੋ ਗਈ।^[44] ਏਵੀਅਨ ਫਲੂ ਐਚ 5 ਐਨ 1 ਜੰਗਲੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਮਾਈਗਰੇਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਲਿਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਘਰੇਲੂ ਪੋਲਟਰੀ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰੀਬੀ ਨਜ਼ਦੀਕ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਾਰਨਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰੇਬੀਜ਼, ਲੈਪਸੋਸਰੋਸੀਅਸ, ਬਰੂਸਲੋਸਿਸ, ਟਰਿਕੀਨੋਸਿਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।^[45]

ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੀ ਰੇਂਜ

ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੀ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਰੇ ਕਿ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਨਵਰ, ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂ ਹਨ। ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿਚ ਬੀਫ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਲਈ ਗਾਵਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਸੂਰ ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪਾਲਤੂ ਪਸ਼ੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੋੜਾ,^[46] ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੋਲਟਰੀ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿਚ ਮੱਝਾਂ, ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਊਠ, ਐਲਪਾਕ ਅਤੇ ਲਯਾਮਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[47]^[48]^[49] ਕੁਝ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਲ-ਖੇਤੀ ਵਿਚ ਮੱਛੀਆਂ, ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਰਗੋਸ਼ ਅਤੇ ਗਿਨੀ ਸੂਰ, ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਖਪਤ ਲਈ ਪਾਲਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਿਆਪਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਿਤੀਆਂ ਹਨ।^[50]

ਉਤਪਾਦ

ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੀਟ, ਉੱਨ, ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਲਈ ਉਭਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੌਣ, ਆਇਸਿੰਗਲਾਸ ਅਤੇ ਰੇਨੇਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।^[51]^[52] ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖਾਸ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਡਾਕਟਰੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਵੈਕਸੀਨਾਂ^[53] ਅਤੇ ਐਂਟੀਸੈਰਮ (ਐਂਟੀਬਾਡੀਜ਼) ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ।^[54] ਜਿੱਥੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਮਲ ਤੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਦ ਇਕ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਇਕ ਅਰਧ-ਬੰਦ ਜੈਵਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।^[55]

ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ

ਡੇਅਰੀ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਗਊ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਖਪਤ ਲਈ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਭੇਡਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ, ਊਠ, ਮੱਝਾਂ, ਯੈਕਸ, ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਖੋਤੇ ਆਦਿ।^[56]

ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਭਿੰਨਤਾ, ਉਤਪਾਦਕਤਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਪਸ਼ੂ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਜ ਸਨ, ਆਧੁਨਿਕ ਡੇਅਰੀ ਗਊ, ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੋਲਸਟਾਈਨ ਫਰੀਸੀਅਨ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਕਲੀ ਗਰਭਪਾਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਢੁਕਦੀਆਂ ਹਨ।^[57]

ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ, ਗਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਖੇਤਾਂ, ਚਰਾਂਦਾਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰਾਗ ਦੇ ਰਾਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ, ਛੋਟੇ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਅੱਜਕਲ ਵੱਡੇ ਝੁੰਡ, ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਸਿੰਜ ਲਈ ਭੋਜਨ ਅਤੇ "ਜ਼ੀਰਾ ਚਰਾਉਣ", ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਜਿੱਥੇ ਘਾਹ ਕੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਊ ਦੇ ਖਾਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਲ-ਸਾਲ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[58]

ਬਹੁਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਰੱਖਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਾਰ ਖਿੱਚਣ ਜਾਂ ਹਲ ਵਾਉਹਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫਾਈਬਰ, ਮੀਟ ਅਤੇ ਚਮੜੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਗੋਬਰ ਨੂੰ ਬਾਲਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡੇਅਰੀ ਵਿਚ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਭੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਡੇਅਰੀ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ।^[56]

ਮੀਟ

ਮੀਟ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲੱਗਭਗ 8% ਹੈ। ਖਾਧੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਤਰਜੀਹ, ਉਪਲਬਧਤਾ, ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ, ਭੇਡਾਂ, ਸੂਰਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਵਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਇਕ ਔਲਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ; ਭੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਜੁੜਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਚ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਸਾਲ ਤਕਰੀਬਨ 11 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[59]^[60] ਘੋੜਿਆਂ, ਗਧੀਆਂ, ਹਿਰਨ, ਮੱਝਾਂ, ਲਾਲਾਮਾ, ਅਲਪਾਕ, ਗੁਨਾਕੌਸ ਅਤੇ ਵਾਈਕੁਨਸ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੀਟ ਲਈ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੀਟ ਲਈ ਪਾਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਫਸਤਾਪਣ, ਕਠੋਰਤਾ, ਤੇਜ਼ ਵਿਕਾਸ ਦਰ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨੀ ਅਤੇ ਉੱਚ ਭੋਜਨ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕੁਸ਼ਲਤਾ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਮੀਟ ਖੁਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀ-ਫਾਰਮਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗਾਵਾਂ, ਸੂਰ ਜਾਂ ਪੋਲਟਰੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਪਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[61]

ਪੋਲਟਰੀ

ਪੋਲਟਰੀ ਜਾਨਵਰ, ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਂਡੇ ਲਈ ਅਤੇ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੀਟ ਲਈ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀਆਂ, ਟਰਕੀ, ਗੇਜ ਅਤੇ ਬੱਤਖਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਡੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਚਿਕਨ ਹਨ। ਫੀਲਡਾਂ ਨੂੰ ਫਰੀ-ਰੇਂਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਸੀਮਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਵਿਧੀ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਛੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਰਧ-ਗਹਿਣਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬਾਰਨ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਚੇ, ਕੂੜਾ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਕੁਝ ਆਜ਼ਾਦੀ , ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੈਟਰੀ ਪਿੰਜਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਟੀਅਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਲੰਮੀ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਬਾਹਰੀ ਫੀਡਰ, ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਦੀ ਭੰਡਾਰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਰਤ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਵਿਧੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਆਧਾਰਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਆਮ ਵਰਤਾਉ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ।^[62]

ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਪੋਲਟਰੀਆਂ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ੈਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਉਪਕਰਣ, ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਾਲੇ ਗਏ ਚਿਕਨ / ਮੁਰਗੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਇਲਰਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦਾ ਅਰਥ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੈਚਿੰਗ ਦੇ ਛੇ ਜਾਂ ਸੱਤ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਚੂਚੇ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸੀਮਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲੀਮੈਂਟਰੀ ਹੀਟਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਰਸ਼ ਤੇ ਲਿਟਰ ਮਲ ਨੂੰ ਸੋਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਵਧਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਖੇਤਰ ਤੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੀਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਈਟਿੰਗ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਛੀ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਵਾਰੀ ਨਾਲ ਵੱਢੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਸ਼ੈਡ ਸਾਫ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[63]

ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਟਰਕੀ ਲਈ ਇਕੋ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੁਰਗੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਵਧਣ ਵਿਚ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਖਤਮ ਹੋਣ ਲਈ ਫੱਟਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਯੂਨਿਟਾਂ ਤੇ ਤੋਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।^[64] ਬੱਤਖਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਹਫਤਿਆਂ ਵਿਚ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।^[65]

ਐਕੁਆਕਲਚਰ

ਐਕੁਆਕਲਚਰ ਨੂੰ "ਮੱਛੀ, ਮੌਲਸਕਸ, ਕ੍ਰਿਸਟਾਸੀਅਨ ਸਮੇਤ ਜਲ-ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਜਿਵੇਂ ਨਿਯਮਿਤ ਸਟਾਕਿੰਗ, ਖੁਰਾਕ, ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਉਸ ਸਟਾਕ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮਾਲਕੀ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।"^[66] ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਜਾਂ ਤੀਬਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੇਅੰਤ ਸਮੁੰਦਰੀ ਝੀਲਾਂ, ਤੌੜੀਆਂ ਜਾਂ ਤਲਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀ ਐਕੁਆਕਲਚਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ (ਮੱਛੀ), ਨਕਲੀ ਪੌਦੇ, ਰੈਕ ਜਾਂ ਸਤਰ (ਸ਼ੈਲਫਿਸ਼) ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੱਛੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਨਸ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂ ਖੁਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਫਸਲਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਟਾਈ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।^[67]

ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਵਾਲੇ ਐਕੁਆਕਲਚਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਲਾਰਵਾਲ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਮੱਛੀ, ਕ੍ਰਸਟੈਸੇਨਜ਼ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲਫਿਸ਼ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਾਫੀ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧ ਰਹੇ ਟੈਂਕਾਂ 'ਤੇ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੱਟਣ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮੱਛੀ ਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੈਚਰੀਜ਼ ਵਿਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀਮਪਸ, ਪ੍ਰਾਨਸ, ਸੈਲਮਨ, ਤਿਲਪੀਆ, ਓਇਸਟਰ ਅਤੇ ਸਕੋਲਪਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਪੜਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪਾਲਣ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਪ੍ਰਜਨਨ ਸਟਾਕ ਦੀ ਚੋਣ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ। ਜੰਗਲ ਵਿਚ, ਨਰਸਰੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।^[68]

ਕੀੜੇ

ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਸਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਛੱਤੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ^[69] ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਥਿਰ ਕੰਘੀ ਛੱਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਉਪਲਬਧ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।^[70] ਹੋਰ ਅਤਿ ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਘਰੇਲੂ ਮਧੂ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਣਾਅ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ, ਹਾਈਵਸ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਛੱਤੇ ਉਤਾਰੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਮੋਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸ਼ਹਿਦ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਫਸਲ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਰਾਗਿਤ ਦਵਾਈਆਂ ਵਜੋਂ ਕੱਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੌਲੀਨੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਡੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਵੀ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[71]

ਸੈਰੀਕਲਚਰ, ਰੇਸ਼ਮ ਲਈ ਸੁੰਡੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ, ਸ਼ਾਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[72] ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਜ ਰਹੀਆਂ ਇਕੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਾਕ ਸਿਲਕਮੌਥ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਇਸਦੇ ਕੋਕੂਨ ਨੂੰ ਛੂਹਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਰ ਇੱਕ ਲਾਰਵਾ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਲੰਬੇ ਤੇ ਪਤਲੇ ਧਾਗ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲਾਰਵਾ, ਤੂਤ ਦੇ ਪੱਤੇ ਤੇ ਫੀਡ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਕ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪਤਲਾ, ਇੱਕ ਰੁੱਤ ਵਾਲਾ ਦਰਖ਼ਤ ਹੈ। ਚੀਨ, ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿਚ ਦੋ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਆਮ ਹਨ, ਅਤੇ ਗਰਮ ਤਾਪਮਾਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਖੁਰਾਕ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[73]

ਕੁਝ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਕ੍ਰਿਕਟਸ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪਾਲਮ ਵੀਵਲ ਲਾਰਵਾ। ਕ੍ਰਿਕਟਸ ਨੂੰ ਪੈਨ, ਬਕਸਿਆਂ ਜਾਂ ਦਰਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪਲਾਈਟੇਡ ਪੋਲਟਰੀ ਖਾਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਾਮ ਵੀਵਲ ਲਾਰਵਾ ਗੋਭੀ ਦੇ ਪੱਤੇ ਜਾਂ ਖਜੂਰ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਰੁੱਖ ਵਧਦੇ ਹਨ।^[74] ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਅੰਜਨ ਬਾਂਸ ਦੇ ਕੈਪਟਪਿਲਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਰਧ-ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।^[74]

ਪਰਭਾਵ

ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਦੇ 20% -33% ਦੇ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ,^[75] ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਫੀਡ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਰਫ਼ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਭੂਮੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।^[76] ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਜਾਂ ਪਾਲਣ, ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਵਿਨਾਸ਼, ਉਜਾੜ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਕਾਰਕ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।^[77] ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਖਾਣ ਲਈ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚਰਾਉਣ ਲਈ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,^[78] ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਮੁਨਾਫੇ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨੁਭਵੀ ਖ਼ਤਰਾ ਕਾਰਨ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਐਮਾਜ਼ਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ 91% ਕਟਾਈ ਲਈ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।^[79] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 570 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ ਮਿਥੇਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ,^[80] ਜੋ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਮਿਥੇਨ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਦੇ 35 ਤੋਂ 40% ਤੱਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ-ਸਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣਾਂ ਦੇ 65% ਦੇ ਲਈ ਜਾਨਵਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।^[81] ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।^[81] ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਖਾਦ ਤੋਂ ਬਾਇਓ ਗੈਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।^[82]

ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਰਫ਼-ਰਹਿਤ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ 1/3 ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਹੀ ਜਾਤੀ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਮੱਧ ਜ਼ੋਨਾਂ, ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਅਤੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਤਬਾਹੀ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਫੀਡ ਫਸਲ ਵਧਣ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਚਰਾਂਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਨਾਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ਿਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਏ ਹੋਏ ਖ਼ਤਰੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ "ਮੁਕਾਬਲਾ" ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੀਡ ਅਤੇ ਫੂਡ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਦਵਾਈਆਂ, ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਜਲ ਦੇ ਪ੍ਰਜਣਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਦਖ਼ਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਪਾਰਕ ਫੜਨ, ਬੂਸ਼ਮੇਟ ਵਪਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ 'ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣਾਂ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਵਧੀਕ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ, ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿਚ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡਰਾਇਵਰ, ਗ੍ਰੀਸ ਦੇ 1/3 ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੋਹਰੀ ਹੈ। 2,500 ਡੇਅਰੀ ਗਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਫਾਰਮ 411,000 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ

ਗੈਰ ਕਾਰਬਨ-ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੀਥੇਨ ਅਤੇ ਨਾਈਟਰਸ ਆਕਸਾਈਡ, ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਸੰਭਾਵੀ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆ ਸਕੇ। ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਊਰਜਾ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਖਾਦ (ਬਾਇਓਗੈਸ) ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਗੈਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪ-ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਪ੍ਤੀ ਸਾਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 32,000 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਜਾਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ 51% ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਨਾਲ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ 296 ਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਦੇ 65% ਅਤੇ ਜਾਨਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ 150 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗਾਵਾਂ ਪ੍ਤੀ ਦਿਨ 150 ਬਿਲੀਅਨ ਗੈਲੇਨ ਮਿਥੇਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪਸ਼ੂ ਭਲਾਈ

18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਲੋਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਭਲਾਈ ਦੇ ਸੰਭਵ ਉਪਾਅ ਲੰਬੀ ਉਮਰ, ਵਿਹਾਰ, ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ, ਪ੍ਰਜਨਨ, ਰੋਗ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਅਤੇ ਇਮਯੂਨੋ-ਸੁਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਮਿਆਰ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਸ਼ਵਭਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਮੁਢਲੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭਤੋਂ ਬਹੁਤ ਚੌਕਸੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਪਯੋਗਤਾਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ: ਕਿ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਕੋਈ ਬੇਲੋੜੀ ਬਿਪਤਾ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਲਾਭ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਵਿਰੋਧੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ।^[83]^[84]^[85]^[86]^[87]

ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ

18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ, ਕਿਸਾਨ ਜੌਨ ਬੁੱਲ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜੌਨ ਆਰਬੁਥਨੋਟ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਆਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਕੌਮੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜੇਮਜ਼ ਗਿਲਰੇ ਅਤੇ ਜੌਹਨ ਟੈਨਿਏਲ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਰਟੂਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਭੋਜਨ, ਬੀਅਰ, ਕੁੱਤੇ, ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਵਿਹਾਰਕ ਹੈ ਅਤੇ ਨਰਮ ਸੁਭਾਹ ਵਾਲਾ, ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ।^[88]

ਫਾਰਮੀ ਜਾਨਵਰ, ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਗਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ; ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਅਕਸਰ ਗ਼ਲਤ, ਨਰਮ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਕਹਾਵਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਇਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਕਸਬੇ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਫਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਆਮ ਮਨੁੱਖੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਸਲਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਗੌਲਿਆ ਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ।^[89]

ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਬਿੱਟ੍ਰਿਕਸ ਪੋਟਟਰ ਦੀਆਂ "ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ" ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਵਿਚ ਸੂਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ, ਏ.ਏ. ਮਿਲਨੇ ਦੀ "ਵਿੰਨੀ ਦਾ ਪੂਹ" ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸੂਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੱਧ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ (ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਇਕ ਸੰਕੇਤ ਵੱਜੋਂ) ਡਿਕ ਕਿੰਗ-ਸਮਿੱਥ ਦੀ ਭੇਡ- ਸੂਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਬੇਬ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ "ਸ਼ਾਰ੍ਲਟ ਦੇ ਵੈਬ" ਵਿਚ ਵਿਲਬਰ ਵਜੋਂ ਦਿਸਦੇ ਹਨ।^[90] ਕਾਰਟੂਨਾ ਵਿੱਚ ਸੂਰਾਂ ਨੂੰ "ਹੱਸਦਾ, ਚੰਗਾ ਹਾਸੇ ਅਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ" ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਨਵ-ਵਿਹਾਰਕ ਹਨ, ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਲੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਤੁਰਦੇ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[89] ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਗੀਤ "ਓਲਡ ਮੈਕਡੌਨਲਡ ਹੱਸ ਏ ਫਾਰਮ" ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਮੈਕਡੋਨਾਲਡ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਕਈ ਜਾਨਵਰ ਜੋ ਉਹ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।^[91]

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੱਚੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਪਾਲਤੂਪਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ ਪੰਜ ਲੱਖ ਲੋਕ ਹਰ ਸਾਲ ਕਿਸੇ ਪਾਲਤੂ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਲਾਗ (ਇੰਫੈਕਸ਼ਨ) ਦੇ ਕੁਝ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ ਬੱਚੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਧੋਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ; ਈ. ਕੋਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ 93 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਇੰਟਰੈਕਟਿਵ ਫਾਰਮ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[92] ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਾਲੇ ਫਾਰਮਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ "ਇਸ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ^[93] ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਈ ਵਾਰ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਵ-ਸਨਅਤੀ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪੂਰਵਕ ਸਮਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪੇਸਟੋਰਲ ਆਦਰਸ਼ ਦੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਤਸਵੀਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[93]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਹਵਾਲੇ

↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007B-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 "History of the domestication of animals". Historyworld. Retrieved 3 June 2017.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007E-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007F-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ McTavish, E.J., Decker, J.E., Schnabel, R.D., Taylor, J.F. and Hillis, D.M. (2013). "New World cattle show ancestry from multiple independent domestication events". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 110. National Academy of Sciences: 1398–1406. doi:10.1073/pnas.1303367110. PMC 3625352. PMID 23530234.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Gupta, Anil K. in Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration, Current Science, Vol. 87, No. 1, 10 July 2004 59. Indian Academy of Sciences.
↑ Adler, Jerry; Lawler, Andrew (1 June 2012). "How the Chicken Conquered the World". Smithsonian Magazine. Retrieved 5 June 2017.
↑ Sapir-Hen, Lidar; Erez Ben-Yosef (2013). "The Introduction of Domestic Camels to the Southern Levant: Evidence from the Aravah Valley" (PDF). Tel Aviv. 40: 277–85. doi:10.1179/033443513x13753505864089.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000083-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000084-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000085-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ O'Connor, Terry (30 September 2014). "Livestock and animal husbandry in early medieval England". Quaternary International. 346: 109–18. doi:10.1016/j.quaint.2013.09.019.
↑ "The Anglo-Saxon Chronicle". Translated by Giles, J. A.; Ingram, J. Project Gutenberg. 1996.
↑ "Interpreting Domesday". The National Archives. Retrieved 26 May 2017.
↑ "The progress of farming in Medieval Europe". History of Agriculture. University of Reading. Archived from the original on 5 ਜੂਨ 2023. Retrieved 28 May 2017.
↑ Campbell, Bruce M. S.; Overton, M. (1993). "A New Perspective on Medieval and Early Modern Agriculture: Six Centuries of Norfolk Farming, c.1250-c.1850". Past and Present. 141: 38–105. doi:10.1093/past/141.1.38.
↑ Crosby, Alfred. "The Columbian Exchange". History Now. The Gilder Lehrman Institute of American History. Retrieved 28 May 2017.
↑ "Robert Bakewell (1725–1795)". BBC History. Retrieved 20 July 2012.
↑ "English Longhorn". The Cattle Site. Retrieved 26 May 2017.
↑ Pykala, Juha (2000). "Mitigating Human Effects of European Biodiversity Through Traditional Animal Husbandry". Conservation Biology. 14 (3): 705–12. doi:10.1046/j.1523-1739.2000.99119.x.
↑ ^21.0 ^21.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000008F-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000090-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000091-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000092-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000093-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Silbergeld, Ellen K; Graham, Jay; Price, Lance B (2008). "Industrial food animal production, antimicrobial resistance, and human health". Annual Review of Public Health. 29: 151–69. doi:10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090904. Archived from the original on 2022-02-24. Retrieved 2018-07-08. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Meyer, Vernon M.; Driggers, L. Bynum; Ernest, Kenneth; Ernest, Debra. "Swine Growing-Finishing Units" (PDF). Pork Industry handbook. Purdue University Cooperative Extension Service. Retrieved 17 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000096-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000097-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000098-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000099-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Jianxin, Liu; Jun, Guo. "Ensiling crop residues". Animal production based on crop residues. FAO. Retrieved 18 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000009B-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ ^34.0 ^34.1 "What farm animals eat". Food Standards Agency. Retrieved 18 May 2017.
↑ ^35.0 ^35.1 ^35.2 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000009D-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Jarman, M.R.; Clark, Grahame; Grigson, Caroline; Uerpmann, H.P.; Ryder, M.L. (1976). "Early Animal Husbandry". The Royal Society. 275 (936): 85–97. doi:10.1098/rstb.1976.0072.
↑ "Farmers". European Platform for the Responsible Use of Medicines in Animals. 2010. Archived from the original on 26 ਮਈ 2017. Retrieved 18 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Classical swine fever" (PDF). The Center for Food Security and Public Health. Retrieved 20 May 2017.
↑ "Scrapie Fact Sheet". National Institute for Animal Agriculture. 2001. Archived from the original on 12 ਦਸੰਬਰ 2020. Retrieved 6 June 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Foot-and-mouth". The Cattle Site. Retrieved 20 May 2017.
↑ "feed (agriculture) | Antibiotics and other growth stimulants". Britannica.com. Retrieved 29 April 2018.
↑ Fraser, Douglas (14 February 2017). "Scottish salmon farming's sea lice 'crisis'". BBC. Retrieved 20 May 2017.
↑ "Parasite control". Animal Health Ireland. Archived from the original on 14 ਮਈ 2017. Retrieved 20 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Chua, K.B.; Chua, B. H.; Wang, C. W. (2002). "Anthropogenic deforestation, El Niño and the emergence of Nipah virus in Malaysia". The Malaysian Journal of Pathology. 24 (1): 15–21. PMID 16329551.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000A7-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Welcome to Equine Research, Education, and Outreach". University of Kentucky. Retrieved 18 August 2017.
↑ Ferguson, W.; Ademosun, A. A.; von Kaufmann, R.; Hoste, C.; Rains, A. Blair. "5. Livestock resources and management". Food and Agriculture Organization. Retrieved 24 May 2017.
↑ "Livestock Species". Texas A&M University Department of Agriculture and Life Sciences. Retrieved 24 May 2017.
↑ Steinfeld, H.; Mäki-Hokkonen, J. "A classification of livestock production systems". Food and Agriculture Organization. Retrieved 24 May 2017.
↑ Myers, Melvin L. "Chapter 70 – Livestock Rearing". Encyclopaedia of Occupational Health and Safety. Retrieved 24 May 2017.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000AD-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000AE-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Bae, K.; Choi, J.; Jang, Y.; Ahn, S.; Hur, B. (2009). "Innovative vaccine production technologies: the evolution and value of vaccine production technologies". Arch Pharm Res. 32 (4): 465–80. doi:10.1007/s12272-009-1400-1. PMID 19407962.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Leenaars, Marlies; Hendriksen, Coenraad F. M. (2005). "Critical Steps in the Production of Polyclonal and Monoclonal Antibodies: Evaluation and Recommendations". ILAR Journal. 46 (3): 269–279. doi:10.1093/ilar.46.3.269.
↑ Godinho, Denise. "Animal Husbandry in Organic Agriculture". Food and Agriculture Organization. Archived from the original on 18 ਮਈ 2017. Retrieved 25 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ ^56.0 ^56.1 "Dairy animals". Dairy production and products. FAO. Retrieved 23 May 2017.
↑ "Breeding". Dairy production and products. FAO. Retrieved 23 May 2017.
↑ "Housing in a zero grazing system" (PDF). Republic of Kenya: Ministry of Livestock Development. Archived from the original (PDF) on 28 ਜਨਵਰੀ 2018. Retrieved 5 June 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Aherne, Frank; Kirkwood, Roy (16 February 2001). "Factors Affecting Litter Size". The Pig Site. Archived from the original on 14 ਜੁਲਾਈ 2018. Retrieved 14 ਜੁਲਾਈ 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000B6-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000B7-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "About egg laying hens". Compassion in World Farming. Retrieved 26 May 2017.
↑ "Growing meat chickens". Australian Chicken Meat Federation. 2013. Archived from the original on 15 ਮਈ 2017. Retrieved 26 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Sherwin, C. M. (2010). "Turkeys: Behavior, Management and Well-Being". In The Encyclopaedia of Animal Science. Wilson G. Pond and Alan W. Bell (Eds). Marcel Dekker. pp. 847–49
↑ "Duck". Poultry Hub. Archived from the original on 4 ਮਈ 2017. Retrieved 26 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Global Aquaculture Production". Fishery Statistical Collections. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 26 May 2017.
↑ "Fish culture in rice fields". Fishery Statistical Collections. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 26 May 2017.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000BD-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Ancient Egypt: Bee-keeping". Reshafim.org.il. 6 June 2003. Archived from the original on 9 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 22 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Fixed combs". Bees for Development. Archived from the original on 18 May 2011. Retrieved 22 May 2017.
↑ Jabr, Ferris (1 September 2013). "The Mind-Boggling Math of Migratory Beekeeping". Scientific American. Retrieved 22 May 2017.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C1-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C2-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ ^74.0 ^74.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C3-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Mekonnen, Mesfin M.; Hoekstra, Arjen Y. (2012). "A Global Assessment of the Water Footprint of Farm Animal Products" (PDF). Water Footprint Network. Archived from the original (PDF) on 2015-03-11. Retrieved 2018-07-14.
↑ "Livestock a major threat to environment". Food and Agriculture Organizations of the United Nations. Archived from the original on 2008-03-28. Retrieved 2017-05-10.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C6-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Unit 9: Biodiversity Decline // Section 7: Habitat Loss: Causes and Consequences". Annenberg Learner. Archived from the original on 2018-10-28. Retrieved 2022-01-22. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Margulis, Sergio (2003). "Causes of Deforestation of the Brazilian Rainforest". Washington: World Bank Publications.
↑ Ross, Philip (2013). "Cow farts have 'larger greenhouse gas impact' than previously thought; methane pushes climate change". International Business Times.
↑ ^81.0 ^81.1 Steinfeld H.; Gerber P.; Wassenaar T.; Castel V.; Rosales M.; de Haan C. (2006). "Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options". FAO. Retrieved 13 December 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Monteny, Gert-Jan; Andre Bannink; David Chadwick (2006). "Greenhouse Gas Abatement Strategies for Animal Husbandry, Agriculture, Ecosystems, and Environment". Agriculture, Ecosystems, and Environment. 112 (2–3): 163–170. doi:10.1016/j.agee.2005.08.015. Retrieved 5 June 2013.
↑ Grandin, Temple (2013). "Animals are not things: A view on animal welfare based on neurological complexity" (PDF). Trans-Scripts 3: An Interdisciplinary Online Journal in Humanities And Social Sciences at UC Irvine. Archived from the original (PDF) on 19 August 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Hewson, C. J. (2003). "What is animal welfare? Common definitions and their practical consequences". The Canadian Veterinary Journal. 44 (6): 496–99. PMC 340178. PMID 12839246.
↑ Broom, D. M. (1991). "Animal welfare: concepts and measurement". Journal of Animal Science. 69 (10): 4167–75. PMID 1778832.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000CF-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000D0-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ Johnson, Ben. "John Bull". Historic UK. Retrieved 26 May 2017.
↑ ^89.0 ^89.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000D2-QINU`"'</ref>" does not exist.
↑ "Livestock in literature". Compassion in World Farming. 1 October 2015.
↑ Waltz, Robert B.; Engle, David G. (2016). "Old MacDonald Had a Farm". The Traditional Ballad Index. Archived from the original on 12 ਮਈ 2016. Retrieved 18 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Laurance, Jeremy (15 June 2010). "Children's Petting Farms Face Tough New Rules". The Independent.
↑ ^93.0 ^93.1 Searle, Sarah (30 June 2014). "Stop Romanticizing Farms". Modern Farmer. Archived from the original on 7 ਜੂਨ 2023. Retrieved 14 ਜੁਲਾਈ 2018.

ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

ਸਰੋਤ

Saltini, Antonio. Storia delle scienze agrarie, 4 vols, Bologna 1984–89, ISBN 88-206-2412-5, ISBN 88-206-2413-3, ISBN 88-206-2414-1, ISBN 88-206-2415-X
Clutton Brock, Juliet. The walking larder. Patterns of domestication, pastoralism and predation, Unwin Hyman, London 1988
Clutton Brock, Juliet. Horse power: a history of the horse and donkey in human societies, National history Museum publications, London 1992
Fleming, George; Guzzoni, M. Storia cronologica delle epizoozie dal 1409 av. Cristo sino al 1800, in Gazzetta medico-veterinaria, I-II, Milano 1871–72
Hall, S; Clutton Brock, Juliet. Two hundred years of British farm livestock, Natural History Museum Publications, London 1988
Janick, Jules; Noller, Carl H.; Rhyker, Charles L. The Cycles of Plant and Animal Nutrition, in Food and Agriculture, Scientific American Books, San Francisco 1976
Manger, Louis N. A History of the Life Sciences, M. Dekker, New York, Basel 2002

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

Animal husbandry practices – National Animal Interest Alliance

[ਕਲਟਨ-ਬਰੌਕ-1] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007B-QINU`"'</ref>" does not exist.

[ਹਿਸਟਰੀਵਰਲਡ-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 "History of the domestication of animals". Historyworld. Retrieved 3 June 2017.

[3] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007E-QINU`"'</ref>" does not exist.

[4] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000007F-QINU`"'</ref>" does not exist.

[ਮੈਕਟੈਵਿਸ਼-5] McTavish, E.J., Decker, J.E., Schnabel, R.D., Taylor, J.F. and Hillis, D.M. (2013). "New World cattle show ancestry from multiple independent domestication events". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 110. National Academy of Sciences: 1398–1406. doi:10.1073/pnas.1303367110. PMC 3625352. PMID 23530234.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[ਗੁਪਤਾ-6] Gupta, Anil K. in Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration, Current Science, Vol. 87, No. 1, 10 July 2004 59. Indian Academy of Sciences.

[7] Adler, Jerry; Lawler, Andrew (1 June 2012). "How the Chicken Conquered the World". Smithsonian Magazine. Retrieved 5 June 2017.

[ਸਪਿਰ-ਹਿਨ_2013_277–285-8] Sapir-Hen, Lidar; Erez Ben-Yosef (2013). "The Introduction of Domestic Camels to the Southern Levant: Evidence from the Aravah Valley" (PDF). Tel Aviv. 40: 277–85. doi:10.1179/033443513x13753505864089.

[9] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000083-QINU`"'</ref>" does not exist.

[10] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000084-QINU`"'</ref>" does not exist.

[11] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000085-QINU`"'</ref>" does not exist.

[12] O'Connor, Terry (30 September 2014). "Livestock and animal husbandry in early medieval England". Quaternary International. 346: 109–18. doi:10.1016/j.quaint.2013.09.019.

[13] "The Anglo-Saxon Chronicle". Translated by Giles, J. A.; Ingram, J. Project Gutenberg. 1996.

[14] "Interpreting Domesday". The National Archives. Retrieved 26 May 2017.

[15] "The progress of farming in Medieval Europe". History of Agriculture. University of Reading. Archived from the original on 5 ਜੂਨ 2023. Retrieved 28 May 2017.

[Campbell-16] Campbell, Bruce M. S.; Overton, M. (1993). "A New Perspective on Medieval and Early Modern Agriculture: Six Centuries of Norfolk Farming, c.1250-c.1850". Past and Present. 141: 38–105. doi:10.1093/past/141.1.38.

[17] Crosby, Alfred. "The Columbian Exchange". History Now. The Gilder Lehrman Institute of American History. Retrieved 28 May 2017.

[18] "Robert Bakewell (1725–1795)". BBC History. Retrieved 20 July 2012.

[19] "English Longhorn". The Cattle Site. Retrieved 26 May 2017.

[Pykala2000-20] Pykala, Juha (2000). "Mitigating Human Effects of European Biodiversity Through Traditional Animal Husbandry". Conservation Biology. 14 (3): 705–12. doi:10.1046/j.1523-1739.2000.99119.x.

[Webster-21] 21.0 ^21.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000008F-QINU`"'</ref>" does not exist.

[22] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000090-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Starrs-23] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000091-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Levinson-24] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000092-QINU`"'</ref>" does not exist.

[25] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000093-QINU`"'</ref>" does not exist.

[26] Silbergeld, Ellen K; Graham, Jay; Price, Lance B (2008). "Industrial food animal production, antimicrobial resistance, and human health". Annual Review of Public Health. 29: 151–69. doi:10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090904. Archived from the original on 2022-02-24. Retrieved 2018-07-08. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[27] Meyer, Vernon M.; Driggers, L. Bynum; Ernest, Kenneth; Ernest, Debra. "Swine Growing-Finishing Units" (PDF). Pork Industry handbook. Purdue University Cooperative Extension Service. Retrieved 17 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[Blount-28] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000096-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Dryden-29] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000097-QINU`"'</ref>" does not exist.

[30] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000098-QINU`"'</ref>" does not exist.

[31] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000099-QINU`"'</ref>" does not exist.

[32] Jianxin, Liu; Jun, Guo. "Ensiling crop residues". Animal production based on crop residues. FAO. Retrieved 18 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[Dryden2008-33] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000009B-QINU`"'</ref>" does not exist.

[FSA-34] 34.0 ^34.1 "What farm animals eat". Food Standards Agency. Retrieved 18 May 2017.

[Turner-35] 35.0 ^35.1 ^35.2 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000009D-QINU`"'</ref>" does not exist.

[36] Jarman, M.R.; Clark, Grahame; Grigson, Caroline; Uerpmann, H.P.; Ryder, M.L. (1976). "Early Animal Husbandry". The Royal Society. 275 (936): 85–97. doi:10.1098/rstb.1976.0072.

[37] "Farmers". European Platform for the Responsible Use of Medicines in Animals. 2010. Archived from the original on 26 ਮਈ 2017. Retrieved 18 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[38] "Classical swine fever" (PDF). The Center for Food Security and Public Health. Retrieved 20 May 2017.

[39] "Scrapie Fact Sheet". National Institute for Animal Agriculture. 2001. Archived from the original on 12 ਦਸੰਬਰ 2020. Retrieved 6 June 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[40] "Foot-and-mouth". The Cattle Site. Retrieved 20 May 2017.

[41] "feed (agriculture) | Antibiotics and other growth stimulants". Britannica.com. Retrieved 29 April 2018.

[42] Fraser, Douglas (14 February 2017). "Scottish salmon farming's sea lice 'crisis'". BBC. Retrieved 20 May 2017.

[43] "Parasite control". Animal Health Ireland. Archived from the original on 14 ਮਈ 2017. Retrieved 20 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[chua-44] Chua, K.B.; Chua, B. H.; Wang, C. W. (2002). "Anthropogenic deforestation, El Niño and the emergence of Nipah virus in Malaysia". The Malaysian Journal of Pathology. 24 (1): 15–21. PMID 16329551.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[Norrgren-45] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000A7-QINU`"'</ref>" does not exist.

[46] "Welcome to Equine Research, Education, and Outreach". University of Kentucky. Retrieved 18 August 2017.

[47] Ferguson, W.; Ademosun, A. A.; von Kaufmann, R.; Hoste, C.; Rains, A. Blair. "5. Livestock resources and management". Food and Agriculture Organization. Retrieved 24 May 2017.

[48] "Livestock Species". Texas A&M University Department of Agriculture and Life Sciences. Retrieved 24 May 2017.

[49] Steinfeld, H.; Mäki-Hokkonen, J. "A classification of livestock production systems". Food and Agriculture Organization. Retrieved 24 May 2017.

[50] Myers, Melvin L. "Chapter 70 – Livestock Rearing". Encyclopaedia of Occupational Health and Safety. Retrieved 24 May 2017.

[51] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000AD-QINU`"'</ref>" does not exist.

[52] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000AE-QINU`"'</ref>" does not exist.

[53] Bae, K.; Choi, J.; Jang, Y.; Ahn, S.; Hur, B. (2009). "Innovative vaccine production technologies: the evolution and value of vaccine production technologies". Arch Pharm Res. 32 (4): 465–80. doi:10.1007/s12272-009-1400-1. PMID 19407962.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[54] Leenaars, Marlies; Hendriksen, Coenraad F. M. (2005). "Critical Steps in the Production of Polyclonal and Monoclonal Antibodies: Evaluation and Recommendations". ILAR Journal. 46 (3): 269–279. doi:10.1093/ilar.46.3.269.

[55] Godinho, Denise. "Animal Husbandry in Organic Agriculture". Food and Agriculture Organization. Archived from the original on 18 ਮਈ 2017. Retrieved 25 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[FAOdairy-56] 56.0 ^56.1 "Dairy animals". Dairy production and products. FAO. Retrieved 23 May 2017.

[FAObreeding-57] "Breeding". Dairy production and products. FAO. Retrieved 23 May 2017.

[58] "Housing in a zero grazing system" (PDF). Republic of Kenya: Ministry of Livestock Development. Archived from the original (PDF) on 28 ਜਨਵਰੀ 2018. Retrieved 5 June 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[59] Aherne, Frank; Kirkwood, Roy (16 February 2001). "Factors Affecting Litter Size". The Pig Site. Archived from the original on 14 ਜੁਲਾਈ 2018. Retrieved 14 ਜੁਲਾਈ 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[Gregory-60] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000B6-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Miller-61] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000B7-QINU`"'</ref>" does not exist.

[62] "About egg laying hens". Compassion in World Farming. Retrieved 26 May 2017.

[63] "Growing meat chickens". Australian Chicken Meat Federation. 2013. Archived from the original on 15 ਮਈ 2017. Retrieved 26 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[64] Sherwin, C. M. (2010). "Turkeys: Behavior, Management and Well-Being". In The Encyclopaedia of Animal Science. Wilson G. Pond and Alan W. Bell (Eds). Marcel Dekker. pp. 847–49

[65] "Duck". Poultry Hub. Archived from the original on 4 ਮਈ 2017. Retrieved 26 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[66] "Global Aquaculture Production". Fishery Statistical Collections. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 26 May 2017.

[67] "Fish culture in rice fields". Fishery Statistical Collections. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 26 May 2017.

[Mosig-68] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000BD-QINU`"'</ref>" does not exist.

[69] "Ancient Egypt: Bee-keeping". Reshafim.org.il. 6 June 2003. Archived from the original on 9 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 22 May 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[70] "Fixed combs". Bees for Development. Archived from the original on 18 May 2011. Retrieved 22 May 2017.

[71] Jabr, Ferris (1 September 2013). "The Mind-Boggling Math of Migratory Beekeeping". Scientific American. Retrieved 22 May 2017.

[72] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C1-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Hill-73] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C2-QINU`"'</ref>" does not exist.

[Bangkok-74] 74.0 ^74.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C3-QINU`"'</ref>" does not exist.

[75] Mekonnen, Mesfin M.; Hoekstra, Arjen Y. (2012). "A Global Assessment of the Water Footprint of Farm Animal Products" (PDF). Water Footprint Network. Archived from the original (PDF) on 2015-03-11. Retrieved 2018-07-14.

[76] "Livestock a major threat to environment". Food and Agriculture Organizations of the United Nations. Archived from the original on 2008-03-28. Retrieved 2017-05-10.

[77] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000C6-QINU`"'</ref>" does not exist.

[78] "Unit 9: Biodiversity Decline // Section 7: Habitat Loss: Causes and Consequences". Annenberg Learner. Archived from the original on 2018-10-28. Retrieved 2022-01-22. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[79] Margulis, Sergio (2003). "Causes of Deforestation of the Brazilian Rainforest". Washington: World Bank Publications.

[80] Ross, Philip (2013). "Cow farts have 'larger greenhouse gas impact' than previously thought; methane pushes climate change". International Business Times.

[FAOshadow-81] 81.0 ^81.1 Steinfeld H.; Gerber P.; Wassenaar T.; Castel V.; Rosales M.; de Haan C. (2006). "Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options". FAO. Retrieved 13 December 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[82] Monteny, Gert-Jan; Andre Bannink; David Chadwick (2006). "Greenhouse Gas Abatement Strategies for Animal Husbandry, Agriculture, Ecosystems, and Environment". Agriculture, Ecosystems, and Environment. 112 (2–3): 163–170. doi:10.1016/j.agee.2005.08.015. Retrieved 5 June 2013.

[83] Grandin, Temple (2013). "Animals are not things: A view on animal welfare based on neurological complexity" (PDF). Trans-Scripts 3: An Interdisciplinary Online Journal in Humanities And Social Sciences at UC Irvine. Archived from the original (PDF) on 19 August 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)

[84] Hewson, C. J. (2003). "What is animal welfare? Common definitions and their practical consequences". The Canadian Veterinary Journal. 44 (6): 496–99. PMC 340178. PMID 12839246.

[85] Broom, D. M. (1991). "Animal welfare: concepts and measurement". Journal of Animal Science. 69 (10): 4167–75. PMID 1778832.

[86] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000CF-QINU`"'</ref>" does not exist.

[87] Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000D0-QINU`"'</ref>" does not exist.

[88] Johnson, Ben. "John Bull". Historic UK. Retrieved 26 May 2017.

[Hoult-89] 89.0 ^89.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-000000D2-QINU`"'</ref>" does not exist.

[90] "Livestock in literature". Compassion in World Farming. 1 October 2015.

[91] Waltz, Robert B.; Engle, David G. (2016). "Old MacDonald Had a Farm". The Traditional Ballad Index. Archived from the original on 12 ਮਈ 2016. Retrieved 18 May 2017.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[92] Laurance, Jeremy (15 June 2010). "Children's Petting Farms Face Tough New Rules". The Independent.

[Searle2014-93] 93.0 ^93.1 Searle, Sarah (30 June 2014). "Stop Romanticizing Farms". Modern Farmer. Archived from the original on 7 ਜੂਨ 2023. Retrieved 14 ਜੁਲਾਈ 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]